Uzay Elbisesi Nedir, Nasıl Yapılır, Ne İşe Yarar, Özellikleri Nelerdir

Uzay giysinin fonksiyonel parçalarının görevleri. 

Uzay elbisesi, uzay uçuşları sırasında giyilen koruyucu olarak üretilen basınçlı bir giysidir. Uzay yürüyüşleri esnasında uzayda yaşanan potansiyel olarak zarar verici koşullardan korumak için tasarlanmıştır. Uzay giysilerinin kullanım amacı; insanların bir uzay aracının ya da uzay istasyonunun rahatça dışına çıkabilmesini, uzay boşluğunda ya da gezegen yüzeyinde dolaşarak anlamlı çalışmalar yapabilmesini sağlamaktır. 

Uzay giysisi, içindeki astronotu uzay boşluğuna çekilmekten, Güneş'ten ve diğer gök cisimlerinden gelen radyasyondan ve uzayda başıboş dolaşan, saatteki hızı 30.000 kilometreyi bulabilen ve giysiyi delip geçebilen parçacıklardan koruyacak şekilde tasarlanmaktadır. Bu özelliklerine ek olarak; giysiler içlerindeki insanın hayatta kalabilmesi için gerekli oksijen, sıcaklık, iletişim, telemetri ve diğer bütün ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde üretilmektedir. 

Her uzay giysisinin sırtındaki çantanın içinde sıkıştırılmış bir taşınabilir yaşam desteği sistemi bulunur. Bu sistemler serinletici katmanda kullanılan suyun taşındığı bir su tankından, bir karbondioksit ayırma mekanizmasından ve daha birçok farklı parçadan oluşur. Yaşam destek sisteminde aynı zamanda astronotların iletişim kurmasını sağlayan bir de iki yönlü telsiz sistemi vardır. 

Uzay kıyafetleri, bir uzay adamı (astronot, kozmonot vb) yörüngedeki bir uzay aracının dışında bir uzay yürüyüşü yaptığında mobilite yardımcıları olarak da kullanıldıkları giysiler, Ekstravehiküler Hareketlilik Birimleri (EMU) olarak bilinir. Uzay kıyafetleri, çeşitli üreticiler tarafından üretilen farklı parçaların bir araya getirildiği çok sayıda özel yapım bileşenden oluşurlar. İlk uzay kıyafetleri, uzay araştırmalarının başladığı 1950'lerde tanıtılmıştır. Günümüzde gelişen teknoloji ile daha işlevsel ve karmaşık hale getirdiler. 

Uzay adamları için farklı ülkeler aşağıda belirtilen kendine özel isimler kullansa da hepsi aynı kavramı tarif eder. 

- Astronot: Genellikle Avrupa ve ABD tarafından kullanılır. Yıldızlararası uzay yolcusu anlamına da gelir 

- Kozmonot: Rusya ve Rusya'ya bağlı yakın ülkelerde kullanılır. Genel anlamda uzay insanı anlamındadır. 

- Taykonot: Çince uzay anlamına gelen kelimeden türemiştir. 

- Spasolog: Fransızlar kendi uzay araştırmalarına katılan ve uzaya çıkan insanları için kullanır. 

Dünya'da, atmosferimiz bize hayatta kalmamız için ihtiyaç duyduğumuz çevre koşullarını sağlar. Solunum için hava, güneş radyasyonundan korunma, sıcaklık regülasyonu ve tutarlı basınç gibi sağladığı şeyleri hafife alıyoruz. Uzayda bu koruyucu özelliklerin hiçbiri mevcut değildir. Örneğin, sürekli basıncın olmadığı bir ortam solunabilir oksijen içermez. Ayrıca uzaydaki sıcaklık -273 °C kadar soğuktur. İnsanların uzayda hayatta kalması için bu koruyucu koşulların sağlanması gerekmektedir. 

Uzay yürüyüşleri için tasarlanmış özel uzay elbiseleri. 

Bir uzay giysisi, insan şekli verilmiş tam fonksiyonlu bir uzay aracıdır aslında, Dünya atmosferinin çevresel koşullarını sağlayarak, uzayda insanın hayatta kalması için tasarlanmıştır. Oksijen, sıcaklık kontrolü, basınçlı muhafaza, karbondioksit giderimi ve güneş ışığından, güneş radyasyonundan ve minik mikrometeoroidlerden korunma gibi yaşam desteği için temel gereksinimleri sağlar. Dünya atmosferi dışında çalışan astronotlar için bir yaşam destek sistemidir. Uzay giysileri, uzaydaki birçok önemli görev için kullanılmıştır. Bunlar, yük dağıtımına yardımcı olmayı, yörüngedeki ekipmanın geri çağrılmasını ve bakımını, yörüngenin dış denetimini ve onarımını ve çarpıcı fotoğraflar çekmeyi içerir. 

