 |
| İplik terimleri. |
İplik Üretiminde Kullanılan Terimler, Simgeler ve Kısaltmalar
Açıcı Silindir: Open-end makinesine beslenen şeritlerin lif halinde açılmasını sağlayan parçaya denir.
Air Cover: Farklı özelliklere sahip iki veya daha fazla ipliğin (mesela bunlardan biri elastan olabilir) bir hava jeti yardımıyla punta ile birleştirilmesidir.
Besleme Bölgesi: Ham madde veya yarı mamulün makineye beslendiği kısımdır.
Bilezik: Ring makinesinde iplik oluşumuna katkıda bulunan kopçanın üzerinde gezdiği halkaya denir.
Bobin: İpliğin bobin masurası üzerine sarılmış halidir.
Bobin Baraban Makası: Barabana sarılmış ipliği kesmek için kullanılan özel makasa denir.
Bobin Makinesi: İplik kopsları üzerindeki iplik hatalarını gidererek uzun metrajlı iplik bobini haline getiren makinelerdir.
Büküm: İpliğe mukavemet kazandırmak, lifleri bir arada tutmak için ipliğin kendi ekseni etrafında döndürülmesidir. İpliğe üretim sırasında yapılan döndürmenin döngü sayısını ve yönünü belirten terimdir. Büküm elyafları birbirine yaklaştırarak ipliğin daha kompakt hale gelmesini sağlar. Elyaflar birbirine daha sıkı tutunduklarından ipliğin mukavemeti artar. Büküm yönü hem ipliğin hem de yapılan kumaşın görüntü, performans ve dayanıklılığını da etkiler.
Büküm Makinesi: Katlanmış ipliklere büküm veren makinelere denir.
Cipsten Boyalı: Prosesin en başında, üretim sırasında renklendirilen iplikler.
Çekim: Elyafı iplik haline getirmek için belli bir birim uzunluktaki ağırlığının azaltılması işlemini ifade eder.
Denye: Özellikle ABD'de kullanılan iplik inceliği ölçme sistemidir. Sayısal olarak denye, 9000 metre ipliğin ağırlığına eşittir. İpliğin denyesi ne kadar düşükse, iplik o kadar incedir.
Double Cover: Çift kaplama iplikler, biri saat yönünde ve diğeri saat yönünün tersine olmak üzere iki poliamid şeridinin likra elyafının etrafına sarılmasıyla oluşturulur. Çift kaplamanın oluşturulması için düz veya dokulu poliamid iplikler kullanılabilir. Çift taraflı iplik, üst düzey ve en kaliteli giyim, iç çamaşırı ve çorap pazarları için kullanılır.
DPF: İplikteki her filamanın ağırlığı. Filaman denyesi olarak belirtilir.
DTEX: İpliğin kalınlığını belirtmek için kullanılan, 10000 metresinin ağırlığının ölçülmesi ile oluşturulan sistem. Dtex yükseldikçe, ipliğin kalınlığı artar.
DTY (Draw Texture Yarn): Tekstürize işleminden sonra yalancı büküm verilerek elde edilmiş, S ve/veya Z olarak büküm verilmiş ve elastik özelliğe sahip ipliktir.
Düzgünsüzlük: Düzgünsüzlük, vatka, şerit, fitil ve ipliğin birim uzunluğunun ağırlığındaki değişmelere denir.
Elastan: Kopmadan % 500’ün üzerinde streç özelliğini defalarca tekrarlayan ve her defasında orijinal uzunluğuna geri dönen elastomerik iplik.
Elastikiyet: İplik veya kumaşın üzerindeki gerilim kalktığında tekrar kendi orijinal uzunluk, şekil ve ölçüsüne geri dönebilme kabiliyetine denir.
Elyaf: Bir araya geldiğinde iplik oluşturan, sentetik veya doğal sert madde.
Ekartman Ayarı: Makinelerde elyaf uzunluğuna göre değişen çekim silindirleri arasındaki mesafe.
Elektronik Mekanik Temizleyici Ayarları: İplik kusurlarını temizleyen cihazın ayarlarını ifade eder.
Elyaf: Yeterli uzunluk, incelik ve mukavemete sahip, eğrilmeye, sarılmaya, katlanmaya elverişli tekstil ham maddeleri.
Elyaf Nakil Hattı: Harman hallaç dairesinde işlem gören elyafın hava aracılığı ile makineler arasında elyaf transferini yapan kanallar.
Emici Kol: Kopan ipliğin bağlanması için bobin üzerindeki kopmuş iplik ucu bulan aparatı,
Etiket: Ürün bilgilerinin yazılı olduğu yapışkanlı kağıt.
