Tekstil Terimleri Sözlüğü

Tekstil ve kumaş terimlerinin sözlük anlamını bilmek teknikte uzmanlık açısından önemlidir. 

A 

ABA: (Ar. Aba) 1. Kaba, kalın, yünlü bir kumaş. Eskiden yaygın olarak üretilen bu kumaştan cüppe, cepken, potur, çakşır, klaçın, yelek, terlik yapılırdı. 2. Bu kumaştan üretilen yakasız, uzun üstlük. 3. Yünden yapılan ince keçe. 4. Çoban kepeneği. 5. Çoğunlukla yünü doğal rengiyle dokunan kilim motifli bir kumaş. Gaziantep yöresinde sırmalı aba, kıl aba, humus aba vb. adlarla anılır. Yörede dirseğe kadar kollu üstlük yapımında kullanılır. Türkçe'mizde de aba ile ilgili bir çok atasözü mevcuttur. 

ABAKA: Boyu 8 metreye ulaşabilen bir muz ağacı türü olan Musa Textilis bitkisinin yaprak sapından elde edilen bir çeşit bitkisel yaprak elyafıdır. Abaka veya Manila kendiri elyafının en önemli kullanım alanı halat yapımıdır. Ayrıca şapka, kaba dokuma kumaşlar içinde kullanımı vardır. 

ABROTANE: (Fr. abrotanenlle) Armuaz da denir. Fransa'nın Lyon şehrinde dokunan taftaya benzer hafif ipekli kumaş. 

ACEM: Pamuk ipliği ile dokunmuş, Suriye'den gelen bel kuşağı. 

ACO: Pamuk ipliğinden dokunmuş çul. 

ADRİA: Çözgüsü çift kat, atkısı tek ya da çift kat pamuk, kamgarn, ipek ya da sentetik iplikler kullanılarak rips örgü ile dokunmuş eğik fitilli kumaşlar. 

AĞARTMA: 1. Kasar, kasarlama, kastarlama, beyazlatma da denir. Başta pamuk olmak üzere keten, ipek ve yün elyafa ve bu elyaftan yapılmış tekstil ürünlerine, doğal renklerinden arındırıp parlak bir beyazlık kazandırmak ya da tekstil ürünlerinin daha açık ve parlak renklere boyanabilmesini sağlamak için uygulanan beyazlatma işlemi. Ağartma işlemi elyafa doğal rengini veren pigment maddelerin, ya bir yükseltgen ya da bir indirgenle ya da her ikisinin kombine edilmiş haliyle parçalanıp uzaklaştırılması esasına dayanır. Liflerin ağartılmasında; sodyum hipoklorit, hidrojen peroksit, sodyum klorit gibi yükseltgen ağartıcılar; kükürtdioksit gazı, sülforoz asit, sodyumbisülfit, potasyum permanganat, hidrojen peroksit gibi indirgen ağartıcılar kullanılmaktadır. 2. El dokumacılığında kullanılan ağ iplik. 3. Dokunan bezleri sığır ya da manda mayışına koyduktan sonra suyla çalkalayarak yapılan beyazlatma. 

AFGALIN: Tamamı yünden bezayağı dokuma elbiselik kumaş. İki türde olabilir. 

a-) Çözgü ve atkı ştraygarn yün veya 

b-) Çözgü kamgarn, atkı ştraygarn yün. Her ikisinde de S bükümlü ştraygarn yün atkı ile uç ve uç yerleştirilmiş genellikle S ve Z bükümlü çözgü kullanılır. 

AKBEZ: Ağbezde denir. Beyaz pamuklu dokuma, patiska. 

ALACA: 1. Birkaç rengin karışımından oluşan, çok renkli. 2. Birkaç renkli iplikten yapılmış dokuma. 3. Kıldan dokunmuş bir tür kilim. 4. Kenarı işlemeli büyük başörtüsü. 5. El dokuması heybe. 6. Kadın donu. 7. Genellikle kırmızı zemin üzerine sarı çubukları olan eski bir pamuklu kumaş türü. Çoğunlukla mintan, şalvar ve entari yapımında kullanılmıştır. İpekli dokunanlara ipekli alaca denir. İpekli alacalar daha çok Şam'da dokunduğu için Şam alacası olarak da bilinir. Anadolu'da en iyi alacalar Tire ve Erzincan'da dokunmuştur. 8. Bir basma türü. 

ALEGA: (Fr. allegeas) Hindistan'ın doğusunda dokunan pamuklu ve keten kumaş. 

ALJERYEN: (Fr. algerien). Çok renkli, çizgili, yalnız çözgüden yapılan bir tür alaca. Bundan yapılan eşarp. 

ALPAKA: (İsp. Alpaca, Fr. Alpaga). 1. Devegillerden bir hayvan, bu hayvanın yünü ve bu yünden dokunan kumaş. Güney Amerika'da yaşayan bu hayvanın yünü, uzun çok ince ve beyazdır. Siyah olanlarına ender olarak da benekli olanlarına rastlanır. Kıllarının uzunluğu göğüste 15 cm'yi bulur. 2. Bir açma yünü türü. 3. Sofa benzeyen daha çok yazlık erkek giysisi yapımında kullanılan bir kumaş türü. 4. Günümüzde daha çok sentetik çözgü-atkı Ne 28/2 65/35 Pes/Vis iplikle bezayağı dokuda 180, 200, 210 gr/m² çeşitli ağırlıkta, 150 cm ende üretilen stabil kumaştır. Giyim, hastane tekstili ve ev tekstiline kadar birçok alanda alpakanın kullanımı vardır. 

AMERİKAN BEZİ: Kaput bezi de denir. 1. Bir pamuklu düz dokuma türü. Dokumadan çıktığı halde bulunan haşıl sökme ve kasar işlemleri görmemiş ham pamuklu bezayağı kumaş. Kumaş üzerinde pamuk kabuk ve yaprak artıkları vardır. Dokuma sıklığı 15-20 adet/cm arasındadır. İplik olarak Ne 12/1-16/1 ipliklerden yapılır. 2. İngilizce literatürlerde kullanılan tanımlamalarda; hafif pamuklu ham kumaşın bir yüzünün beziryağı vb. diğer maddelerin karışımı ile kaplandığı belirtilmektedir. Bu işlem bezin hava ve su geçirmezlik özelliğini artırmaktadır. 

ANGORA: Ankara tavşanından veya tiftik keçisinden elde edilen elyafa angora denir. 1. İşlendiğinde moher adı verilen 15-21 cm ştapel uzunluğunda elde Ankara tiftik keçisi kılı. 2. Tavşan kılı. Ankara tavşanlarından imal edilmiş mamuller, çok fazla sıcaklık sağlayan olağanüstü ince elyaflara sahiptir. Bu elyaflar, genelde yünle karıştırılır. Ankara tavşanının kılından elde edilen son derece yumuşak iplik. Çoğu durumlarda eğirme kolaylığı için az miktarda ilave edilmiş diğer elyafları da içerir Karıştırılan elyaf miktarının, materyalin % 7 sinden daha fazla olmaması gerekir. Angora ipliğinden bezayağı veya dimi örgü ile dokunmuş yumuşak tutumlu kumaş. Bu terim yanlış olarak pamuk çözgü ve moher atkıda yapılmış kumaşlar içinde kullanılmaktadır. 

ANORAK: (Eskimoca, onore) Başlıklı, rüzgar ve su geçirmeyen kayakçıların, seyyahların dağcıların kullandığı yağmurluk ve sportif kıyafetlerde kullanılan % 65 Polyester % 35 Pamuk'tan oluşan mikro gözenekli şekilde kaplanan dokumalardır. Hafif az buruşur, temizlemeye dayanıklı yıkanabilir su ve rüzgar geçirmez ve kısmen nefes alıp verme özelliğinde olan ceket ve parka türlerine verilen ad. 

ANTİK SATEN: Klasik bir dokuma kumaş çeşidi. Mat yüzünden belirgin çok az bükümlü atkı iplikleri olan saten kumaş. 

APRE: (Fr. Appret) Son işlemi, bitim, son terbiye işlemleri de denir. Tekstil ürünlerinin özelliklerini, tutumunu ve görünümünü geliştirmek, kullanım amaçlarına uygun bir yapı kazanmalarını sağlamak için, ön terbiye ve renklendirme işlemlerinden sonra yapılan işlemlerin tümü. Şardonlama, kalandırlama, gibi mekanik bitim işlemleri olduğu gibi, buruşmazlık, yumuşatıcılık gibi kimyasal bitim işlemleri de vardır. 

ANTUNG: Yabani ipekten yapılmış şantuksuz bezayağı dokuma ipek kumaş. 

ARMÜR: (Fr. Armure, İng. Dobby) 1. Kumaşların örgü desenlerinde tekrarlanan en küçük desen birimi. 2. İpliklerin belli bir düzene göre geçirildiği gücü tellerinden oluşan gücü çerçevelerinin, o deseni üretmek üzere nasıl bir sırayla kaldırıp indirildiğini gösteren hareket planı. Dokunacak bir kumaşın armürünü çıkarmak için desen kağıdı denilen bir kareli kağıt kullanılır. Kağıdın üzerindeki her dikey iki çizgi arası bir çözgü ipliği, her yatay iki çizgi arası bir atkı ipliği olarak kabul edilerek, bir atkı ipliği üstünden geçen bir çözgü ipliğini göstermek için o ipliklere ait olan dikey ve yatay çizgilerin oluşturduğu küçük kare alanlar işaretlenmek suretiyle kumaşın en küçük örgü deseni birimi desen kağıdı üzerine işlenir. Beyaz kalan kareler, o çözgü ipliğinin, onu kesen atkı ipliğinin altından geçtiğini gösterir. İşaretli karelere dolu, beyaz karelere boş denir. Kağıda geçirme işlemi, çıkarılan desenin yeniden aynı desen tekrar etmeye başlayacağı işarete kadar sürdürülür. Armürlerin çözgü ve atkı sayılarına da rapor adı verilir. 

ASTRAGAN: Adını Astrahan kentinden alır. 1. Birkaç günlük karagül kuzusunun kıvırcık ve parlak postu. Astragan postları Afganistan, İran, Besarabya ve Güney Afrika’da yetiştirilen Buhara (Karakul) kuzularından elde edilmektedir. Bu koyunlara kuzuyken astragan denir. Astragan kuzuları, kara, gümüşi, parlak renkte, sık ve kıvırcık tüylü, beneklidirler. Kaliteli astragan elde etmek için kuzular 10-15 günlük olmadan kesilir. Hayvan büyüdükçe, renginin güzelliği ve parlaklığı azalır, kıvırcık bukleler kaybolur. 2. Bu posttan yapılmış olan manto. Astragan taklitleri ise, özel olarak hazırlanmış ipliklerle çözgü ya da atkı tarzında dokunmuş kadife gibi kumaşlarla yapılır. Bükülen kalın iplikler buharla sabitleştirilir ve kadifenin dokunması sırasında kesildiklerinde açılarak düzensiz bukletler oluştururlar. 

ASBEST BEZ: Asbest elyafından yapılmış yanmaz özellikli asbest kumaşa verilen isim. Koruyucu giysi üretiminde ve izolasyon malzemesi olarak kullanılır. Asbest elyafı doğal olarak bulunan elyafı silikat minerallerinden elde edilen, eğrilebilen ve tekstil tekniği açısından önemli olan tek anorganik doğal elyaftır. Farklı elyaf biçiminde kristalize olmuş, silikat mineralleri için kullanılan genel bir deyimdir. 

ATLAS: (Ar. Atlas) İpekli dokuma türü. Yüzü ipek, tersi pamukla dokunan parlak bir kumaştır. İki tür atlas dokuma vardır. Kumaşın yüzeyini çözgü ipliklerinin egemen olduğu çözgü atlası; atkı ipliklerinin egemen olduğu atkı atlası. Her ikisinde de kumaşı yüzeyi düz, desensiz ve parlaktır. İlk Hindistan'da dokunduğu bilinir. Elbise, kaftan, şalvar gibi giysilerde ya da döşeme, perde, yorgan gibi mefruşat işlerinde kullanılır. Sırma işleme gibi ağır işlemelere dayanıklı olması ve parlaklığını uzun süre koruması özellikleriyle değerli kumaş olarak saraylarda kullanılmıştır. 

B 

BAIZE: Oyun masalarını kaplamak için kullanılan hafif ağırlıkta yünlü keçe. 

BALIKSIRTI (İng. herringbone): Genellikle taharlama suretiyle diminin yönünün tersine çevrildiği ve bu suretle balıkların orta kılçığına benzer bir görünüm oluşturan dimi örgüsü varyasyonu. Düzgün aralıklarla yön değiştiren hem sağ yönlü ve hem sol yönlü dimi örgüsü oluşturulur ve bu suretle dikey çizgi şeklinde V motifi meydana gelir. Balıksırtı dimiler çözgü yüzlü balıksırtı, atkı yüzlü balıksırtı ve ters yüz edilmiş balıksırtı olarak yapılabilir. 

BALPETEĞİ: (İng. honeycomb fabric) Kumaş, hücresel etki elde etmek için tasarlanmış bal peteği dokumaların ismini almıştır. Kullanımına göre (elbiselik veya yatak örtüsü gibi) çeşitli ağırlıklarda yapılır. 

BARATHEA: Çakıl taşı görünüşü hopsack dimi veya kırık rib dokuma ile elde edilir. Pek çok farklı liflerden de yapılır olsa da genellikle kamgarn ipliklerden veya ipek çözgü kamgarn atkı kullanılarak dokunur. Pek çok farklı ağırlıkta dokunabilir. 

BASMA: 1. Kumaş yüzeyini süslemek amacıyla değişik yöntem ve tekniklerle yapılan bölgesel boyama işlemi. 2. Üzerine tekstil baskı teknikleriyle yapılmış renkli süsler olan pamuklu kumaş. 

BATİK: 1. Kumaş boyamasında eski bir korumalı (rezerv) boyama tekniği ve el sanatıdır. Güney doğu asya kökenli bu boyamada fırça, kepçe, şablon, kalıp gibi araçlar, kazıma, bağlama, mumlama gibi çeşitli yöntemler ve teknikler kullanılır. 2. Bu yöntemlerle yapılmış kumaş. 

BATİSTE: (patiska) yaklaşık 80 g/m² ağırlığında olan yumuşak bez ayağı dokuma. Orijinal olarak ketenden yapılmasına rağmen şimdilerde pamuktan da yapılmaktadır. 

BEAVER KUMAŞ: Doğal kunduz derisinin görünüşüne sahip olması istenen ağır yüklü kaban kumaşı. Kısa liflerin parlak görünüşü kumaşı taşlayarak liflerin kaldırılması ve bir yönde düzgünce yatırılması ile elde edilir. 