Uzay kıyafetlerinde kullanılan malzemeler, elektronikler ve lifler alanlarında teknolojik geliştirmeler yapıldıkça uzay kıyafetleri doğal olarak daha da geliştirildi. Uzay programının ilk yıllarında, uzay kıyafetleri her astronot için özel olarak yapıldı. Bunlar bugünün takımlarından çok daha az karmaşıktı. Aslında, Alan Shepard'ın ABD'nin ilk alt yörüngesinde giydiği elbise, ABD Donanması yüksek irtifa jet uçağı basınç giysisinden uyarlanmış bir basınç giysisinden biraz daha fazlasıydı. Bu elbisenin sadece iki katı vardı ve pilotun kollarını veya bacaklarını hareket ettirmesi zordu. 

Yeni nesil uzay giysisi, astronotlar yörüngedeki bir uzay aracında basınçsızlaşmaya karşı koruma sağlamak için tasarlandı. Ancak bu kıyafetlerle uzay yürüyüşleri, uzayın zorlu ortamına karşı koruma sağlamadıkları için mümkün olmadı. Bu elbiseler beş katmandan oluşuyordu. Vücuda en yakın katman, biyomedikal cihazlar için ekleri olan beyaz pamuklu bir iç çamaşırdı. Sırada rahatlık sağlayan mavi bir naylon katman vardı. Mavi naylon tabakanın üstünde, basınçlı, siyah, neopren kaplı bir naylon tabaka vardı. Bu, kabin basıncının düşmesi durumunda oksijen sağladı. Teflon katman, basınç uygulandığında elbisenin şeklini tutacaktı ve son katman, güneş ışığını yansıtan ve kazara hasara karşı koruyan beyaz bir naylon malzemeydi. 

1965'teki Gemini misyonları sırasında meydana gelen ilk uzay yürüyüşlerinde ekstra koruma için yedi katmanlı bir kıyafet kullanıldı. Ekstra katmanlar, mikrometeoroidlerden daha fazla termal koruma ve koruma sağlayan alüminize (mylar) BoPET'ten oluşuyordu. Bu giysilerin toplam ağırlığı 15 kg idi. Yeterli olsalar da, bunlarla ilgili bazı sorunlar vardı. Örneğin, kask üzerindeki yüz maskesi hızla buğulanarak görüş engelleniyordu. Ayrıca, gaz soğutma sistemi aşırı ısıyı ve nemi yeterince hızlı uzaklaştıramadığı için yeterli değildi. 

Apollo misyonları, bu sorunların bazılarını çözen daha karmaşık kıyafetler kullandı. Ay yürüyüşleri için astronotlar, yaşam desteği sırt çantasıyla birlikte yedi katmanlı bir giysi giydiler. Toplam ağırlık yaklaşık 26 kg idi. Uzay Mekiği görevleri için NASA, Ekstravehiküler Hareketlilik Birimi'ni (EMU) tanıttı. Bu, yörünge aracı ile bağlantı gerektirmeyen uzay yürüyüşleri için tasarlanmış bir uzay giysisiydi. Bu kıyafetlerin temel farklarından biri, önceki uzay kıyafetleri gibi özel yapım olmak yerine çoklu astronotların kullanımı için tasarlanmış olmalarıdır. Son 20 yılda EMU'lar sürekli iyileştirmelerden geçti, ancak mekik programı 1981'de başladığında olduğu gibi hala aynı görünüyorlar. Şu anda EMU 14 koruma katmanına sahip ve 125 kg ağırlığındadır. 

Uzay giysisini oluşturan bileşenler. 

Uzay Giysileri Hangi Malzemelerden Yapılır 

Bir uzay giysisi üretmek için çok sayıda ham madde kullanılır. Kumaş malzemeleri, çeşitli farklı sentetik polimerleri içerir. En içteki katman, naylon triko malzemeden yapılmıştır. Diğer bir katman, elastik bir giyilebilir polimer olan spandeksden oluşur. Ayrıca, basınçlandırmaya dahil olan, üretan kaplı bir naylon tabakası da vardır. Dacron - bir tür polyester - bir basınç etkisini sınırlayıcı katman olarak kullanılır. Kullanılan diğer sentetik kumaşlar arasında bir tür sünger kauçuk olan Neopren, alüminize BoPET, Goretex, Kevlar ve Nomex bulunur. Sentetik liflerin ötesinde diğer hammaddelerin önemli rolleri vardır. Fiberglas, sert üst gövde bölümü için birincil malzemedir. Lityum hidroksit, uzay yürüyüşü sırasında karbondioksiti ve su buharını gideren filtre yapımında kullanılır. Gümüş çinko karışımı, elbiseye güç veren pili içerir. Elbise boyunca soğutma suyunu taşımak için kumaşa plastik hortum dokunmuştur. Kaskın kabuğunu oluşturmak için polikarbonat bir malzeme kullanılır. Elektronik devreleri oluşturmak ve kontrollere uymak için çeşitli başka bileşenler kullanılır.