FDY (Fully Drawn Yarn): Tekstüre edilmemiş düz, hacimsiz ve kaygan bir iplik çeşidi. Çoğunlukla polyester liflerin POY ve FDY üretim hatlarında yüksek sarım hızlarında çekilmesiyle elde edilir. (5500-7000 m/dk.) Düz iplik (flat yarn) olarak kullanılır ve uzama, kaynama çekme gibi fiziksel değerleri düşük olduğundan kullanıma hazır ipliktir.
Filament: Üretim prosesi esnasında düzenin her bir deliğinden çıkan, bir araya geldiğinde iplik oluşturan, tanımsız uzunluklarda işlenmiş elyaf.
Fikse İşlemi: Tekstil malzemelerine verilmiş olan şeklin kalıcı olmasını sağlamak amacıyla buharlı ya da buharsız ısı verilmesi işlemi.
Fikse Kazanı: Fikselenecek mamulün yerleştirildiği kazan.
Finisör Makinesi: Yapay veya doğal uzun kesikli elyaf şeridinin/bandının çekimle inceltilmesini, elde edilen ince demetteki lifleri ovalama işlemi ile yalancı büküm (sıfır büküm) verilmesini ve ring iplik makinesine takılacak biçimde bobin halinde sarılmasını sağlayan makine.
Fitil: Bandın/şeridin iplik formuna en yakın haline kadar çekilip inceltilmesinden sonra ön iplik dairesinde aldığı son şekilde haline denir.
Fitil Arabası: Fitilin diğer makinelere aktarılması için kullanılan araç.
Fitil Askısı: Ring iplik makinesinde fitil bobinlerinin asıldığı parça.
Fitil Makarası: Üretilen fitilin sarıldığı plastikten yapılmış bir ucu tırnaklı silindirik araç.
Fitil (flayer) Makinesi: Yapay veya doğal kısa kesikli elyaf şeridinin/bandının çekimle inceltilmesini, elde edilen ince demetteki lifleri bir arada tutmak için az bir büküm verilmesini ve ring iplik makinesine takılacak biçimde bobin halinde sarılmasını sağlayan makine.
FT: Yalancı büküm tekstüre yöntemi ile üretilmiş ve tekstüresi fikse edilmemiş hacimli muss iplik.
FTF: Yalancı büküm tekstüre yöntemi ile üretilebilen ve ipliğin tekstüresinin işlem sırasında fikse edildiği set iplik.
Ham Madde: İpliği oluşturmak için gerekli olan elyafın işlemeden önceki haline denir.
Harman Hallaç Dairesi: Ham maddenin açma, temizleme, karıştırma işlemini yapan makinelerin bulunduğu bölüm.
Harman Yağı Reçetesi: Ham madde işlenirken statik elektriklenmeyi ortadan kaldırmak için kullanılan solüsyonun hangi oranda hazırlanacağını içeren yazılı evrak.
Hava Jetli İplik Eğirme Makinesi: Basınçlı hava girdabı yardımıyla iplik üretimi yapılan makineye denir.
Hava Jet Tekstüre: Kontinü filamanlı ipliklerin fazla besleme ile yüksek basınçlı hava jeti vasıtasıyla ipliğin filamanlarının birbirine karıştırılması ve doğal elyaf görüntüsü sağlanması için uygulana tekstüre tekniği. İki ya da daha fazla farklı veya aynı özelliklere sahip iplikler bu yöntemle birleştirilerek tek bir iplik elde edilebilir.
High-Count: Dpf (denye/filaman) oranının 1 ve 2 arasında olduğu iplikler.
ISCO: Uluslararası Standart Meslek Sınıflaması.
İğ: Ring iplik makinesinde masuranın dönmesini sağlayan parçaya denir.
İğ Freni: İği durdurmaya yarayan parça.
İkaz Lambası: Üretim ve arıza takibi için makine çalışma durumunu operatöre bildiren sinyalizasyon sistemi.
İplik (mamul) Numarası: İpliğin kalınlığını/inceliğini gösteren değere denir.
İplik Eğirme Süreci: Yarı mamul şeridin openend, hava jetli iplik makinesi veya fitilin ring makinesinde işlem gördüğü aşamaların tümüne denir.
İplik Fiziksel Laboratuvarı: Ham madde, yarı mamul ve iplik testlerin yapıldığı bölümdür.
İplik (mamul) Numarası: İpliğin birim uzunluğunun ağırlığını gösteren sayı.
İplik Rezervi: İpliğin masuraya sarılabilmesi ya da dokuma, örme işlemlerinde kesintisiz üretim için önceden bir miktar ipliğin masuraya yedeklenmesine denir.
İSG: İş Sağlığı ve Güvenliği.
İş Emri (sipariş formu): Üretilecek yarı mamul, mamule ait materyal cinsi (% 100 veya karışım oranı) yarı mamul, mamul numarası, bükümü, sipariş no, siparişi veren firma, sipariş miktarı, termin, ambalaj şeklini (koli, çuval vb) içeren form.
