Nanoplastikler, 1 nm - 1 μm arası büyüklükteki plastik parçacıklarına nanoplastik (NP) denir. Mikroplastik kirliliğine benzer bir şekilde nanoplastikler, direkt olarak nano boyutta (medikal ve bilimsel alanlarda kullanılan nanopartiküller gibi) üretilebildiği gibi, dolaylı olarak da büyük plastik malzemelerin kullanımı ve eskimesi sonucunda oluşur. Bunlardan, doğrudan nano boyutlarda üretilenlere birincil (primer) nanoplastikler, zamanla çeşitli faktörlerle parçalanma sonucu oluşanlara ise ikincil (sekonder) nanoplastikler denilmektedir. Çevrede, sularda, yiyeceklerde ve havada rastlanan nanoplastikler çoğunlukla ikincil kaynaklı nanoplastikler olmaktadır.
Nanoplastikler konusunda plastik malzeme aşınmasının yanı sıra sentetik tekstil liflerini de dikkate almak gerekmektedir. Bilim adamları sentetik tekstil ürünlerinden kopan nano ve mikro ölçekteki liflerin iç ve dış ortam havasında aşırı miktarda bulunabildiğine, yine çamaşır yıkama sonucu kıyafetlerden dökülerek oluşan liflerin kanalizasyon vasıtasıyla arıtma tesislerine gittiğini, ancak tesislerde tutulamayarak tatlı ve tuzlu su ortamlarına taşındığına dikkat çekmektedir. Nanoplastikler, küresel öneme sahip öncelikli kirleticilerdendir ve çevresel matrislerde nanoplastik inceleme ve tespit konusunda bir belirsizlik bulunmaktadır. Mikroplastiklerin tersine, bu kirlilik hakkında henüz çok az şey bilinmesine rağmen, çevre ve insan için ciddi risk oluşturabileceği öngörülmektedir. Nanoplastikler günlük hayatta sıkça kullanılan gıda malzemelerinden insan vücuduna geçebilmektedir. Bu konuyla ilgili olarak yapılan bir çalışmada her demlemede poşet çaylardaki naylon (6,6) ve polietilen tereftalat (PET) poşet malzemesinden milyarlarca nanoplastiğin içilen çaya geçtiği gösterilmiştir. Nanoplastikler çok ufak boyutları nedeniyle hücre zarını geçebilir ve hücrelerin işleyişini etkileyebilir. Nanoplastikler lipofiliktir ve bazı çalışmalar, farklı tür nanoplastiklerin lipit çift katmanlarının hidrofobik çekirdeğine dahil edilebildiğini göstermektedir. İnsanlar dahil olmak üzere nanoplastiklerin organizmalar üzerindeki olumsuz etkileri konusunda çok az şey bilinmektedir. Nanoplastiklerin çevresel kaderini izlemek için analitik tekniklerin geliştirilmesi ve nanoplastiklerin gerçekte ne kadar tehlikeli olduğunu değerlendirebilmek için toksisiteleri hakkında daha fazla çalışma yapılmasına ihtiyaç bulunmaktadır. Ortamlardaki nanoplastikler üzerindeki spekülasyonlar mikroplastiklerin parçalanması sırasında geçici bir yan ürün olmaktan, potansiyel olarak yüksek konsantrasyonlarda görünmez bir çevresel tehdit olmasına kadar uzanmaktadır.
0 yorum:
Yorum Gönder