BEAVERTEEN: Ağır iş çalışanlarının pantolonları için sağlam, yumuşak yüzeyli, parça boyanmış pamuklu kumaş. Saten görünümlü yüzde santimetrede 150 atkı mevcut olabilir ve kumaşın iç kısmı hafifçe şardonlanmıştır. Çözgü santimetrede yaklaşık 12 tel içerir. Gramaj olarak moleskin kumaştan daha hafiftir. 

BEDESTEN: (far. bezzasistan, bezistan) bez çarşısı. Günümüzde kumaş, mücevher vb. değerli eşyanın alınıp satıldığı yer. 

BEDFOR KORDU: Yuvarlanmış kordlar çözgü yönünde aralarında ince çukur çizgiler olacak şekilde yerleşmiştir. Kadife yüzeyindeki dokuma bez ayağı veya dimi olabilir. Kamgarn iplikler genellikle gece elbiseleri için ve straygarn iplikler de binici pantolonu gibi ağır pantolonlarda kullanılır, fakat bu dokuma da kullanılacak liflerin seçimi için hiçbir kısıtlama yoktur. Düşük gramajlarda konstrüksiyon elbiselik kumaşlarda da kullanılabilir. 

BELEDİ: Konya da veledi, diğer bölgelerde Karaoğlan dimisi adı verilen, motiften bağlantılı, çift kat örgülü en eski pamuklu dokumanın adı. Osmanlı 'esnaf bayrakları' beledi dokumanın en güzel örneklerindendir. 

BELEK: 1. Kundak çocuk bezi. 2. düğünde gelinin başına davetliler tarafından konulan yazma. 3. düğünde davet için akrabalara yollanan ve davetiye yerine geçen yazma. 

BENGALİNE (bengal bezi): Örnek olarak ipek veya diğer filament iplik çözgülü ve kamgarn veya pamuk bariz atkı yollu ribe sahip elbiselik kumaştır. Bu konstrüksiyon 3/3 çözgü kordu ve/veya kaba atkı ipliği kullanılarak elde edilir. 

BERGAMO: Kaba döşemelik kumaş. İtalya'nın Bergamo kentinde üretildiğinden Bergamo pamuklusu da denir. Yün, pamuk, kenevir, ipek, keçi ya da sığır kıllarından dokunur. 

BEZAYAĞI: En yalın dokuma örgüsü türüdür. Her çözgü ipliği sırayla birinci atkının altından ve ikinci atkının üstünden geçer. Dolayısıyla en az iki gücü çerçevesiyle dokunabilir. Bu örgü kendisini her iki atkıda ve çözgüde yineler, bu tür dokunan kumaşların yüzeyleri düzgün, sert, öteki örgülere oranla esnekliği az, fakat daha dayanıklıdır. 

BİLARDO ÇUHASI: Bilardo masalarının kaplanmasında kullanılır. 1. Genellikle yeşil, bordo, saks renklerinde, şardonlu, kaba kumaş. 2. Ağır dinklenmiş, dolgun tutumlu, epengle ve kırık dimi örgülü kalın ştraygarn saf yün kumaş. Yüzey hiçbir ipliğin ve iplik düğümünün görünmeyeceği şekilde tamamen elyafla kaplıdır. İstenen ağırlığa göre değişik örgülerle dokunabilir. 

BİNDALLI: Üzerine sırma ile kabartma yaprak, dal ve çiçek motifleri işlenmiş genellikle mor kadifeden giysi ya da örtü. 

BİNDİNG: Dar kumaş veya küçük artikeller sınıfındandır ve tek olarak ya dar dokuma tezgahında veya daha çok da bir tezgah eninde yan yana ayrı olarak dokunurlar. Her bir dar kumaş kendisine has mekikle dokunur. Böylece her iki yanda kenar oluşur. Bu tür üretime bias binding dahil değildir. 

BIAS BINDING: Dokuma kumaştan çözgüye belirli bir açıda (genellikle 450) kesilen bir materyal şeritidir. Bazen bir veya iki yanından katlanmıştır. 

BLANKET: Battaniye; ince bir tabaka halinde olan bir yüzey. 

BLANKET RANGE: Müşteriye farklı renklerle tasarımlar sunmak amacıyla pek çok tasarımı içeren tam en kısa uzunlukta kumaş oluşturmak için desen küçük kesimlerden oluşur. 

BLAZER KUMAŞ: Ağır gramajlı aşındırılmış ve taşlanmış koyu baskılı şeritlerde içerebilen yünlü kumaş. Spor montlarında kullanılır. 

BLUCİN: (ing. Bluejeans) 1. Çözgü dimi örgüyle dokunmuş, kaba pamuklu kumaştan yapılmış kendine has dikimli mavi bir pantolon. 2. İndigo boyalı çözgü ipliği, beyaz atkı ipliği ve çözgü dimisi örgü ile dokunan pamuklu bir kumaş. Spor pantolon, eteklik, iş giysileri, ayakkabı astarı yapımında kullanılır.  

BLUETTE: Atkının iki katı kadar çözgüsü olan 2/2 dimi atkı yüzlü pamuklu tulumluk kumaş. Tipik olarak 250/m² gramajdadır. 

BOTANY: Bu merinos yününden yapılan tekstilleri ifade eder. Botany takım elbise kumaşı terimi bu yönden yapılan yüksek kaliteli kamgarn kumaşlara karşılık gelir. 

BOX KUMAŞ: Tamamı yünden, lifli yüzeye ve sert tuşeye sahip yünlü kumaş. Kumaş yüzeyi tamamıyla liflerle kaplanmalıdır ki iplikler görünmesin. Kumaşın gramajına ve son kullanım yerine göre pek çok dokuma deseninde dokunabilir. Dizlik, arabacı kumaşı ve bilardo kumaşı olarak kullanılabilir. 

BRANDA BEZİ: Sık dokunmuş, sağlam, ağır gramajlı, kalın bir kumaş. Eskiden beri pamuk, kendir, keten ipliğinden yapılır. Son zamanlarda çürüme, küflenme ve sürtünmeye dayanıklı yapay liflerden de yapılmaktadır. Çok katlı kalın ipliklerle bezayağı örgüsüyle dokunur. Tente, çadır, yelken ve kayış yapımında kullanılır. 

BROADCLOTH: Bu terim üç farklı şekilde kullanılır. En basit olarak, 

(a) Bitmiş halde eni en az 135 cm olan kumaşlara karşılık gelen sözcük, 

(b) Kanada ve ABD'de gömleklik olarak kullanılan hafif gramajlı poplin tipi kumaş, 

(c) İnce merinos ipliklerinden dimi dokunmuş aşırı derecede taşlanmış yünlü kumaş. Kumaşa giysi yüzü bitimi verilmiştir. 

BROCADE: (brokar) Çözgü atkı veya her iki ipliğin kumaş yüzeyinden istenen deseni yaratmak için atlama yaptığı jakarlı ya da armürlü dokuma makinesinde dokunan desen ile yüzeyi süslenmiş kumaş. Kumaşın temel yapısı veya zemini genellikle saten gibi basit bir dokumadır. Dokuma deseni veya şekli sıklıkla filament ipliklerin kullanımı ile elde edilir. 

BROCATELLE: Taffeta gibi daha az parlak zemin üzerine saten dokumada şekilli bir desen taşıyan koltukluk kumaş. 

BRODERIA ANGLEISE: (İngiliz bradesi) Schiffli makinesi ile nakışlanan hafif ağırlıklı kumaş. Nakışlı desen tasarımda delikleri içerir. Genellikle pamuktan yapılır. 

BUCKRAM: Parça boyamadan sonra sertleştirilen hafif ağırlıklı dokuma kumaş. Genellikle kaba bez ayağı dokumada pamuktan yapılır ve sertleştirmek için kullanılır. 

BUKLE: (ing. Boucle) Bukle veya kıvırcıklı görünüşe sahip fantezi ipliklerin kullanımıyla üretilen düzgün olmayan yüzeye sahip, dokuma veya örme kumaşlar. Bunlar çok çeşitli liflerden ve paltoluk gramajlarda üretilir. 

BULDAN BÜKÜLÜSÜ: Akalemli bez. Çözgüsü atkısı kıvrak iplikten (fazla bükümlü) yapılan bir kumaş türü. Günümüzde Buldan'da üretilen bu dokumalar adını bu yöreden almaktadır. 13. yüzyılda akalemli bez 17. yüzyılda boğası bez 1883'ten sonra 'muhacir bezi' diye anılırdı. Günümüzde çözgüsü düz, atkısı kıvrık iplikle dokunmaktadır. 

BURSA ÇEKMESİ: Eskiden Bursa'da bir yol ipek, bir yol pamuk dokunan yollu kumaş. 

BÜRÜMCÜK: Bürüncük, bürümcek de denir. 1. Bükülmüş ham ipekten yapılan bir iç çamaşır kumaşı türü krş. Kıvratma 2. Ham ipekten ince, seyrek dokulu krepon görünümünde bir bez türü. Daha çok el tezgahlarında dokunduğundan dar enlidir. Eskiden Denizli, Bursa, İstanbul ve Konya bürümcük dokunan başlıca merkezlerdi. 3. ipek - pamuk karışımı kumaşlar soğuk derişik baz çözeltilerinde kısa süre tutulup çalkalanırsa ipek çok az etkilenir, fakat bu kısa sürede pamukta kıvrılmalara sebep olur. Bu kıvrımlı görüntüye de bürümcük denir. 

BÜYÜK PEŞTEMAL: Çözgüsü seyrek, atkısı sık 120 cm en, 200 cm boyunda bir Karadeniz dokuması. Bazen birkaç çözgü beyaz kullanılır. Çözgü genellikle mavi olup, kenarında kordon halde kırmızı bulunur. Atkı kırmızı, turuncu ve laciverttir. Peştamal ekose görünümlüdür ancak atkının sık olduğundan atkı rengi egemendir ve peştamal atkı yönünde çizgili gibi görünür. 

C 

CALICO: Muslinlerden daha ağır olan pamuklu bez ayağı dokumalar için kullanılan genel bir terimdir. 

CAMBRIC: Az bir sertlik ve düzlük yüzey eldesi için kalenderlenmiş hafif ağırlıkta oldukça sıkı dokunmuş bez ayağı pamuk veya keten kumaş. Buruşmazlık terbiyesi verilmiş ve baskı yapılmış olarak genellikle elbiselik olarak kullanılır. Çok hafif gramajlı cambric kumaşlar (yaklaşık 65 g/m²). 

CASEMENT KUMAŞ: Atkı yüzlü, metre karesi yaklaşık 150 gram gelen bez ayağı perde kumaşı. Pamuktan veya suni liflerden dokunabilir. 

CAVARLY DİMİ: Derin çift dimi sırasıyla karakterize edilen, sıkı yapılı çözgü yüzlü kumaş. Kumaş genellikle yünden yapılır ve golf pantolonlarının, yağmurlukların ve terzilik elbiselerin ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli ağırlıklarda üretilir. 

CHAMBRAY: Kumaşta benekli görüntü veren boyanmış çözgü ve boyanmamış atkıdan yapılan pamuklu bez ayağı kumaş elbiseler için kullanılan terim. 

CHEESE KUMAŞ: Ucuz, yumuşak, hafif ağırlıkta ve açık yapıda yapılmış bez ayağı dokuma. Esas olarak peynir imalatında kendine kullanım alanı bulur. 

CHINE: (Çin) Yumuşak net olmayan hatlara sahip desen ile basılmış dokuma kumaşa verilen genel addır. Bu dokumadan önce paralel çözgü ipliklerinin, dokuma esnasında baskı sınırının tam uyum sağlamasıyla sonuçlanan baskısıyla üretilir ve hat dokuma kumaşta bulanık olarak görünür. 

CHINTZ: Genellikle pamuktan bezayağı dokunmuş, cretonne'den daha hafif, baskılı kumaş. Kumaş sürtünme kalenderlemesiyle yarı mat veya sürtünme kalenderlemesinden önce nişasta veya diğer terbiyelerle sertleştirerek tam matlaştırılabilir. Perdeler ve koltuk kaplamalarında kullanılırlar. 

CIRE: Mekanik olarak kumaşın parlatılması veya mumlanmasıyla ayna gibi parlaklık kazandırılmış kumaşları tanımlamada kullanılan bir ifadedir. Eğer saten dokuma bir kumaş kullanılırsa, çok düzgün bir yüzey oluşturarak parlaklık artar. 

CLOGUE: Mercimek boyutunda kabartmalar içeren kumaş. Bu kumaş, çift veya birleşik kumaş üreterek veya rib jakarlı çift kumaş örerek oluşturulur. Liflerin seçimi sınırsızdır. 

COTELE: Cord'un Fransızcasıdır. Daha ziyade rayon, viskon veya pamuktan dokunur. Cordda uzunlamasına olan yollar cotolede diyagonal olabilir. 

COUTIL: 2/1 dimi esaslı, kapalı konstrüksiyona sahip dar-çizgili herringbone kumaştır ve korseler için kullanılır. Genellikle pamuktan yapılır ve ağartılabilir veya parça boyanabilir. 

COVER KUMAŞ: İnce ve derin dimili çözgü yüzlü kumaş. Asıl dikkat çeken özelliği sadece çözgüde grandrelle veya mock grandrelle ipliklerin kullanılmasıyla elde edilen benekli görüntüsüdür. Atkının kamgarn ve çözgünün de ştraygarn yapıldığı bir türü de olmasına rağmen, kamgarn iplikler sıklıkla kullanılır. Covert kumaş, özellikle hafif pardösülükler için kullanılır. 

CREPON: Georgette bükümünün tek yönünü sadece georgette'nin atkısında dokuyarak elde edilir. Kırışık etki bu yüzden ince hafif ağırlıkta kumaşa verilir. Georgette Hem atkı hem de çözgü yönünde 2s ve 2z krep bükümlü ipliklerin değişen sırayla bez ayağı dokuma da düzenlenmesiyle elde edilen krep görünüşe sahip kalkık, hafif ağırlıklı kumaştır. Önceleri ipekten yapılıyordu ancak şimdi yün ve diğer liflerden de üretilmekte, Marocain Atkı yönünde bariz göze çarpan ribli krep kumaştır. Elbiselik crepe-de-chin benzer ancak daha kaba desenlidir. Atkıda, ince, sıkı dokunmuş, 2s, 2z olarak değişen krep bükümlü iplikler kullanılır. Moss crepe: Moss krep iplikten ve/veya dokumadan üretilen giysi kumaşı. Yumuşak, süngersi tutuma sahiptir, iyi dökümlüdür ve özellikle moss krep iplikten yapıldığında karakteristik krep desenine sahiptir. Örme krep kumaş Krep etkisi çözgü veya atkı örme kumaş konstrüksiyonu ile veya kimyasal veya ısıl muamele ile kumaşta farklı çekim oluşturarak elde edilebilir. 

