Peştemal Nedir, Peştamal Ne Demek

Burdur alaca-çizgili pamuklu peştamal. 

Peştemal, hamamda belden aşağısını örtmek için kuşanılan veya çalışırken elbiselerin kirlenmemesi için belden itibaren sarılan dokuma bezdir. Peştemal; normal bükümde pamuk, keten, ipek çözgü ve atkı kullanılan bezayağı ya da dimi dokuma örgüsü kullanılarak çizgili, çatmalı/damalı/ekose ya da ikat desenlerde dokunmaktadır. Dokumada malzeme olarak pamuk, keten, ipek, çeyizlik peştamallarda altın ya da gümüş tel kullanılmaktadır. Dokumada kullanılan iplikler beyaz-ekru (doğal pamuk rengi, doğal keten rengi ve doğal ipek rengi), kırmızı, açık kırmızı, koyu kırmızı, sarı, turuncu, yeşil, mor, siyah renklerdedir. Anadolu’da hamam olan tüm yerleşim birimlerinde Peştemal dokunmuş ve kullanılmıştır. Dokumalarda çizgi ve çatma/damalı/kareli/ekose ya da ikat gibi desenler vardır. 

Peştemal kumaşlar geleneksel olarak; İstanbul, Bursa, İzmir, Trabzon’un Çarşıbaşı, Akçaabat, Sürmene ilçeleri, Kastamonu-İnebolu, Rize, Edirne, Çanakkale, Denizli-Buldan, Kastamonu, Burdur, Gaziantep şehirlerinde dokunmaktadır. Anadolu’da peştemal, önlük ya da hamamda örtünmek için halen kullanılmakta ve yöresel özelliklerine renkleri değişmektedir. Karadeniz bölgesinde kadınların günümüzde bile kullandığı geleneksel giyim eşyası olup, ipekli olanlarına futa denilmektedir. 

Ödemiş peştamali. 

Hamam kültürü, antik çağlardan beri Anadolu insanının temel simgelerinden, günlük yaşamın ve önemli günlerin vazgeçilmez değerlerinden biridir. Hamam kıyafeti olarak kullanılan peştemal, hem günlük hem de çeyizlik kullanım için dokunmaktadır. Çeyizlik olarak dokunan peştemallerin bazı örneklerinde ipek malzemeye ek olarak altın ya da gümüş teller kullanılmıştır. Ayrıca Ahi kültüründe kalfalıktan ustalığa geçenin beline törenle peştemal kuşanılır. 

Kastamonu ipek pamuk karışımlı peştamal. 

Peştamal renkli çubuklu desenli olur. Keten, ipek ya da pamuk ipliğinden dokunur. Boyu bir metreden uzun eni 75-80 cm kadardır. Eskiden peştamalların iki ucuna enlemesine işlemeler yapılırdı. Tümüyle sırma işlemeli peştamallar de vardır. Bazı peştamallar ise, üstlerine beyitler yazılarak süslenirdi. Farklı şekillerde kullanılır. Anadolu peştamalının birinci kullanılış biçimi hamam peştamalıdır. Anadolu'da hamam olan tüm yerleşim birimlerinde üretilen peştamal, bezayağı veya dimi dokuma örgüsü kullanılarak normal bükümde pamuk, keten, ipek çözgü ve atkı kullanılan dokumalardır. Kadın ve erkek olarak ayrılır. Erkekler belden aşağı, kadınlar koltuk altlarından itibaren kullanırlar. Enleri daha geniş, kenarları püsküllüdür. Diğer kullanılış şekli ise giysilik peştamallardır. Çeşitli yörelerde dolay peştamal (dolaylık) olarak adlandırılan bu tür, genellikle çizgili, desenli, pamuklu dokumalardır. Tarlada, bahçede, evde, pazarda önlük olarak kullanılır. Renk ve ölçüleri yöreye göre değişmektedir. Karadeniz bölgesinde İnebolu - Akçaabat arasında kırmızı beyaz, Sürmene'de kırmızı-siyah, Gümüşhane'de bordo-beyaz veya kırmızı-beyaz, Rize'de kavuniçi-siyah peştamaller giyilmektedir. Artvin'de ise genelde siyah peştamaller giyinilmektedir. 

Peştamal Kumaş Tarihi 

Dikdörtgen şeklinde dokuma bir bez olan peştamal en ilkel giysilerdendir. Örneğin Mısır Medeniyetlerinden günümüze kalan rölyeflerde giyim biçimi, kalçaların etrafına sarılan dört köşe peştamaldır. İnsanlığın başlıca giyim eşyası olarak doğan peştamal giderek hem şekil değiştirmiş hem de çeşitlenmiştir. Osmanlı döneminde esnaf loncalarında bir zanaatı öğrenenler çıraklık ve kalfalığa geçtikten sonra usta olacakları zaman bir peştamal kuşanma töreni düzenlenirdi. Peştamal kuşandıktan sonra artık dükkân açmak isteyen usta tutacağı yerin durumuna göre mal sahibine peştamallık denen bir para öderdi.