İş Talimatı: Yapılacak işle ilgili sözlü veya yazılı kurallar.
Katyonik: Modifiye polyester, modifiye naylon ve akrilik için kullanılan boya cinsi. Kumaşta katyonik boyanabilen iplikler ile standart iplikler bir arada kullanılarak desen oluşturulabilir ve iki boya banyosu ile iki iplik de boyanarak desen daha belirgin hale getirilebilir. Ayrıca bu iki iplik birleştirilip kumaşta farklı ve özel melanj renkleri elde edilebilir.
KDK: Kıvrımlı yapıda bir ipliğin elde edildiği tekstüre yöntemidir. Bu proseste iplik önce örülür, sonra örülen kumaş fikselenir ve iplik tekrar örüldüğü halde geri sökülerek bobine sarılır. Fiksenin etkisiyle örgü ilmekleri ipliğin yapısında kalır.
Kemling: Elyafın taranması sırasında dökülen elyaf ve yabancı maddeler.
Kısa Elyaf: Doğal veya yapay kesikli lifler.
Kişisel Koruyucu Donanım (KKD): Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç, gereç ve cihazlar.
Klips: Fitil ya da şeridin geçtiği çekim bölgesindeki alt ve üst apron (orta baskı silindirleri) arasındaki uygun bir mesafede açmaya yarayan makine yardımcı parçası.
Kontinü Filamentli İplik: Bir ya da daha fazla filamandan oluşan sürekli iplik. Tek filamanlı iplikler monofilaman, daha fazla filamandan oluşan iplikler multifilaman olarak adlandırılır.
Kopça: Hareketini masuraya bağlı iplikten alarak ipliğe büküm verilmesine ve masuraya sarılmasına yardımcı olan parçaya denir.
Kops: Ring makinesinde üzerine iplik sarılmış masura.
Kops Kutusu: Kopsların taşınması/depolanması için kullanılan gereç.
Kova: Şeridin veya bandın bir makineden diğer makineye taşınması için kullanılan gereç.
Link Sistemi: Fitil makinesinden çıkan fitilin el değmeden iplik makinesine otomasyon ile direkt olarak taşıyan nakil düzeneğini ifade eder.
Makine Yardımcı Parçaları: Ham madde, yarı mamul ve mamulün kalitesini etkileyen, değiştirilebilen makine parçalara denir.
Mamul: Ham maddenin işlenerek kullanıma uygun duruma getirilmiş haline denir.
Masura: İğlere takılan ve üzerine ipliğin sarıldığı tüplere denir.
Masura Kutusu: İpliğin sarıldığı malzemelerin koyulduğu gereç.
Matlık: Sentetik ipliklerde matlık üretim prosesine ve kullanılan titanyum dioksit oranına bağlıdır. Titanyum dioksit oranı arttıkça, iplik matlaşır. Standart polyester iplikler genelde yarı mattır ama bunların modifiye edilmişleri de vardır.
Mekanik Streç: Üretim prosesi sırasında fiziksel özelliklerine yapılan değişikler dolayısıyla bir miktar esneklik kazandırılan iplikler.
Melanj: Değişik renk ve cinsteki elyafın belirlenen oranlarda karıştırılması ile elde edilen karışımı ifade eder. İki veya daha fazla renkli ipliğin birleştirilmesi ile oluşturulan iplik tipidir.
Metal Dedektör: Harman hallaçta elyafın nakil sisteminde taşınması esnasında elyaf içerisine karışmış metal parça algılayıcı elektronik cihaz.
Mikrofiber: Çok ince ipliklere ve bu ipliği geliştiren teknolojiye verilen ad. Mikrofiberlerde dpf değeri 1'den düşüktür ve bu özellik kumaşa hoş bir tuşe, tatlı bir döküm ve inanılmaz yumuşaklık katar.
Mukavemet: İpliğin kopmaya karşı gösterdiği direnci belirtir ve direkt olarak kumaşın yırtılmaya karşı dayanımını etkiler.
Nakliye Arabası: Yarı mamul ve mamulün taşındığı araç.
Naylon: Karbon ve petrol esaslı sentetik polyamidlerden yapılan elyaflar için kullanılan genel terimdir. Yüksek mukavemeti ve mükemmel dayanımı ile bilinen naylon, üstün aşınma direnci ve yüksek esnekliğe sahiptir.
Neps: Birbirine kenetlenmiş açılamayan elyaf kütlesine denir.
Numara: Yarı mamul veya mamulün birim uzunluktaki ağırlığını veya birim ağırlıktaki uzunluğuna denir.
Open-end (rotor) İplik Eğirme Makinesi: Rotor kullanılarak iplik üretimi yapılan makinelerdir.
Ön İplik Süreci: Ham maddenin makinelerde işlem görerek iplik makinesine gelinceye kadar ki aşamalardır.