CRETONNE: Chintz'den daha ağır, yaygın olarak pamuktan dokunmuş baskılı kumaş. Genellikle parlatılmamıştır ve çiçek desenli olma eğilimindedir. Mobilya kumaşı olarak kullanılır. 

Ç 

ÇADIR BEZİ: 1. Hint kenevirinden, sık dokunmuş, su geçirmez, kalın bir bez. 2. Askerlerin kişisel eşyaları arasında olup başka herhangi biriyle birleştiğinde çadır kurmaya yarayan iki kişilik çadırın yarısı ya da baş geçirilen deliği kullanıldığında yağmura karşı koruma giysisi olabilen su geçirmez kumaş. 

ÇARPANA: 1. Kolan ve kemer yapmakta kullanılan, dar dokumaların üretim aracı olan, değişik maddelerden (deri, tahta, karton vb.) yapılmış daha çok 5x5 cm boyutunda, 3-4-6-8 köşeli levhalar. 2. Örneklerine M.Ö. 7. yüzyılda rastlanan çok eski bir dokuma tekniği. Çarpana denilen levhaların köşelerindeki deliklerden değişik renkte çözgü iplikleri geçirilir. Levhalar 90-180 derece döndürülür. Araya atkı atılır. 

ÇARŞAF: 1. Yatağa serilen ya da yorganın kapladığı bez örtü. 2. baştan örtülen pelerinli, eteklikli iki parçalı kadın sokak giysisi. 3. Silindir baskıda şilteyi kumaşın arkasına geçen pattan korumak için kullanılan bir bant olarak devinen kumaş. 4. Bezayağı ya da dimi 2/2 örülmüş, eni 140-300 cm olan çarşaf ve nevresim yapımında kullanılan kumaşlar. 

ÇATMA: 1. Kabartma çiçekli eski bir Türk kadifesi. ipekle karışık ya da sırma tel ile dokunmuş olanları da vardı. Döşemelik olarak kullanılırdı. Zamanında Bursa, Bilecik, Üsküdar çatmaları çok ünlüydü. 2. Başörtüsü. 3. Giysi provasında geçici olarak iğneyle ya da teyelle tutturulmuş parçalar. 4. Pamuklu giysiye dikilen eğri dikiş. 

ÇUHA: 1. Yünden, bezayağı örgüde ştraygarn ipliklerle dokunan, ağır bir dinklemeyle enden % 33, boydan % 25 kadar çektirilip keçeleştirilerek yüzeyinde bir hav tabakası oluşturulan yumuşak bir kumaş. 2. Elde işlenmiş yünden yerli dokuma, önü açık, kısa bir ceket. 

ÇUL: Çözgü ve atkıları kıldan olan kaba bir dokuma türü. Yapımı güç gerektirdiğinden genellikle erkekler dokur. Kirkitlemede iyi sıkışabilmesi için sabunlu su ile nemlendirilir. Çadır, torba, çuval vb. yapımında kullanılır. 2. Giysi 3. İç çamaşırı 4. Kıldan yapılmış kilim. 

ÇUVAL BEZİ: Bezayağı örgüsünde, kenevir (kendir) ya da jütten oldukça seyrek dokunmuş, kaba bir bez. Çuval yapımında, ambalaj işlerinde, iş giysileri yapımında, duvar kaplamalarında kullanılır. 

D 

DAKRON: (Ing. Dacron) 1. Polyester elyafın ticari adlarından biri. 2. Amerika'da üretilen bir terylen kumaşın adı. 

DAMASK: (It. Damasco) Şam kumaşı olarak da bilinen çözgü ve atkı sateni kullanılarak desenlendirilmiş tek renkli, tek katlı, genellikle beyaz jakarlı kumaş. Pamuk ya da keten iplik kullanılır. Çözgü iplikleri parlak, atkı iplikleri mat seçilir. Önce Şam'da dokunmuş bazı İtalyan kentlerinde de üretilmiştir. Çoğunlukla çiçek motiflidir. Kumaşın ön yüzünde parlak olan bölümler arkasında donuktur. İkiyüzlü ipek ya da yün/keten karışık döşemeliklere de aynı ad verilir. 

DEALINE: Yünden yapılan baskılı hafif ağırlıkta bezayağı dokuma. Yün muslin anlamına gelen moussline delainden türetilmiştir. 

DENİM: Giysi yapımında kullanılan % 100 pamuklu kaba kumaş. Orijinalinde çözgü ipliği mavi indigo boyalı atkı ipliği ise boyanmamıştır. Çözgü dimisi ile dokunur. Çeşitli çözgü dimisi varyasyonları denenmekte ve kullanılmaktadır. Ancak en çok kullanılan çözgü dimileri 3/1 ve 2/1 dir. Çözgünün boyalı olması ve atkının boyasız olması nedeni ile kumaşın yüzü ve tersi, örgünün özelliği nedeni ile renk olarak farklı gözükür. Denim kumaşların çözgü iplikleri indigo boyalı pamuk ipliğidir. Denim kumaşların atkı iplikleri ham pamuk ipliğidir. Denim kumaşların çözgü iplikleri atkı ipliklerinden daha ince daha fazla bükümlüdür. Denim kumaşın ön yüzü ile arka yüzlerinin görünümleri farklıdır. Çözgü dimileri ile dokundukları için ön yüzleri mavi çözgü iplikleri ile kaplıdır. Arka yüzlerinde boyanmamış ham atkı iplikleri hâkimdir. Denim kumaşlarda, kumaş ağırlığı (gramaj) geleneksel olarak 'ons; cinsinden belirtilir. Demin kumaşlarda ons değeri; kumaşın 1 yarda karesinin ons olarak ağırlığını gösterir. 

DENYE: Özellikle filament ipliklerde kullanılan ağırlık (direkt) iplik numaralandırma sistemidir. Ayrıca tekstil elyaflarının inceliklerinin belirtilmesinde de denye sistemi kullanılır. Kısaca td ve denye şeklinde yazılır. 9000 m uzunluğundaki çile iplik temeline dayanır. Td, 9000 metre ipliğin kaç gram ağırlığında olduğunu gösterir. Turiner titer veya titer denier de denir. Denye numaralandırma sisteminin genel formülü şu şekildedir. Denye (Td) = İplik Ağırlığı (gr)/(İplik uzunluğu(m)/9000). Numara büyüdükçe iplik kalınlaşır. Aynı uzunlukta iki iplikten numarası büyük olanın ağırlığı da büyüktür. Yani numara ağırlıkla doğru, uzunlukla ters orantılıdır. 1 denye ipliğin 9000 metresi 1 gramdır. 2 denye ipliğin 9000 metresi 2 gramdır. 

DİMİ: Kumaş yüzünde diyagonal çizgiler oluşturması en önemli karakteristik özelliği olan dimi örgüleri, raporları en az 3 veya daha fazla çözgü ve atkı ipliğinden oluşan, yan yana diyagonal dizilmiş birleşme noktaları ile kumaşın yüzeyinde diyagonal çizgiler gösteren temel dokuma örülerinden birisidir. Bu örgü ile yapılmış bazı kumaşlara da bazen aynı isim verilir. Kumaşın yüzeyinde diyagonal yönde az veya çok belirgin şekilde kabartma çizgiler oluşturacak şekilde atkı iplikleri iki veya daha fazla çözgü ipliğinin üstünden ya da altından geçerek örülür. Ayrıca dimi örgüde her çözgü ipliği sırası kaymış olarak aynı hareketi yapar. Diyagonalin yönü sağdan sola (Z), soldan sağa veya ikisinin kombinlenmesi ile olabilir. Dimi örgülerinden, başka örgülerde türetilir; Balıksırtı örgüler, çapraz dimiler, kırık dimiler, diyagonal örgüler, gölgeli dimiler, çok yollu dimiler, sivri dimiler, setinet örgüsü, satara dimi, sübri dimisi, balpeteği örgüleri, prinç örgüler, dar açılı dimiler. 

DİMİTİ: Klasik bir dokuma kumaş cinsi. Genellikle pamuklu olup bir veya daha fazla ipliğin birlikte tek iplik gibi dokunmuş olmasından oluşan korlu efektler dolasıyla kare ve çizgili bir kumaş çeşididir. Genellikle birkaç çözgü ipliğinin gruplaşması ile oluşmuş boyuna fitillere sahiptir. Perdelik, kadın elbisesinde vb. kullanılır. 

DİRİL: (Alm. Drill) 1. Gömlek ve şilte yüzü yapılan bir pamuklu kumaş. Yüzeyine çözgü hakim olduğu dimi ya da dik dimi görünüşlü kumaşlardır. Bu kumaşın orijinalindeki özelliği topu boyalı ve haki renkte olması. Tipik pamuklu diril kumaşın tenkil özellikleri İplik: Ne 13/1 Pamuk - Sıklık (ÇXA): 35X18 adet/cm. Ağırlık: 200-240 gr/m² - Örgü: Dimi 3/1 - En: 150 cm. Bazı diriller 5'li saten örgü ile dokunur ki bunlar saten diril diye adlandırılır. Cep astarı, iş elbisesi ve bez ayakkabılarının yapımında kullanılır. 

DİVİTİN: Klasik bir dokuma kumaş cinsi. Biz yüzü havlandırıldıktan sonra havları yüzeye çok yakın bir makaslama ile çok kısa kesilerek süet görünümü kazandırılmış genellikle bezayağı ve dimi örgülü yünlü ya da pamuklu bir kumaş türü. Şardonlama işleminde kumaşın özelliği olan kadife görünümü, çözgü ipliğine göre bir numara kalın ve az bükümlü olan atkı ipliği ile sağlanmaktadır. Basit bir tüylendirme işlemi ile de divitin türleri üretilmektedir. Pazene göre daha kalın, sağlamdır ve yumuşak tutumludur. Kadın elbisesi, eşarp, bebek giysisi vb. yapımında kullanılır. 

DRAPE: (İng. Drape, Fr. Draperie) 1. Kısa yatık tüylü şardonlanmış yünlü bir kumaş türü. 2. Giysinin ya da kumaşın çeşitli yerlerinde yatay dalgalanmalarla oluşturulan dökümlü duruş. 3. Kumaş kıvrımı 4. Ana motifi iki eğilimli dimi olan örgüler. 

DOESKİN KUMAŞ: Yüzeyi apreli, çözgü yüzeyli örgülü kumaş. Dimi 2/1 çözgü dimisi ve Dimi 3/1 kırık dimi gibi örgüler kullanılarak elbiselik tipi apre verilmekte ve doeskin ismi kullanılmaktadır. Kumaş saf yünden ve çoğu kez merinos yününden ve merinos karışımından yapılır. 

DOMET: Çoğunlukla pamuktan yapılan havlu taklididir. Kumaşın her iki tarafı da fırçalanmıştır. Terzilikte astar olarak kullanılır. 

DOUBLE FACE (Çift yüzlü kumaşlar): Çift atkı ve çift çözgü ile aynı anda dokunan, özel bağlama yöntemleri ile birbirine bağlanarak bütünleştirilen ikili kumaş. Kumaşın iki yüzünün örgüsü farklı olabilir. Bu tür çok kalın kumaşlar daha çok kaban, palto ve pantolon üretiminde kullanılır. 

DRESS-FACE FINISH (Elbise-Yüzü Terbiye): Bu terim kısa parlak lifler ile kaplanmış yünlü kumaşlara denir. Bu çoğunlukla havın uygun koşullarda şardonlanması fırçalanması ve bir yönde yatırılması sonucunda oluşturulur. Bu tür bir terbiye doeskin, beaver ve pilot tipi kumaşlarda uygulanır. 

DUCK: Sıkı dokunmuş, güçlü canvas'a benzeyen ve aynı amaçlar için kullanılan bezayağı dokuma kumaş. Bu ifade tropikal giysi kumaşları içinde kullanılır. 

DUFFEL: Ağır, düşük kaliteli, her iki yüzünden de havlandırılmış yünlü kumaş. Genellikle kısa duffel tabanlar için kullanılmaktadırlar. 

DUNGAREE: Tulumlar için yapılan, denime benzeyen sağlam pamuklu kumaştır. Dokumada 3/1 veya 2/1 dimi kullanılır. Kumaş iplik veya parça boyalı olabilir. 

DUPION: Kumaş, orijinal olarak düzgünsüzlüğü yüksek iplik veren çift kozalardan elde edilmiş ipeklerden yapılmıştır. Bu iplik, kumaşa karakteristik özelliği olan şantuklu desen özelliğini verir. Sentetik ipliklerde şimdilerde böyle efektli kumaşları elde etmek için kullanılmaktadır. 

E 

EKOSE: (Fr. ecossais) Canlı renkli, geniş kareli desende bir kumaş türü. Bir İskoç dokumasıdır. Karelerdeki her renk İskoç klanlarından birinin sembolüdür. Krş: Tartan Çözgü ve Atkı yönünden aynı renk sıralanmasının uygulaması ile oluşan kareli dokuma kumaş deseni. Buna çözgü ve atkıdan gelen çizgilerin kesişmesiyle oluşan kare desenlerde denilir. Kareli (ekoseli) yüzey düzenlemelerinin blok, ince çizgili, fantezi, gölgeli gibi türleri vardır. 

ELASTAN: Kopmadan % 500'ün üzerinde uzama özelliğini defalarca tekrarlayan ve her defasında orijinal uzunluğuna geri dönen elastomerik iplik. 

ELASTİKİYET: İplik ya da kumaşın üzerindeki gerilim kalktığında tekrar kendi orijinal uzunluk, şekil ve ölçüsüne geri dönebilirliği. 

EPENGLE: 1. İplikleri, iğne üzerine sarılmış gibi görünen Rigalı ipek kumaş türü. 2. Özel tezgahlarda dokunan jakarlı ağır bir döşemelik kumaş. 

EPİTROPİC LİF: Statik elektrik biriktirme eğilimi gibi bir ya da daha fazla özelliğini değiştirmek maksadıyla yüzeyine bazı parçacıkların yerleştirdiği lifler. 

EŞARP: (Fr. echarpe) Baş ya da boynu örtmek için kullanılan örme ya da dokuma örtü. 

ETAMİN: Etamin örgüler, bezayağı örgüsünden bazı noktaların çıkarılması veya bez ayağı örgüsüne bazı noktaların ilave edilmesiyle elde edilen örgülerdir. Kumaşta delikli, gözenekli bir yapı meydana getirilir. Kumaş yapısında yer yer uzun iplik atlamaları oluşur. Etamin ipliklerin özellikleri: Etamin örgülerin karakteristik özelliği, kumaşta delikli ve gevşek bir yapı oluşturmalarıdır. Gözenekli kumaş görüntüsüyle hemen tanınabilirler. Etamin örgülerin genel özellikleri şunlardır: 

- Kumaşta hücresel delikli yapı oluştururlar. 

- Atkıda ve çözgüde rapor içinde yer yer uzun iplik atlamaları vardır. 

- Kumaş diğer örgülere göre gevşek bir yapıdadır. 

- Kumaş yapısı iplik kaymalarına çok müsaittir. 

- Kumaşın boyut stabilitesi diğer örgülere göre düşüktür. 

- Kumaşın her iki yüzündeki görüntü aynıdır. 

F 

FACING İPEK: Gece elbiselerinin cep ve yakalarında süs olarak kullanılan parlak bir kumaş. Barathea, osmanlı, saten ve dimi yapılar kullanılır. İpek ipliğin kullanılması durumunda, ipek facing olarak tanımlanmaz. 

FACONNE: Yüzeyinde şekiller biçiminde desen ihtiva eden kumaşlara verilen bir terim. 

FAILLE: İnce ve sıkı çözgülerin kaba atkı iplikleri ile kesişmesiyle oluşmuş bez ayağı dokumayla filament ipliklerden yapılmış, hafi gramajlı yumuşak kumaş. Faille atkı yönünde riblere sahip kumaş grubuna dahildir. Bu grupta ribin artan önem sırasına göre örnekleri sırayla; taffeta, faille poult ve grosgraindir. 

FELT: (Keçe) kumaş yoğun mat görünüşü ile ayırt edilir. Bu türden kumaşlar ilk olarak terbiye uygulanmadan önce dokunmuş olabilir veya iplik kullanılmaksızın kumaş tabakası oluşturabilmek için hayvan liflerinin sıkıca birbirlerine kenetlenerek oluşturulmuş yüzeylerdir. 

FİLAFİL: Fransızca ipliğe karşı iplik demektir. Çözgü ve atkıda ardı ardına bir açık, bir koyu renk ipliği kullanıldığından basamaklı etki veren, bezayağı 1/1 dimi 2/2 örgülü, giysilik bir yünlü kumaş. 

FİTİLLİ KADİFE: (İng. Corduroy) kumaş uzunluğunca kesik havların uzanarak fitil etkisi oluşturduğu kadife kumaş. Genellikle pamuktan yapılır ve hav baskı yapılır. Velveteen (normal kadife), fitilli kadife görüntüsü elde etmek için uygun bir şekilde kesilebilir. 

FLOKAN KUMAŞ: Tek ya da çift katlı dokunan bu kumaşların yüzünde desenli ve uzun atlamalı olarak flok atkısı denilen iplikler bulunur. Bu atlamalar bez ayağı örgüsüyle bağlanmaktadır. Bu kumaşın kendine özgü bir yapısı özel bir apre işlemleriyle sağlanır. Söz edildiği biçimde dokunan kumaş önce yıkanıp dinklenir. Sonra şardon makinesinde konur, atlamalı flok atkıları tümüyle şardonlanıncaya kadar işleme devam edilir. 

FLANEL: Her iki tarafı tüylendirilmiş yumuşak dokunuşlu bir kumaş. Pamuk, yün, keten ya da karışımından, bez ayağı ya da 2/2 dimi örgüde dokunmuş, şardonlama ile tüylendirilmiş bu dokumalar atkı ipliği açık bükümlü, yani ipliğin yapısındaki elyaf gevşek olduğundan kolay tüylendirilirler. Battaniye, çorap, spor ceket, gecelik, bornoz ve çamaşır yapımında kullanılır. 

FLANNELETTE: (Havlu) Yün havlunun pamuklusu. Yumuşak bükümlü iplikler atkıda kullanılmıştır ve fırçalama (traşlama) makinesinin etkisine en çok maruz kalır. Kumaşın her iki yüzeyinde de hav oluşturulur. Flannelette 180-200 g/m² ağırlığındadır ve winceyette benzer ancak ondan ağırdır. Çizgi etkisi elde edilebilmek için parça boyanabilir, baskı elde edilebilir veya boyalı ipliklerden dokunulabilir. Flannelette çocuk elbiselerinde dokunulabilir ancak kanunen yanmaz olmalıdır. Çarşaflar için daha yüksek gramajlıları kullanılır. 

FOLK DOKUMA: Genellikle renkli çözgü ve atkı çizgilerine sahip, kaba iplikten dokunan ve kaba yüzeye sahip gevşek dokunmuş kumaştır. 

FOULARD: Filament düz ipliklerden yapılmış hafif ağırlığı 2/2 dimi kumaştır. Genellikle baskılı olarak kullanılır. Orijinal olarak ipekten yapılan surah'a benzer. 

FRESKO: Sert tutumlu, hafif gramajlı bir kumaş. Yüksek bükümlü ipliklerin katlandıktan sonra bezayağı örgüde ve düşük sıklıkta dokunmasıyla elde edilir. 

FRIZE: Ağır taşlanmış ve traşlanmış yünlü kaban kumaşıdır. Yüzeye uygulanan taşlama frieze oluşturmak için küçük boncuklar oluşturacak şekilde sürtülerek gerçekleştirilir. 

FUSTIAN: Atkı sıklığının çözgü sıklığından oldukça fazla kumaşları tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. Beaverteen, corduroy, moleskin kumaş ve velveteen bu türden kumaş örnekleridir. 

G 

GABARDİN: (İng.) Çözgü yüzlü, 2/1 veya 2/2 dimiden dokunmuş ve genellikle çözgü sıklığı atkı sıklığından daha fazla olan kumaş kullanılan iplikler sıkı olduğu için oldukça dik dimi hatları açıkça görülebilir. Kumaş temiz, net bir görüntü elde etmek için terbiye edilir. Gabardinler yaygın olarak kamgarn ipliklerinder, tamamı pamuk ipliklerinden, pamuk ve yünün birleşimlerinden ve çok çeşitli liflerin karışımlarından yapılır. 

GAZE: Konfeksiyon alanında kullanılan pamuklu, hafif ve saydam bir kumaş. Türleri: düz gaze, chambrey gazesi, çift kıvrımlı gaze, elek gazesi. 

GAZBEZİ: Gaz bezi ya da gazlı bez de denir. İnce pamuktan etamin örgüsünden daha seyrek dokunmuş, apresiz, tül gibi bir bez. Özellikleri kodeksle belirlenmiştir. Yara sarmada kullanılır. 

GOFRE: (İng. seersucker) Orta kalınlıkta iplikten bezayağı dokumadan dokunmuş hafif gramajlı pamuklu kumaşa gofre denir. Yüzeyinde gofraj silindirleri ile çok yüksek baskıyla uygulanan çeşitli biçimlerde kabartmalı kıvrımları vardır. Ayrıca dokuma üretimi esnasında çift leventli tezgahlarda ipliklerin gergin ve gevşek tansiyonundan faydalanılarak kumaş yüzeyinde kabartmalı kıvrımlar oluşturuluyor. Günümüzde elastanlı ve elastansız iplikler kullanılarak da aynı kabartmalı kıvrımlar elde edilerek dokuma üretimi yapılıyor. Ütülendikten sonra bu kabartmalar kademeli şekilde alçalır. Kumaş tek renkli veya baskılıdır. Kadın ve çocukların yazlık giysilerinde kullanılır. 

GINGHAM: Ekose oluşturmak için boyalı ipliklerle neredeyse kare yapılı dokunmuş sıkı, bez ayağı, hafif ağırlıklı kumaş. Yaygın olarak pamuktan yapılır ve elbiselerde, masa örtülerinde vs. kullanılır. 

GOBLEN: Motifin çözgüde veya atkıda ya da her ikisinde de renkli iplik kullanılmak suretiyle oluşturulduğu desenli, kompeze örgülü, sık dokunmuş ağır bir kumaş. Örgüde, ince birer bağlayıcı çözgü ve atkıda kullanılabilir. Eğirilmiş kesikli elyaf iplikten üretilir. Çözgü ipliklerinin farklı renklerde olması ile renkli jakarlı desenlerden oluşmuş bir kumaştır. 

GROSGRAIN: Yuvarlatılmış fitillerin atkı yönünde ilerlediği ve taffeta veya poult'dan daha belirgin olduğu yaklaşık 180 gr/m² ağırlığında kumaş. Çözgü sıkı filament ipliklerden oluşur. Atkıda oldukça kaba iplikler kullanılır. 

GÜPÜR: Boyanmamış yün ve kıldan dokunmuş kilim. 

H 

HABUTAI: İnce, yumuşak ve mumu alınmış ipek kumaşlara verilen genel bir terimdir. Jappe bu gruba bir örnektir. 

HAIRCORD: Kumaş ismini aldığı modifiye edilmiş bez ayağı dokumadan alır. Baskı olabilen ince fitiller kumaşın çözgü yönünde ilerlemektedir ve genellikle pamuktan yapılır. 

HAM KUMAŞ: (İng. Grey Cloth) (Ham kumaş) bu terim dokuma ve örme kumaşlar için kullanılır ve kumaşın tezgahı terk ettiği duruma karşılık gelen ham kumaş ile eş anlamlıdır. 

HELÂLİ: Çözgüsünde bürümcük, atkısında pamuk ipliği kullanılan kıvırcık görünümlü, dayanıklı daha çok erkekler tarafından kullanılan eski bir kumaş. Eskiden el tezgahlarında, ipek ipliğine keten ya da pamuk karıştırılarak dokunurdu. 

HESSIAN: Kabuk liflerinden birinden ve genellikle de jütten dokunan yaklaşık olarak kare olan bezayağı kumaş. 

HOLLAND: İnce, parlatılmış, orta ağırlıkta pamuktan veya ketenden yapılan parlatma terbiyesi almış bez ayağı dokuma kumaş. Pencere güneşliklerinde, mobilya kaplamalarında kullanılır. 

HOMESPUN: Elde eğrilmiş yünlerden, kaba 2/2 dimilerdir. 

HONEYCOMB: (Bal peteği) Kumaş, hücresel etki elde etmek için tasarlanmış bal peteği dokumaların ismini almıştır. Kullanımına göre (elbiselik veya yatak örtüsü gibi) çeşitli ağırlıklarda yapılır. 

HOPSACK: Kare tasarımlı kumaş yapıldığı modifiye edilmiş bez ayağı kumaştan ismini alır. Sepet veya matt dokumalarla eş anlamlıdır. 

İ 

ITALIAN: Genel olarak schreinering terbiyesiyle parlak terbiye edilmiş 5 çerçeveli saten dokuma pamuktan yapılan astar kumaşıdır. Pamuklu çözgü ve kamgarn atkı da ayrıca kullanılır. 

İHRAM (ehram): 1. Eskiden Yunanlıların, Romalıların, günümüzde de Berberilerin büründükleri geniş beyaz, yünlü çarşaftan giysi. 2. Müslüman hacıların Kabe ziyaretlerinde örtündükleri dikişsiz giysi. 3. Sedir, araba, kayık vb. yerlere serilen yaygı. 4. Erzurum çevresinde el eğirmesi bükümlü yün ipliklerle, basit tezgahlarda dokunan, bürümcük görünümlü düz ve çiçekli dokuma. 5. Çanakkale Yörükleri tarafından kullanılan bir tür bel şalı, sırtta taşınan bebeklerin bağlayan örtü. 6. El bükümlü yün ile dokunmuş çizgili yollukların birleştirilip dikilmesiyle oluşan yatak örtü. 

İPEK SATEN: Çamaşır ve yorgan yüzü yapımında kullanılan saf ipek ipliğinden dokunan kumaşlar. Çamaşırlık olarak üretilenlerin çözgü iplikleri bükümsüz grej, atkı iplikleri 1200 turlu kreple; yorgan yüzü olarak üretilenler daha fazla turlu ve 130-150 gramajlı olarak dokunur. 

J 

JAKAR: Kumaş çiçekli brokar gibi büyük tekrarlı şekiller içeren kumaştır, dokuma sırasında çözgüyü seçecek ve kaldıracak jakar olarak bilinen mekanizmayı gerektirir. 

JANJAN: Yanardöner janjan da denir. Kumaşın ışık ve bakış yönüne göre değişen iki ya da çok renkli görünümü. Kumaşın yapımında çözgü ve atkı ipliklerinin farklı renkte kullanılmasıyla elde edilir. 

JAPPE: Yaklaşık olarak kare yapılı ince, yumuşak hafif ağırlıkta (70 g/m²) bez ayağı dokuma kumaş. Genellikle filament ipek iplikler kullanılır. Kumaş astar için kullanılır fakat baskı yapıldığı hallerde elbiseler için de uygundur. 

JARSE: Jerse de denir. Esnek dokulu, ipek ya da yünlü örme kumaş. Adını ince yünlü dokumaları ile tanınan jersey adasından alır. 

JEAN: Özellikle işçi tulumlarında ve spor giysilerde kullanılan çözgü yüzlü 2/1 dimi kumaş. 

JEANTTE: Jean'den daha hafif ve astarlar için daha uygun olan kumaş. 

JORJET: Yüksek bükümlü çözgü ve atkı iplikleriyle, bez ayağı örgüde, seyrek dokunmuş, ince, hafif, bir ipekli kumaş türü. Eşarp, bluz ve gece giysisi yapımında kullanılır. Çok hafif olan şifon-jorjet türü %75 oranında yüzey boşluğu veren bir seyrekliktedir. 

K 

KALENDERLENMİŞ KUMAŞ: Daha çok pamuktan veya ketenden yapılan bu tip, terbiye esnasında tambur olarak bilinen ve ısıtılabilen veya ısıtılmayan ağır döner silindir çifti arasında geçen kumaşlara karşılık gelir. Çok çeşitli etkiler elde edilebilir. Kabartma bir kabartma deseni kumaşı uygun oyulmuş bir silindir ve yumuşak baskı silindiri arasında ezerek elde edilir. Kabarma etkisi, kumaş termoplastik liflerden yapılmışsa veya pamuklu kumaş reçine ile muamele edilmişse kalıcıdır. Düzleştirme kumaşın yüzeyini düzleştirmek ve kumaşın kesişimlerini birbirine yaklaştırmak için, kumaşı yeterli basınçta silindir çiftleri (Kalenderler) arasında geçirerek elde edilir. Parlamış veya parlak görünüş, yüksek parlaklık schriner edilerek sağlanabilir. Kumaşın yüzeyine çok ince çizgiler kazandırmak üzere üzerinde yaklaşık 150 çizgi/cm'lik oyulmuş kanallar bulanan sıcak kalenderleme ile bastırılarak yapılır. Kumaşta termoplastik bir malzeme yoksa bu terbiye kalıcı değildir. Everglaze adı verilen işlem bu tip terbiyeye örnektir. Moire kalenderlemeye elde edilen bir filigran (water-mark) etkisi. Parlak görünüş ayrıca sürtünme kalenderlemesinden de etkilidir. Burada kumaş daha yumuşak olan alttaki tambur ile ondan daha hızlı dönen, yüzeyi ısıtılmış, iyi parlatılmış olan üst tambur arasında geçer. Aradaki bu hız farkı sürtünme ve böylece kumaş yüzeyinde parlaklıklar oluşturur. 