Parti: Tipleri birbirinden ayırt etmek veya takip etmek için verilen kod.
Parafin: Örme makinelerinde kullanılacak olan ipliğin sürtünmesini azaltmak amacıyla kullanılan kimyasal maddeye denir. Parafin uygulanması da parafinleme olarak ifade edilir.
PBT: Polibütilen terafitalat, esneklik ve elastikiyet özellikleri olan tekstüre polyester ipliktir. PBT, standart polyester tipleri ile karşılaştırıldığında daha yüksek elastikiyete sahiptir. Bu özelliği özel tekstüre şartlarıyla geliştirilir. PBT'nin kendine özel esneme ve geri dönme özellikleri, boya ve apresinde uygulanan yüksek elastik çekme ile elde edilir.
Pnömofil Kanalı: Üretim sırasında ortaya çıkan kopan iplik veya elyaf parçasının emildiği kanal.
Polyester: Sentetik ipliklerin içinde, polyester en yaygın kullanılan türdür ve dünya çapında pamuktan sonra ikinci sırada yer almaktadır. Polyester, yüksek mukavemete (naylondan daha düşük), mükemmel dayanıma ve yüksek aşınma dayanımına sahiptir. Düşük emiciliği, elyafın daha hızlı kurumasını sağlar.
Regüle Ayarı: Birim alana düşen elyaf yoğunluğunun dengeli olmasıdır.
Ring İplik Eğirme Makinesi: Fitili istenen oranda çekim sistemiyle incelterek bilezik, iğ ve kopça üçlüsü ile büküm ve sarım işlemi yaparak iplik üreten makine.
Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimali.
Risk Değerlendirmesi: İş yerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalara denir.
Rotor: Open-end makinesinde elyafı bir araya toplayıp döndürmeyi, büküm vermeyi ve iplik oluşumunu sağlayan parçadır.
Single Cover: Single cover, tek kaplama (kapaklı) iplik anlamına gelmektedir, Polyamid elyafın likra üzerine sarılmasından meydana gelir. Kullanılan poliamid düz, dokulu, multifilament veya mikrofilament olabilir. Bobin sayısı arttıkça, ipliğin kalitesi ve performansı da artar.
Slublı İplik: İpliğin çapının değiştiği herhangi bir bölgesine slub adı verilir. Bu düzgünsüzlük ipliğe efekt kazandırmak için de yapılabilir.
Snarling: Herhangi bir dış müdahale olmadan iki ucundan tutulduğunda ipliğin dönmeye gösterdiği eğilim.
Süper Parlak İplikler: İçindeki titanyum dioksit oranı düşük ham madden yapılmış iplikler.
Şerit (band): Paralel hale getirilen liflerden elde edilmiş belli bir birim uzunluğunun ağırlığına sahip sürekli lif demetine denir.
Tanıtım Boyası: İşletmede çalışılacak beyaz renkte iki farklı cins partiyi birbirinden ayırabilmek için elyaf üzerine püskürtülen boya.
Tansiyon Ayarı: Gerginlik/gevşeklik ayarı.
Tekstüre: Sentetik ipliklere ısıl ve/ veya mekanik işlemler yoluyla doğal iplik görüntüsü ve özellikleri kazandırma tekniğidir. Bu teknikle kontinü sentetik iplikler kullanım alanlarını genişletecek çok daha hacimli bir yapıya kavuşur.
Tehlike: İş yerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya iş yerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelidir.
Telef: İstenmeyen elyaf veya elyaf dışı döküntülere denir.
Telef Haznesi: İplik üretim aşamalarında kullanılan makinelerde kopan elyafın veya ipliğin emiş sonucu biriktirildiği kutu.
Tip Değişim Kartı: Üretilecek yarı mamul veya mamulün üretimi için gerekli olacak çalışma bilgilerini kapsayan yazılı belge.
Trilobe: Filamanlara ışık geçirgenliği ve yansıtma özelliği vermek için gerçekleştirilen üçgen kesit.
Uçuntu: Üretim sırasında havaya uçan elyaf parçalarını ifade eder.
Uzun Elyaf: Yapay liflerde kesilmemiş filament lifleri ifade eder.
Vatka: Şeritlerin vatka makinesinde yan yana birleştirilerek belirli bir ende makara üzerine sarılmış haline denir.
Yalancı Büküm Tekstüre: Kısmi çekim almış ipliğin (POY), önce bir yöne, sonra diğer yöne tur verilerek, ısıl ve mekanik işlemlerin katkısıyla, yüksek hacimli, esnek bir yapı kazandırıldığı tekstüre yöntemidir.
Yarı Mamul: İplik oluşturmak için gerekli olan işlem adımlarından bir kısmının tekstil ham maddesine uygulanmış halini ifade eder.
0 yorum:
Yorum Gönder