KAMGARN: (İng. worsted, Alm. Kammgarn) Taranmış yün, bu yünden yapılmış iplik ve bu iplikle dokunmuş kumaş. Kamgarn iplikçiliğinde hammadde olarak tops kullanılır. İplik yapılabilmesi için topslar önce seri halinde katlama ve çekme işlemlerinden geçirilip inceltilir ve fitil haline getirilir. Sonra fitiller istenilen iplik numarasına göre 6-8 eğirme makinesinden geçirilir. Bu hazırlama işlemlerinin amacı topslara belirli bir çekim uygulayarak inceltmek, birleştirmek ve istenilen incelikteki çapını düzgünleştirmektir. Bu sistemin son makinesinden istenilen özelliklerde çıkan fitiller vargel makinelerinde çekilip eğrilerek tek kat iplik haline getirilir. Bu iplik düzgünlük, temizlik, esneklik ve direnç bakımından en nitelikli yün ipliğidir. En iyi cins yün kumaş ve birinci sınıf örgü işlerinde kullanılır. Bu iplikle dokunmuş kumaşlara da kamgarn denir. Krş. Taranmış yün iplikçiliği. 

KAMGARN RAYE: Çözgü ve atkılarında kamgarn iplik kullanılan, daha çok 4'lü dimi örgüsünde dokunan bir yünlü kumaş türü. 

KAMGARN SAKSONI: Çözgü ve atkılarında kalın kamgarn ipliklerle 2/2 balıksırtı dokunan ştraygarn taklidi yünlü bir kumaş türü. Özel bir apre işlemi ile parlaklık ve sert tutum kazandırılmıştır. 

KAMGARN SERJ: D 2/2 dimi örgüsünde dokunan yünlü kumaş türü. Daha çok kullanılanı kamgarn iplikten tek renkli dokunan paltoluk olanıdır. % 100 yün ya da % 45 yün ve % 55 polyester karışımı 36/2-40/2 Nm kamgarn ipliklerden orta gramajda dokunan tipleri yaygındır. Düz renkli olanlarının yanında desenli olanları da vardır. 

KANVAS: (İng. Canvas, Alm. Canevas) % 100 Pamuklu, düz boya ve baskı ile renklendirilmiş dokumuş kumaş. İplik ÇXA: 10/1 Pamuk-O.E.-8/1 Pamuk O.E. - Sıklık: 30X16 - Örgü: Panama 2/2. Genellikle erkek, bayan ve çocuk alt, üst dış giyimde kullanılır. Mont, safari ceket, pantolon tipi giysilerde tercih edilir. Panama örgüsü özelliğinden dolayı konfeksiyondan kesime alınmadan önce yıkama çekmesi açısından test edilmelidir.

KAPUTBEZİ: Düz beyaz dokunmuş, bir tür pamuklu bez, Amerikan bezi. 

KAPLAMA KUMAŞ: Bir yüzüne veya her iki yüzüne birkaç kat sıkıca sıvanmış kaplama maddesi bulunan tekstil kumaşı, Bu kumaşlarda bir yüzde kaplama fonksiyonuna uygun özellikte olması gereken materyal bulunur. Bu kumaş, kaplama için bir taşıyıcı zemin görevini ana görev olarak üstlendiğinden, diğer kumaşlara nazaran daha az önem taşır. Kaplama kumaşın değeri, tekstil lifi veya kumaş yapısı bazındaki özellikleri değil, kaplama maddesi olarak kumaşa verilen özelliklerin istenilen düzeyde olmasına bağlıdır. Ancak bazı örnekler buna istisna oluşturur. Örneğin bazı yağmurluklar gibi arkası kaplanmış kumaşın boyanmış-basılmış görünen yüzü tekstil materyali ile tekstil lifinin ve kumaş konstrüksüyonunun önemi çoktur. Bu günkü teknoloji kaplama kumaşları aşağıdaki kaplama maddelerine göre sınıflamaya yöneliktir. Selüloz türevleri, doğal veya sentetik kauçuk, sentetik reçineler. Bu gruplar içinden uygulamalarda son zamanlarda en uygun grup 3. gruptur. Özellikle 1988 yılından sonra poliüretan moda olarak yaygınlaşmıştır. Bu kumaşlar, kaplama maddesi içine pigment boyarmadde konularak renklendirilebilir. Bazı özel tipler de renkli desen baskı teknikleriyle oluşturulur. Tekstil materyalinin kaplamadan önce boyandığı kaplama kumaşlarda, boyarmaddeler seçilirken, kaplama maddesinin çözücüleri içine akmayacak şekilde haslıklara sahip olunmasına dikkat edilmelidir. Boyarmadde seçiminde, kaplama kumaşın son kaplama yeri göz önüne alınarak, elde edilmek istenen genel haslık derecelerine göre de bir seçim yapılmalıdır. Burada pigment renklendirmede kullanılan binder maddesinin ilavesine gerek yoktur çünkü binder vazifesini sıvıma maddesinin kendisi yerine getirecektir. 

KAŞE: İnce ştraygan iplikle, D 2/2 örgüsünde, dinklenerek yüzeyi bir ölçüde tüylendirilmiş, ağır bir dinklemeyle keçeleştirilmiş, düz renkli yumuşak tutumlu giysilik kumaş. 

KAŞMİR: (Fr. cachemire, ing. cashmere) Çin, Hindistan, İran ve Tibet'te yetiştirilen Keşmir keçisinden elde edilen, doğal olarak beyaz, gri ve siyahımsı renkte, ipek gibi parlak, dalgalı saçsı elyaf. Özellikleri çok ince ve emme yeteneğinin farklı oluşu dışında yün ile aynıdır. 

KAZAYAĞI: 1. Çaprazlama yapılan teyel. Etek, paça gibi kenar basmalarında uygulanan zikzaklı el dikişi. 2. Piyedepul (piyedöpul) de denir. Dimi örgülerin atlama uzunluklarına bağlı olarak çeşitli renk düzenlemeleriyle elde edilen, kare efektli bir kumaş türü. 3. Yazma kenarına yapılan bir boncuk türü. 

KEÇE: Yün ve keçi kılı gibi hayvansal doğal elyafın, dış tabakasını oluşturan üst örtü hücrelerinin (pulların) belirli ısı, nem ve basınç altında, sıcak ve kaygan bir ortamda sürtünerek birbirine kenetlenmeyle oluşan dokusuz tekstil yüzeyi. 2. Ağır bir dinkleme ve yıkama sonucu doku yapısı kaybolan ve yüzeyinde düzgün bir hav yapısı oluşan, iki ya da daha çok katlı yünlü kumaş. 

KORD: 1. Bezayağı türevi bir örgü. Bu örgüde çözgü ya da atkı iplikleri 2, 3, 4 kesişme boyu kadar uzun atlamalar yaparlar. Bir yöndeki kesişmeler diğer yöndeki kesişme sayısından çok fazla olmak üzere bezayağı düzenindedir. Örneğin çözgü kordunda atkı yönündeki kesişmeler daha fazladır ve atlamalar çözgü yönündedir. Atkı kordunda ise çözgü yönündeki kesişmeler daha çoktur ve atlamalar atkı yönündedir. 2. Yapay liflerden özel bir şekilde büküm verilerek elde edilen çift katlı ipliklerle dokunmuş yüksek dayanımlı bir kumaş. 3. Halı ve jakar dokumacılığında çözgü telinin adı. 4. Desen kartonundan uzun atlamalar halinde gösterilen çözgü ve atkı parçaları. 5. Bir kabartma çizgili kumaş türü. 6. Dokuma sırasında bir kaçı yan yana gelerek kumaş üzerinde kabartma bir çizgi oluşturan çözgü telleri. 

KOVERKOT: (İng. Covercoal) Grandel veya grandel taklidi çözgü ve renkli atkı ipliği kullanılması suretiyle elde edilen ve karakteristik benekli görünümü olan, genellikle dimi örgülü, çözgü yüzeyli kumaş. Günümüzde çözgü: Ne 28/2 65/35 Pes/Vis-Muline, Atkı: Ne 28/2 65/25 Pes/Vis-uni renkli- Dimi 2/2 Z dokulu - 280 gr/m² olarak üretilen kumaş. 

KLOK: Değişik bükümlü ya da değişik liflerden yapılmış ipliklerle dokunmuş, üst yüzeyinde dalgalı, kabarık bir görünümü olan, daha çok kadın giyiminde kullanılan kumaşlar. Bu tür kumaşların birçoğu jakar desenli ve çift kat dokunmaktadır. Kumaşlarda istenen bu görünüm, baskı kalıplı kalender makinesiylede elde edilir. 

KREP: (Fr. crepe) 1. İpek, pamuk, yün, viskon gibi değişik elyaf ve bunların karışımı çok bükümlü ipliklerden, değişik örgülerle (bezeyağı, saten, krep gibi) dokunan, kendine özgü kıvrımlı görünüşü olan hafif gramajlı kumaşlar. Elyaf, iplik, büküm ve örgü türüne göre değişik adlar alır. 2. Yüksek bükümlü ipliklerle dokunmuş kumaş yüzeylerine, değişik apre işlemleriyle kazandırılan pürüzlü ve kıvrımlı görünüm apre işlemleri, bazik banyolarda liflerin şişmesinin sağlanması, kumaş krep kalandırı denilen sert merdanelerden ve daha sonra sabun, soda, sodyum perborat içeren banyolardan geçirilmesi ya da belirli yerlerine kuvvetli bazik patlar basılması gibi işlemlerdir, krepleme. 3. Saten örgülerden türetilen, iplik çaprazlamalarının oluşturduğu karışık bir bağlama yapısı olan, saten temel üzerine orta uzunlukta atlamalar sağlayacak bir kesişme düzeniyle uygulanan kumaş örtü türü. 

KREP JAKAR: Jakar desenli krep kumaş. 

KREP JORJET: Bürümcük görünüşü çok bükümlü atkı ve çözgü iplikleri ile dokunarak sağlanmış bir kumaş. Kumaşın atkı çözgü sıklığı ve ham maddesi, giysilik, tayyörlük ya da mantoluk gibi farklı amaçlı üretimine göre değişir. 

KREP MAROKEN: 1. Değişik liflerden, çözgüsünde düz, atkısında ise 2S/2Z bükülü, iplikler kullanılarak dokunan bir kumaş türü. Çoğu kez 2 kat çözgü sıklığı ve kalın atkı kullanımıyla, özelliği olan yanlamasına ince rips yolları oluşturulur. 2. Özel silindirlerle kabartmalar verilerek krep görünümü kazandırılmış doğal veya yapay iplikli kumaş. 

KREPLIN: Kadın şapkaları ve giysilerine süsleme yapımında kullanılan, çok ince ve hafif bir ipekli kumaş türü. 

KREPON: 1. Krepdöşin yapım yöntemiyle yün, pamuk, ya da ipekten üretilen, özel makinelerde gofrelenen, çözgü yönünde düzensiz dalgalanmaları olan kumaş. Kolay esnemesi, yıkanınca kısalması özelliğidir. 2. Orijinalinde atkı ve çözgüde 2S-2Z biçiminde birbirini takip eden iplik düzenindeki krep ipliği ile oluşturulan en ince krep dokuması. Ortalama bir krep kumaştan daha pürüzlü, çözgü yönünde oluklu veya kırışık efektli olan bir krep kumaşıdır. 

KREP SATEN: Çözgü ağırlıklı yapıda bir kumaş türü. Nitelikli olanları ince ipliklerden ve sık çözgülü dokunur. Kullanılan örgü 8'li çözgü satenidir. Krep atkı kullanılması kumaşa güzel bir tutum, döküm ve krep türü kazandırır. Kumaşın krep türü giysilerinde, saten yüzü dantele süsleri için kullanılır. 

KRETON: Klasik bir dokuma kumaş cinsi. Genellikle hafif, orta ağırlıkta, bezayağı örgülü, sık dokulu, pamuklu tip kumaş. Parlaklaştırılmış şints'e benzer. Ancak daha ağır olmasına rağmen o denli iyi kalitede değildir. Genellikle fantezi desenlerde basılır. Boyanmış, ağartılmış, kuvvetli, orta incelikteki ipliklerden oluşan önemli pamuklu temel dokuma kumaştır. Perdelik, yastık kılıfı ve koltuk yüzü olarak kullnılır. 

KUMAŞ ANALİZİ: Bir kumaşın yapısının öğrenilmesi ve yeniden üretilebilmesi amacıyla, bütün fiziksel özelliklerini inceleyerek yapılan çözümlemeye denir. İnceleme üç ana bölümde yapılır. Önce kumaşın yüzü ve tersi, çözgü ve atkı iplikleri ile bunların elyaf türleri ile büküm yönleri saptanır. Sonra iplik büküm numaraları hesaplanır. Son olarak kumaşın dokusunu bulmak için, tarak numarası, çözgü ve atkı sıklığı, tarak eni, çözgü ağırlığı ve boyu, çözgü tel sayısı, atkı ipliği ağırlığı, atkı raporu, çözgü ve atkı iplik miktarı, kumaş uzunluğu ve ağırlığı hesaplanır. 

KUTIL: Keten, pamuk ve pamuk çözgü, keten atkı gibi karışımları ile genellikle balıksırtı ve D 2/1 çözgü dimisi olarak çok sık ve sağlam dokunmuş kumaş. Genellikle renkli ya da düz çubuklu, bazen de jakar desenli olarak dokunanları daha çok yatak, şilte yüzü; düz renklileri, iş ve av giysileri, perde ve çadır yapımında kullanılır. İpekli kutil ise, genellikle atkısı ve çözgüsü çok sık olarak dokunan, bir yüzü parlak saten görünümlü, kadın korseleri yapımında kullanılan çok sağlam ipek bir kumaştır. 

L 

LAMB'S WOOL (Koyun yünü): Koyunun cinsine veya tipine bakılmaksızın, koyunların veya anne sütünden kesilene kadar ki evrede kuzuların sırt yünleri. Ancak lamb's wool terimi kumaşın veya giysinin yumuşak bir tutuma sahip olduğu, tamamen bakir yünden yapıldığı ve bunun bir kısmının koyun yünü olduğunu ifade eder. 

LASTİKOTİN: İnce kamgarn ipliklerden D 1/2 veya D 2/2 dimi ve panama karışımı örgü ile sık dokunmuş, esnek, dayanıklı siyah parlak bir kumaş. Smokin, etek, döpiyes yapımında kullanılır. 

LENO: Dokumada çözgü tellerinin çaprazlanmasıyla (etrafında dolaşılmasıyla) yapılan gözenekli tip kumaş. 

LAWN: Yumuşak, düzgün ve saf karakterli ketenin veya pamuğun hafif ağırlıkta, bezayağı dokuması. Bu tip kumaşta ayrıca kesik elyaf polyesterden yapılan eğrilmiş iplikler de kullanılır. 

LEATHER CLOTH: Deri görünümü elde etmek üzere yüzeyine kabartma baskı uygulanmış kaplanmış kumaş. 

LIMRIC: Sıkı dokunmuş bez ayağı kumaş. Yumuşak bükümlü atkı, çözgü ipliğinden daha kalındır ve santimetredeki atkı sayısı, çözgü sayısından genellikle fazladır. Atkı belirgindir ve düşük bükümünden dolayı hafif parlaktır. Elbise kumaşı olarak kullanılır. 

LINSEY-WOLSEY: Keten çözgüye ve kamgarn atkıya sahip oldukça kaba kumaştır. 

LISLE THREAD: Pamuk bayan çorabı ipliği, sert bükülmüş, katlanmış (genellikle 2 kat), gazelenmiş ve sıklıkla merserize edilmiştir. Önceleri bayan çoraplarında kullanılmaktaydı. 

LODEN: Dış giyim için kullanılan ve su geçirmezlik terbiyesi uygulanmış Avusturya orijinli kaba yünlü aşındırılmış kumaş. 

LİKRA: (İng. Lycra) Sentetik elastomer elyafın ticari adlarından biri. İlk olarak 1958'de ABD'de üretilen bu elyaftan yapılan ipliğin esneklik ve direnci öteki sentetik ipliklerden daha yüksektir. Esnek kumaş üretiminde kullanılır. 

LYON SATENİ: Şayak gibi çapraz dokunduğundan görünümü mat olan bir saten türü. 

M 

MADRAS: 1. Çözgüsü ipek, atkısı pamuktan dokunan kumaş türü. Daha çok atkı, eşarp ve mendil yapımında kullanılır. Adını, ilk kez dokunduğu Hindistan'ın Madras kentinden alır. 2.Bu kumaştan yapılan baş örtüsü. 

MARCELLA: Fantezi veya şekilli dokuma tasarımlı pique yapı. Sıklıkla pamuktan yapılı ve elbise ön yüzlerinde kullanılır. 

MARQUİSETTE: Hafif leno kumaş. 

MAROKEN: 1. Yüzeyi keçi derisine benzeyecek biçimde özel aprelenmiş ipek ya da pamuklu kumaş. 2. Çözgüsünde normal bükümlü iplik, atkısında ise kalın krep ipliği kullanılmış dalgalı desenli ağır bir kumaş türü. 

METELASSE: Dokumada oluşturulmuş kapitone görünüşlü kumaş. Bu çift veya birleşik yapının kullanılması ile sağlanır. Sıklıkla resmi elbiseler için kullanılır. 

MATT: İki ya da daha fazla atkı ve çözgü ipliğin tek iplikmiş gibi dokunduğu modifiye bez ayağı dokuma. Kumaş, matt, hopsack veya sepet dokuma olarak bilinebilir. 

MELANJ İPLİK: Farklı renklerde boyanmış liflerden üretilen iplik. 

MELDED FABRIC: Bi-komponent liflerden yapılan veya bi-komponent lif içeren kumaş. Uygun sıcaklığa ısıtılarak liflerden biri eritilerek yapışma oluşturulur. 

MELTON: Kabanlar ve paltolar için uygun ağır kumaş. Daha hafif olan takım elbiselerde yaka altlarında kullanılır. Tamamen yünden veya pamuk çözgü ve yün atkıdan 2/2 dimi veya diğer basit dokuma ile yapılabilir. Aşırı derecede şardonlanmış, traşlanmış ve fırçalanmıştır. 

MERSERİZE KUMAŞ (İng. Mercerised Cloth) Pamuk veya keten kumaşlar konsantre soğuk kostik soda çözeltisinde gergin olarak veya gerilmeksizin muamele edilmesine merserize denir. 

MERİNOS: Uzun, ince, beyaz ve bol yapağısıyla yün üretiminde önemli yeri olan bir koyun ırkı. 2. merinos koyunundan elde edilen yün. 3. merinos yününden dokunmuş kalın sağlam bir kumaş türü. 

MERSELİZELEME: Pamuklu ürünlerin iplik ya da kumaş halindeyken parlaklığını, kopma dayanıklılığını, boyarmaddelere karşı duyarlılığını arttıran bir kimyasal işlem boyutunu sabit tutmak için gergin olarak -33 derece ila -45 derecede sıvı amonyakla ya da 15-18 derecedeki 38 Be derişik sud kostik banyosunda birkaç dakika tutularak gerçekleştirilen merzerizasyon işlemini ilk kez 1844'de İngiliz kimyacı John Mercer yapmıştır. 

MERMERŞAHİ: Tülbentten daha sık dokunmuş, beyazlatılmış; ince, yumuşak, pamuklu bir kumaş türü. 

MOCK LENO: (Yalancı leno) İplik grupları arasında boşlukların oluştuğu mock leno dokumadan üretilen gözenekli tip kumaş. 

MODA: 1. Değişiklik gereksinimi veya süslenme özentisiyle toplum yaşamına giren geçici yenilik. 2. Belirli bir süre etkin olan toplumsal beğeni, bir şeye karşı gösterilen aşırı düşkünlük. 3. Geçici olarak yeniliğe ve toplumsal beğeniye uygun olan anlamlarına gelir. 

MODELİST: Üretimine karar verilip teknik çizimleri yapılan giysi örneklerinin kalıbını hazırlayan teknik eleman. 

MOİRE: Terbiye sırasında fitillerin kısmen düzleştirilmesiyle fitilli veya kord kumaşlar üzerinde filigran etkisinin oluşturulması. Düzleştirilmiş bölgeler kumaşın diğer kısmından ışığı daha farklı yansıtacaktır ve sonuçta farklı bir görüntü oluşturacaktır. Terbiye genellikle yıkamaya dayanıklı değildir. Ters çevrilebilir veya moire deseninin kumaşın enince aynalanması ve ortada toplanması gibi çok değişik stiller üretilebilir ve çizgili moire uygun kabartılmış silindirlerle oluşturulabilir. 

MOLESKIN: Atkısı daha sık olan ince bir pamuklu kumaş. Giysilerde astar olarak kullanılır. 2. Moreken ya da deri taklidi kumaş. Üzeri vernikle kaplandıktan sonra özel işlem görüp ütülenerek elde edilir. Eldiven ya da cilt kapakları yapımında kullanılır. 

MOQUETTE: Çözgü havlı döşemelik kumaş. Hav kesilmiş veya kesilmemiş olabilir veya kesilmiş ve kesilmemiş havla desenlendirilebilir. 

MOUSSELINE (de-soile): İlk olarak ipekten yapılan Muslin'i tanımlayan Fransızca terim. Günümüzde mousseline terimi ipekten başka liflerden yapılan benzer kumaşları tanımlamak için de kullanılmaktadır. 

MUARE: Dalgalı ve yanardöner görüntü verilmiş bir kumaş türü. Ya özel olarak atkı yönünde rips örgülü dokunmuş iki kumaşın yüz yüze birlikte kalandırlanmasıyla ya da üzerine dalgalı çizgiler işlenmiş sert silindirler arasından kumaşın geçirilmesiyle elde edilen muare efektli, pırıltılı görüntü. 

MULL: Oldukça ince, yumuşak, hafif ağırlıklı, neredeyse kare kapılı ve oldukça açık dokulu kumaşlar. Ağırlığı yaklaşık 50 g/m². 

MULİNE: (İt. Mouliné yarn) Muline fantezi iplikler; farklı renklerdeki ipliklerin birlikte katlanarak bükülmesiyle oluşan ipliklerdir. Bu işlem ya ring iplik makinesinde, farklı renklerdeki fitillerin çekildikten sonra bükülmesiyle ya da tek kat ipliklerin katlanmasıyla elde edilirler. Verilecek büküm miktarı ipliğin kullanılacağı yere göre ayarlanır, muline ipliklerin üretiminde değişik renklerdeki aynı veya farklı elyaf türleri kullanılabilir. Muline ipliğin özellikleri, iplik üretiminde kullanılan elyafın özelliklerine bağlı olarak değişir. Birbirinden farklı elyaf türleri kullanılarak, kullanım yerine uygun özelliklerde üretilen muline iplikler, modaya bağlı olarak dokuma ve örme kumaş üretiminde kullanılır. Bu kumaşlar genellikle sert tuşeli olup, renk dağılımı homojen olan yüzey görünümüne sahiptir. Muline iplikler fantezi iplikler arasında en fasla kullanılan iplik çeşididir. Özellikle yünlü sanayinde çok kullanılmaktadır. 

MUS: Bir sentetik iplik. Her lifi ondüle edilmiş, kabarık, ısı geçirmeyen bir iplik. İplik üretilirken önce bir yönde çok kuvvetli bir büküm verilip ısıyla büküm sabitleştirilebilir. Sonra büküm ters yöne açılır. 

MUSLİN: Yumuşak, ince bezayağı dokuma veya çok hafif, açık kare yapılı basit leno dokuma kumaşlardır. Elbiseler için olan muslinler nakış, clip-spot veya lappet desenleri ile dekore edilebilirler. 

N 

NAP FABRIC (Tüylü kumaş): boncuklu yüzey oluşturmak için terbiye sırasında taşlanan 1000 g/m² ağırlığa kadar çıkabilen yünlü kabanlık kumaşlara karşılık gelir. 

NARROW FABRIC (Dar dokuma): 1) İki kenarı dahil genişliği 45 cm'yi aşmayan kumaşlar. 2) Her türden şerit, bant, kurdela. 

NEEDLECORD: Elbiselik olarak kullanılan ince fitilli kadife. 

NINON: Yapay liflerden yapılan voile kumaşları tanımlamak için kullanılır. Orijinal olarak hem atkıda hem de çözgüde iki ya da üçlü gruplar halinde yüksek bükümlü ipliklerin ince hafif açık ipek kumaşlarına denir ve çift veya üçlü ninon olarak bilinir. 

NOPE: 1. Bandın üzerinde tarama işleminden sonra oluşan elyaf birikimleri; ipliklerdeki kalın kısımlar, düğümler ve pürtükler. 2. Kumaş yüzeyinde kullanım, Yıkama ve sürtünme gibi etkilerle oluşan küçük elyaf yumakçığı, neps veya nepsler. 

NUN'S WEILING: (Rahibe peçesi) Bez ayağı oldukça hafif kumaş, genellikle kamgarn, ipek veya pamuk ipliklerinden dokunur ve siyaha boyanır. 

O 

OMBRE: Dokumada, boyada veya baskıda dereceli renkler ve gölgeler gösteren kumaş. 

ONDE VEYA ONDÜLE: Dokumayla veya kalenderleme ile üretilen dalgalı çizgilerin dalgalı etkisine sahip kumaşları tasvir eder. Önceleri ya atkı iplikleri ya da çözgü iplikleri dalgalı yolu takip ederdi. 

OPAL: Bez ayağı örgüde 30-40 Ne iplikten, 30 tel/cm sıklıkla dokunmuş ince, yumuşak ve hafif bir pamuklu kumaş türü. Daha çok bebek çamaşırları, mendil ve gömlek yapımı ile nakış işlerinde kullanılır. 

ORGANDİ: Kırılabilir biçimde aprelenmiş, parlak, ince, diri bir kumaş türü. Daha çok giysi, korsaj, masa örtüsü, peçete yapımında kullanılır. 

ORGANZE: 1. İnce, saydam, hafif gramajlı, seyrek dokulu pamuk bir kumaş. Saydamlaştırma, merserize edilmiş pamuklu kumaşların, soğuk derişik sülfürik asit ile işlem görmesiyle sağlanır. Daha çok giysi, işleme ve aksesuar yapımında kullanılır. 2. İpek, yapay lifler ya da keten iplikle dokunmuş, tülbent inceliğinde bir tür kolalı kumaş. 3. Organdinin ipek ya da floş ile dokunanıdır. 

OTTOMAN: Çözgü ripsi örgüsünde klasik bir dokuma. İpekli olanları kadın giyiminde, yünlü ya da pamuklu türleri giysilik, paltoluk ve döşemelik olarak kullanılır. 

OXFORD: İki çözgünün tekmiş gibi dokunduğu bez ayağı dokuma olan iyi kalite gömleklik kumaş. Genellikle pamuktan yapılır. Boyalı ipliklerin veya dekoratif dokumaların çizgileri bazen katılabilir. 

Ö 

ÖRME: Triko da denir. Tiğ, şiş, iğne ya da örme makinesi yardımıyla ve genellikle tek iplik sistemiyle ipliği kendi üzerine çeşitli biçimlerde ilmikleyerek bir tekstil yapısı elde etme yöntemi. Tek iplikli örme ve çözgülü örme olmak üzere iplik veriliş durumuna göre ikiye ayrılır. Makine yapısına göre de düz örme ve yuvarlak örme olmak üzere iki sistemi vardır. Ancak örmecilikte iğne-iplik ilişkisi de önemli olduğundan; iğne ve ipliğin devinimine göre; iğne sabit-iplik devingen, iğne devingen-iplik sabit şeklinde de sınıflandırılır. Menfis kazılarında bulunan örneklerden özellikle balık ağlarındaki örgü tekniğinin M.Ö. 2000 yıllarından beri bilindiği anlaşılmaktadır. İlk örme işleminin M.Ö. 500-600 yıllarında Mısır ve Orta Asya'da bugünde kullanılan tığ ve şiş gibi örtücü elemanlarla gerçekleştirdiği bilinmektedir. İlk mekanik örme tezgahını ve esnek uçlu örme iğnesini İngiliz W. Lee 1589 yılında buldu. 1853 yılında da Matthew Townsend'in dilli-kancalı örme iğnesini bulması ve 1867'de de ilk yuvarlak örme makinesini geliştirmesi, mekanik örmecilikte önemli adım oldu. Bugün örme makineleri ve yöntemler çok gelişmiş, elektronik sistemli bir teknolojiye ulaşmıştır. 

P 

PANAMA: 1. Panama örgüsü bezayağının büyültülmüş şekli gibidir. Sepet örgüde denir. Çözgü ve atkı yönünde 2/2, 3/3 gibi eşit bağlantılı bezayağından türemiş bir dokuma örgüsü. Bu örgüde, bir örgü raporunda en az 4 çözgü ve 4 atkı vardır. Örgüleri bağlayan iplik sayısına göre ikili panama, üçlü panama gibi adlar alır. 2. Değişik gramajlarda düz ya da desenli bir yünlü kumaş türü. 

PATİSKA: Piyasada hasse adıyla da bilinir. Bezayağı örgüsünde sık dokunan hafif pamuklu bir kumaş. Genellikle 20-30 Ne. İplikten 20-36 tel/cm sıklıkla 100-130 gr/m² gramajda üretilir. 90-240 cm genişlikte olanları vardır. İç çamaşırı yapımında ve nakış işlerinde patiska kullanılır. 

PAZEN: (Fr. basin) Dimi ya da bezayağı örgüde, kalın, sık olarak dokunmuş ve bir yüzeyi havlandırılmış pamuklu bir kumaş. İlk kez 1580 yılında Lyon'daki bir fabrikada dokunmuştur. 

PEAU DE SOIE: İpeğin derisi anlamına gelen Fransız terimi. Fitilli görünüşe sahip saten dokumaya sahip ince ipek kumaşlar için kullanılır. Bazen ters çevrilebilir. Günümüzde terim yapay liflerden üretilen kumaşları da kapsamaktadır; böyle bir durumda lifin ismi de belirtilmelidir. 

PERCALE: Yaklaşık olarak kare konstrüksiyonlu sıkı dokunmuş pamuk kumaşın iyi kalite de bezayağı dokuması. Son terbiye de parlatılabilir. Tipik olarak yaz elbiselerinde çarşaflık olarak kullanılabilir. 

PIECE: Tezgâhtan ayrılan kumaşın birim uzunluğu. Standart uzunluk kumaşın tipine bağlıdır ancak alıcıya en uygun olacak şekilde olmalıdır. Birim uzunluklar genellikle 75 ve 100 m arasında değişir. Kumaşın durumuna göre ham kumaş birimi gibi ifadeler de kullanılabilir. 

PILE FABRIC (Havlı kumaş): yüzeyden çıkan lif püsküllerinin veya iplik ilmeklerinin olduğu kumaş.  Mevcut olan havlı kumaşların en önemli sınıfları: 

a) Dokuma, kesik veya kesik olmayan çözgü havı veya kesik atkı hav. 

b) Örme, liflerin uçları hav oluşturabilir veya hav ilmeklerden oluşabilir. 

PİLOT: Genellikle denizcilerin ceketlerinde ve kabanlarında kullanılan ağır taşlanmış ve traşlanmış yünlü kumaş. Çok çeşitli lif kalitelerinde mevcuttur. Sıklıkla 2/2 dimi kullanılır. 

PİKE: Yüzeyinde kabartma desenler oluşturacak ekstra çözgü ve atkılarda dokunan pamuklu kumaş. Desen ve örgünün büyüklüğüne göre armürlü ya da jakarlı tezgahlar kullanılır. Temel çözgü (zemin çözgüsü) ve pike çözgüsü olmak üzere ayrı leventlerde gelen iki çözgü ile temel atkı ve dolgu atkısı olmak üzere iki atkı sistemiyle dokunur. Pike çözgüsünün temel çözgüye oranla daha gergin olması iki bağlantı noktası arasındaki yükseltilerin oluşmasında neden olur. Bu kabarık kısımlarda daha belirginleşmesi için üst doku ile pike çözgüsü arsına kalın, kaba bir pamuk ipliğinden dolgu atkısı eklenir. Çözgü ve atkı pikesi, kabarcıklı atkı pike gibi çeşitleri vardır. Pikeler döşemelik, perdelik, örgü ve giysi yapımında kullanılır. 

PONJE: Düz, ince ve sık dokunmuş bir ipekli kumaş türü. Hafif ve kaygan, tersi-yüzü aynı bir taftadır. Daha çok yün ve ipek deşeleri karışımından yapılır. Atkısı pamuklu olan türleri de vardır. Adını Japonya'daki Pongee kentinden alır. 

POPLİN: Bezayağı örgüsünde çözgüsü atkısından daha ince ve daha sık dokunan bir kumaş türü. Eskiden daha çok ipek iplikle ipek poplin yapılırken, günümüzde merserize ince numara penye pamuk ipliğiyle dokunan pamuk poplin yapılmaktadır. Çözgüden çizgili olan poplinler de vardır. Özellikle gömlek yapımında kullanılır. Adını, papaya özgü bir takkenin yapımında kullanılan papalino kumaşından alır. 

POULT: Daha kaba atkıların yerleştirilmesi ve atkının üç katı kadar çözgü ipliğinin olması nedeniyle taffeta ve failleden daha dikkat çekici, düzgün ve temiz fitilli filament ipliklerden bezayağı dokunur. Bu kumaş moire terbiye edilebilir. Orijinal olarak Poult-de-Soie olarak bilinmekteydi. Ağırlığı yaklaşık 140 g/m²'dir. 

PÖTİKARE: 1. Dimi örgülerin alama uzunlukların bağlı olarak, çözgü ve atkıda değişik renk dizeleriyle oluşturulan küçük kareli kumaş. 2. Bu kumaştan yapılmış olan eşya. 

PURE NEW WOOL: (Saf yeni yün) IWS (Uluslararası Yün Sekreterliği) etiketini taşıyan yünlü tekstillere verilen mark. Dekoratif etkiler için en fazla % 5 yün dışı liflere ve % 0,3 de yabancı maddelere izin verilir. 

R 

RANFORSE: Ranforce nevresimler, kumaş yüzeyindeki ipliklerin oluşturduğu doku ile hava geçirgenliği yüksek, tamamen doğal bir hammadde olan % 100 pamuktan yapılmış, çevreye dost ürünlerdir. İpliklerin birbirleri ile yaptığı bezayağı doku ile doğaya ve insan sağlığına zararlı herhangi bir madde içermezler. Yıkama talimatlarına uygun olarak yıkandığında renkler canlılığını uzun süre korurlar. Kumaş 57 tel iplikten üretilir. 

RAPORT: 1. Örgü raporu ya da desen raporu da denir. Kumaşların yapısını oluşturan örgünün ya da desenin yinelenen en küçük birimi. 2. Yan yana veya alt alta yinelenerek, basılacak kumaş boyunca düzenli dağılım ve süreklilik sağlayan ölçülendirilmiş en küçük desen birimi. Tam raport (düz raport) yarım raport (soter raport) üslup raport (diagonal soter raport) kapaklama ve çevirme gibi türleri vardır. 

RATİNE: 1. Ratine işlemi sonucu havlı yün kumaşların yüzeyinde elde edilen düğümlü, kıvırcık görünüm. 2. Keçe yüzeylerinde oluşan boncuk, düğüm şeklindeki yapım hataları. 3 yüzeyi boncuklu görünümlü olan kumaş. 

REGATTA: Dimi 2/1 örgülü, mavi beyaz çizgili desenli, pamuklu ceketlik bir kumaş. Motif aynı genişlikle has boya ile boyanmış ve beyaz çözgü çizgilerinden ibarettir. Kumaşın atkısı beyaz ve boyasızdır. Tipik konstrüksiyon çözgü ve atkı Ne 20, santimetrede sıklık 30 tel'dir. Genellikle çözgü atkıya nazaran biraz daha sıktır. 

REGINA: Çözgü sayısı atkı sayısının iki katı kadar olan iyi kalite 2/1 dimi kumaştır. Yaklaşık gramaj 100 g/m² kadardır. 

RENK VE DOKUMA ETKİLERİ: Kumaşta desen uygun basit dokuma desenlerinin birleşimi ve iki veya daha fazla renk ipliğinin atkı veya çözgüde kullanılmasıyla elde edilir. Birdseye (kuş gözü), dogs tooths (köpek dişi), hounds tooth (çakal dişi), shepherds check (çoban ekosesi), hairline (saç kılı), step effect (merdiven etkisi), ya da glen check (glen ekosesi) deseni bu şekilde elde edilmiş kumaş deseni örnekleridir. 

REPP: Çözgü fitilli kumaşlar grubuna girer. Gerçek repp de kaba çözgülerin kaba atkılar üzerinden ve ince çözgülerinde ince atkılar üzerinde geçmesiyle ince ve kaba ipliklerin değişmesiyle belirli atkı yollu fitiller elde edilir. Etkiyi ortaya çıkarmak için ince çözgüler yüksek gerginlikle dokunur. 

RIBBON: (Şerit) ince çözgü iplikli ve yüksek çözgü sıklıklı yüksek kaliteli olarak karakterize edilen ve genellikle parlak görünüşlü dikkat çekici dokuma kumaş. Genellikle süs veya süsleme içindir. 

RİGA: 1. Terzilikte kullanılan eğmeçli (kavisli) tahta araç. Eğmeçli biçimlerin çiziminde kullanılır. 2. Kumaşlar üzerindeki örgünün oluşturduğu, serj kumaşlarda 45 derece, saten örgülerde daha büyük bir açılarda olan eğik çizgiler. Çizgilerin açısı çözgüsü atkısından sık olan kumaşlarda büyür, atkısı çözgüsünden sık olanlarda küçülür. 

RİBANA: 1. Tek tür silindir iğnesi ve tek tür kapak iğnesi kullanan yuvarlak örme makinesi. 2. Bir örgü yüzeyi türü. İki raylı (yataklı) ve kancalı dilli ya da esnek uçlu iğneleri olan yuvarlak örgü makinelerinde iğne raylarındaki tüm iğnelerin çalıştırılmasıyla elde edilir. 

RİPS: Bezayağı örgüden türeyen ve iplik sayısının çözgü ya da atkıda çoğaltılmasıyla oluşturulan oluklu (yivli) bir görünümü olan bir kumaş dokusu türü vardır. Genellikle giysilik, gömleklik, kravatlık kumaşlar ile perdelik ve döşemelik kumaşlarda kullanılır. Çözgü ripsleri, atkı ripsleri, desenli ripsler, kuvvetlendirilmiş ripsler ve kauçuk dokular gibi türleri vardır. 

ROPER: Dokuma tezgahlarında çözgü levendinin devinimini denetleyerek çözgü ipliğinin düzgün ve gergin akışını sağlayan sistem. 

S 

SAILCLOTH: Poplin ya da repp arası karakterde atkı yollu fitilli kumaş. Poplinden daha ağırdır ve buruşmazlık apresi verebilir. Biraz sert his verir ve elbiseler için kullanılır. 

SARDINIAN: 8 iplikte tekrar eden, cm'de 15 çözgü ve 20 atkı içeren dimi esaslı ağırlığı 800 g/m² gelen yünlü paltoluk kumaştır. Yüzeydeki yoğun hav traşlanır ve küçük boncuklar elde etmek üzere ovalanır. 

SATEN: (Lat:setta; İng, Fr:satin) Çeşitli örgülerin türetilmesi için uygun bir temel oluşturan ana dokuma örgülerinden biridir. Saten dokularda en küçük örgü raporu beş iplikten oluşur. Daha büyük raporlarda da (8,9,11,12 gibi) saten dokuma yapılabilir ancak rapor büyüdükçe bağlantı azaldığından kumaş gevşer ve zayıflar. Saten örgü biriminde her iplik bir atlama yapar fakat bu atlamalar birbirine göre kaymış durumda bulunan bir noktada bağlanır. Çözgü ve atkı bağlantı noktaları olabildiğince uzak tutulduğu için bu örgüyle dokunan kumaşların yüzeyi düzgün, parlak ve kaygan olur. Çözgü ipliğinin atkı ipliğini alttan ya da üstten bağlamasına göre saten dokular kumaş yüzeyinde atkı egemen ise atkı ve çözgü egemen ise çözgü sateni diye iki gruba ayrılırlar. Ayrıca elde ediliş yöntemlerine göre de düzgün ve düzgün olmayan satenler olarak da gruplanır. 

SATİN: (Çözgü sateni) çözgünün atkıdan fazla olduğu saten dokumadan yapılan çözgü yüzlü kumaş. Kumaş çok değişik ağırlıklarda ve kalitede mevcuttur. En ağırı olan Duchesse saten 8 çözgü tekrarlıdır. Pek çok saten filament ipliklerden yapılır. Filament çözgü ve krep bükümlü atkı, pamuk ve pek çok diğer lif kullanılabilir. Düzgün ve parlak yüzey makine nakışı için uygun bir zemin teşkil eder. 

SAKSONİ: (İng. saxony) Saksoni kumaş ince merinos yününden yapılan süper kalite yünlü kumaşa karşılık gelir. 

SANFORLAMA: Bir bitim işlemi. Pamuklu kumaşlara yıkandığında çekmelerini önlemek amacıyla uygulanır. Kumaşın defalarca yıkama sonrası alacağı ölçülere sokulması esasına dayanır. Nemlendirme, buharlama ve gevşetme işlemleri sonucu atkı ve çözgü yönünde çekmezlik sağlanır. 

S BÜKÜMLÜ İPLİK: Eğrilmiş veya katlı bükülmüş ipliklere verilen büküm çeşididir. Büküm yönü sol üstten sağ alta doğru spiraller şeklinde olan büküm S bükümdür, yani S harfinin ortası şeklinde görülen büküm halidir. İğin saat yönünün tersine doğru dönmesi ile elde edilir, bu nedenle sola doğru büküm anlamında sol bükümde denir. 

SCRIM: Dokunmuş veya örülmüş gevşek ve açık yapılı hafif ağırlıkta kumaş. Önemli bir kullanım yeri nonwowen kumaşların stabilizasyonundadır. 

SERJ: (Lat:serica, Fr. serge) 1. Dimi örgü. 2. Dimi örgü ile dokunan kumaşların ortak adı. (yünlü, şayak, gabardin; ipekli fular; pamuklu, pamuklu gabardin gibi). 

Ş 

ŞAL: (Far. şâl) Kaşmir şalı, kaşani şalı da denir. Daha çok Hindistan ve İran'da (acem şalı) genellikle çubuklu dokunan özel motif değerli yünlü bir kumaş. Horasan şalı gibi düz çizgisiz ya da serpe çiçekli olanları da vardır. Bursa'da 18. yüzyıl sonlarından başlayarak Sivas'ın gürün ilçesinde 19 yy. sonlarına doğru şal dokunmaya başlanmıştır. Anadolu'nun bazı yörelerinde bezayağı örgüsünde el eğirmesi çift kat bükümlü daha çok koyu renkli ya da siyah kaba yün ipliklerle 30-40 cm eninde şal dokumaları üretilmektedir. 

ŞALİ: Eski bir ince tiftik kumaş. Ankara Şali ünlüydü. Bezayağı örgüsünde uzun parlak yerli yapağı harmanlarından bükülmüş kalın kamgarn ipliklerle seyrek olarak dokunup daha sonra boyanan bayraklık kumaş da kaba şali denirdi. 

ŞAYAK: (Yun. Sagiaki) 1. Dimi 2/2 örgüde kalın ve kaba dokunuşlu, lacivert, siyah gibi koyu renklere boyalı, dayanıklı bir giysilik yünlü kumaş. Çözgüde pamuk, atkıda kalın numaralı ştraygarn iplik kullanılan, hafif dinklenen daha ucuz türü de vardır. 2. Bu kumaşla yapılmış olan. 3. Kadın etekliği. 

ŞEKİLLİ KUMAŞ: (İng. Figured Fabric) Jakar ya da armür desenine sahip kumaş. 

ŞETLAND: (İng. Shetland) Shetland adalarında yetiştirilen koyun türünün kıvrak ve sert yünü; bu yünden örülen kazak, süveter; bu yünden daha çok dimi örgüde dokunan ve su geçirmezlik apresi yapılarak pardösülük olarak kullanılan kumaş. 

ŞEVYOT: (İng. cheviot; fr. cheviotte) İskoçya'da yetiştirilen bir koyun türünün çok nitelikli yünü ve bu yünden yapılmış kumaş. 

ŞİFON: (Fr. chiffon) Bezayağı örgüde tek katlı ve çok bükümlü ipek ya da rayon ipliği ile dokunmuş, çok yumuşak, ince, saydam bir kumaş. Saf ipek ipliğinden çözgü ve atkısı krep bükümlü olanları da vardır. 

ŞİLEBEZİ: Şile'de üretilen buldan bükülüsü. 

ŞTRAYHGARN: (İng. strichgarn) Bir iplik yapım yöntemi ve bu yöntemle elde edilen iplik. Kısa elyaflı ikinci kalite yünler, kamgarn iplikçiliğinin tarak altı döküntüleri, eski paçavradan elde edilen ham maddelerin kullanılır. Bu iplikçilikte uygulanan işlemler kamgarn iplikçiliğine oranla çok kısa ve basittir. Hammadde önce yıkanır, kurutulur. Sonra elek ve hallaç makinelerinden geçirilir. Sentetik yağlarla yağlanarak iki ya da üç geçişli tarak makinelerine gönderilen ve buradan tül halinde çıkan elyaf geniş deri hortumlar arasında ovalanarak yuvarlak fitiller haline gelir. Yuvarlak çubuklar üzerine küçük bobinler halinde sarılan fitiller, durağan ya da devinimli eğirme makinelerine bağlanarak iplik durumuna getirilir. Bu iplikler kamgarn ipliğine oranla çok daha kalın ve kabadır. Daha çok yüzeyi havlandırılan ya da keçeleştirilen paltoluk, mantoluk, battaniye ve halı kilim yapımında kullanılır. 

T 

TAKVİYELİ KUMAŞ: İki iplik sistemine fazladan en az bir çözgü ya da atkı grubu eklenmesiyle oluşturulan kumaşlar. Amaçlar;

1) dokuyu güçlendirmek. 

2) kumaşa ağırlık ve kalınlık kazandırmak. 

3) özel etkiler elde etmektir. 

Karmaşık ya da kuvvetlendirilmiş dokuma kumaşlar grubuna girerler. Takviye iplikler kumaş yüzey örgüsünü oluşturan ana ipliklere göre değişik oranlarda ve düzenlerde kullanılabilir. Bu iplikler çözgü yönünde kullanılmışsa çözgü takviyeli kumaş, atkı yönünde kullanılmışsa atkı takviyeli kumaş adı verilir. Bu kumaşlarda takviye iplikleri aynı yöndeki ana ipliklerden daha farklı uzunluklarda örgüye girdiklerinden takviye çözgüleri ayrı bir leventten alınır; atkı takviyesinde ise daha güçlü tarak vuruşları gerekir. 

TAFTA: (Far. tafte, İt. tafetta) Bez ayağı örgülü, sık dokulu, sert yapılı, hışırtılı ipek kumaş. Çözgüsünden daha kalın ve sık atkı kullanılarak çözgü ripsi etkisi yaratılır. Çözgü ve atkısında zıt renkler kullanılan janjanlı türleri vardır. Tarihleri çok eskilere dayanır. İlk kez Çin'de dokunmuştur. 

TARLATAN: (Fr. tarlatane) Aprelenerek sertleştirilmiş çok ince pamuklu kumaş. Giysilere sertlik vermek amacıyla ve şapkacılıkta yardımcı malzeme olarak kullanılır. 

TARTAN: (İng. tartan) D 2/2 dimi örgüsüyle dokunan yünlü kareli kumaş. Ekose desenlerin kompozisyonu ve kullanılan renklerin İngiliz klanlarını temsil ettiği parlak ve saf renklerin kullanıldığı klasik kumaşlar.

TEKSTİL: (Lat. textilis, Fr, İng. textile) Tekstil terimi, dar anlamda dokuma ve dokumacılık, mensucat anlamında kullanılır. Geniş anlamda doğal ya da yapay liflerden değişik teknik ve yöntemlerle iplik yapımı, dokuma, örme ya da her tipte dokusuz yüzey elde etme süreci ile bu ürünlere uygulanan boyama, baskı, dikiş gibi işlemleri ve bu alanda her tür sanatsal çalışmaları içerir. İnsanlık tarihinde giyinme ve barınma gibi sorunlara çözüm arayışı ile başlayan tekstil olgusu, günümüzde de giyim ve mekan başta olmak üzere, tıp, yapı, endüstri alanlarında, hatta insanoğlunun uzay serüveninde çok değişik amaçlara yönelik olarak kullanılmış ve bugün üretim kapasitesiyle başlı başına büyük bir endüstri kolu olmuştur. 

TERİLEN: İngiliz yapımı polyester elyafın ticari adı ve bu elyaftan yapılan kumaş. 

TERRY FABRIC: Genellikle pamuktan dokunmuş ilmek şeklinde çözgü havına sahip kumaşlardır. Renkli ipliklerden de dokunabilir ya da üzerine baskı da yapılabilir. 

TEKSTÜRE: (İng. texture) Düz, sıkı ve koşut bir biçimde üretilen kesiksiz sentetik liflere ve bunlardan yapılan ipliklere, kalıcı, açık ve hacimli bir yapı kazandırmak için uygulanan mekanik ve ısıl işlem sentetik ipliklerin fiziksel özelliklerini değiştiren bu teknik işlemde önce iplikler aşırı derecede bükülür ve bu büküm ham maddenin termoplastik özelliklerine dayanarak ısı ile sabitleştirilir; sonra aynı iplik ters yönde bükülerek verilen ilk büküm açılır. Böylece çok esnek kabartılmış şekilde ısıtılıp tekrar soğutulduktan sonra uygulanan kuvvet kaldırılırsa iplikte gizli bükümler oluşur ve bu iplikten yapılan ürünler dolgun, kabarık ve esnek bir yapı kazanır. 

TRENÇKOT: (İng. trenchcoat) 1920'lerde moda olmaya başlayan takma ya da parçalı kollu, genellikle terilen türü kumaşlardan yapılan içi astarlı su geçirmez pardösü, yağmurluk. 

TRİM (Trims): Kesmek, süslemek. Elbisede kullanılan dekoratif malzemeler - kurdeleler, örgüler, danteller, diğer dar dokuma kumaş süslemeler, aplikler, çiçekler, boncuklar, payetler, diğer dekoratif öğelerdir. 

- Trimmed: Dantelli, işlenmiş, kesilmiş, kırpılmış. 

- Trimming: Aksesuar. 

- Trimmed: Süslü, süslenmiş. 

- Trimmings: rivet, etiket, düğme. 

TÜL: (Fr. tulle) 1. Çeşitli iplikler kullanılarak yapılan, çokgen biçimindeki ilmeklerin gözenekler oluşturduğu, yarı saydam, hafif, ince dokuma türü. 2. Bu tür dokumalardan yapılan perde. 3. Tarak makinelerinde açılıp koşut duruma getirilmiş ince elyaf tabakası. 

TÜLBENT: 1. İnce, hafif, esnek, yumuşak ve seyrek dokunmuş pamuklu bir bez. Daha çok Ne 30-36 iplikten 8-20 tel/cm sıklıkta dokunur. Başörtüsü olarak; ambalaj amacıyla; haşılla sertleştirildikten sonra astar olarak kullanılır. 2. Bu bezden yapılmış başörtüsü. 

TÜVİT: (İng.tweed) Orta/ağır yünlü, kaba dimi örgülü gevşek bükümlü, kalın numaralı, havlı ştrygarn ipliklere genellikle iki renkli olarak dokunan pürüzlü yünlü kumaş. Bu kumaşlardan yapılan giysi. Daha çok spor ceket ve kostüm yapımında kullanılır. 

V 

VARYANT: (Fr. variante) Çeşitleme de denir. Kumaşın deseni aynı kalarak özgün renklerine yakın ışık değerlerinde, farklı renklerle yeniden basılması, ya da farklı ipliklerle yeniden dokunması. Kumaşlar çoğunlukla 3 ya da 4 varyantlı olarak basılırlar. 

VELUR: (Lat. villosus, Fr. velours, İng. velur) 1. Kadife 2. Bir tür şardonlamayla elde edilen kumaş yüzeyindeki kadife benzeri görünüm. 3. Yüksek havlı kumaşların özel tekniklerle havlarının kesilerek sıkı ve yoğun tüyleri olan, yumuşak, kadifemsi ve pelüş benzeri yüzeyin elde edildiği bir kumaş türüne verilen isim. 

VELVET: Atkı ilmelerinin tek çözgü ipliğine bağlanmasıyla oluşturulan ve havlı kadife kumaşlar. Atkı iplikleri pamuk olduğundan bu kumaşlara pamuklu kadifeler atkı kadifesi denilir. 

VELVETAN: Süet taklidi kumaş. Atkı sateni örgüde dokunup şardonlanmış kumaş. 

VENESIAN: Çözgü sıklığı atkıya oranla iki kat olan normal satenden ağır ve şık dokunmuş atlas kumaş. Kumaşın yüzünü oluşturan uzun elyaflı çözgü ipliklerin, özellikle merserize edildikten sonra ipeğe yakın parlaklık kazanır. Erkek ve kadın giysisi astarı ve döşemelik kumaş olarak kullanılır. 

VIGORE: Basılmış topslardan elde edilen ipliklerden oluşan dokuma. Baskı patı kauçuk bir rulo ile keçe kaplı bir silindire taşınır. Elyaf topsu silindirler arasından geçerken üzerine baskı patı aktarılır. İstenilen kalınlıkta çizgiler halinde basılan topsların yeniden taranıp eğrilmesi sonucunda iplikte ve kumaşta kibar bir karışım renk efekti multi melanj efekt elde edilir. 1863 de Fransız J. Stanislav Vigoureux tarafından bulunmuştur. 

VOILE: Bu kumaş sert elyaftan eğirilmiş ipliklerden açık örgü deseni ile dokunmuş hafif gramajlıdır. Dokuma yaklaşık kare olan bezayağıdır. İplikler ise, pamuk, kamgarn, yün, ipek ve sentetik filament olabilir. 

VUAL: (Fr. voile) Bezayağı örgüsünde, ince numaralı ve yüksek bükümlü pamuk, asetat, viskoz, bakır ipeği ipliklerle dokunmuş kumaş. Yollu ve desenli türleri vardır. 

W 

WHIPCORD: Bu kumaşlar, çözgü ipliklerinden oluşturulmuş belirgin derin dimi çizgilerine sahiptirler. Cm tel sayısı atkı sayılarından fazladır. Whipcord kumaşlar pek çok kalitede üretilebilir ve genellikle de pamuk ve kamgarn ipliklerinden dokunurlar. 

WINCEYETTE: Bir ya da her iki yüzüde şardonlanmış yaklaşık olarak 140 gr/m² gramajlı bezayağı ya da dimi örgüye sahip kumaştır. Genellikle ağartılmış, parça boyalı ya da baskılıdır. Bayan ve çocukların gece kıyafeti olarak kullanılır. Fakat özellikle gece kıyafeti olarak kullanılacaklara yanmazlık apresi yapılması gerekir. 

WOLLEN (Woolen; Amerikan İngilizcesi veya Woollen; Genel İngilizce): Yün lifini içeren ve kondenser sisteminde eğrilmiş ipliklerden yapılmış olan, iplik, kumaş ve giysileri tanımlayan terim. 

WOOL SUPER NUMBERS: (Super 100s: µ≥18,26-≤18,75), (Super 110s: µ≥17,76-≤18,25), (Super 120s: µ≥17,26-≤17,75), (Super 130s: µ≥16,76-≤17,25), (Super 140s: µ≥16,26-≤16,75), (Super 150s: µ≥15,76-≤16,25), (Super 160s: µ≥15,26-≤15,75), (Super 170s: µ≥14,76-≤15,25), (Super 180s: µ≥14,26-≤14,75), (Super 190s: µ≥13,76-≤14,25), (Super 200s: µ≥13,26-≤13,75). 

Z

ZAR ÖRGÜLER: Dokuma kumaşlarda (çift iplik sisteminde) basit dimi örgülerin ya da küçük bir motifi oluşturan bir atlama kümesinin değişik biçimlerde birleşiminden oluşan dokuma örgü düzenlemelerinden biri. Örgü birimi içinde çözgünün ve atkının egemen olduğu bölümler bulunan, hücre örgülere benzer doku özellikleri gösteren, özel yöntemle elde edilen bir örgü türüdür. 

Z BÜKÜMLÜ İPLİK: Eğrilmiş veya katlı bükülmüş ipliklere verilen büküm çeşididir. Büküm yönü sağ üstten sol alta doğru spiraller şeklinde olan büküm Z bükümdür, yani Z harfinin ortası şeklinde görülen büküm halidir. İğin saat yönünde yana doğru dönmesi ile elde edilir, bu nedenle sağa doğru büküm anlamında sağ bükümde denir. 

ZEFİR: (Yun. Zephyros, Lat. zephyrus, Fr. zephyre) Kadın elbiseleri, bluzlar ve erkek gömleği yapımında kullanılan ve muhtelif kalitelerde üretilen ince pamuklu veya viskon kumaş. Tipik bir zefirde beyaz zemin üzerine renkli çizgiler, ekoseler ve aralıklarla ilave edilen kalın ipliklerle oluşturulmuş kord efekti de vardır. 

ZIBELINE: Aşırı derecede taşlanmış ve şardonlanmış yünlü paltoluk kumaş. Şardonlama sonucu oluşturulmuş uzun yüzey lifleri ütü ile bir yana yatırılarak saten parlak görünümü verilmiştir. Mohair gibi liflerin de kumaşa dahil edilmesiyle görünümün iyileşmesi ve kullanımda görünümün daha da kalıcı olması temin edilir. 

» İplik Terimleri Nelerdir, İplikçilikte Kullanılan Terim, Simge ve Kısaltmalar 

» Moda Terimleri Sözlüğü 

» Konfeksiyon Terimleri