Tekstil Liflerinin Tanımı ve Liflerin Sınıflandırılması

Bitkisel kaynaklı lif çeşitleri. 

Tekstilin Tanımı, Ülkemizdeki Yeri ve Önemi 

Tekstil, latince bir kavram olan texere kelimesinden türetilmiştir. Tekstil liflerini, ürünlerini yarı mamullerini ve bunlardan elde edilen ürünlerini içermektedir. İnsanların kültürel düzeylerinin farklılaşması ve çevre şartları ile giyime olan ihtiyaç artmış, yeni tekstil teknikleri ortaya çıkmıştır. Giysinin kültürel işlevi, boyar maddelerin dokuma ve örme işlemi öncesi ve sonrasında kullanılması ile daha da ileri gitmiştir. 

Ülkemizde tekstil sanayi, Defterdar ve Hereke Yünlü Fabrikaları ile Bakırköy Pamuklu Fabrikası’nın kuruluşu ile Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde fabrikalaşma aşamasına ulaşmıştır. Daha sonra Sümerbank'ın kuruluşunu izleyen yıllarda tekstil sanayi ülkemizde hızla gelişmiş, bu gelişme son yıllardaki özel sektör yatırımları ile büyük önem kazanmıştır. Ülkemiz için özellikle çok işçi kullanılan, büyük parasal yatırımları gerektiren bu endüstri, yalnız insanların ihtiyaçlarını karşılamak için değil, aynı zamanda ihracat olanakları bakımından da önemlidir. Ülkemizdeki üretim maliyetlerinin düşük, kalitesinin yüksek olması uluslararası pazarda Türk tekstil ürünlerinin rekabet şansını arttırmıştır. Halı, kilim ve keçe yapımı biçimindeki tekstil, el sanatlarının ülkemizde köklü bir geleneği vardır. Son yıllarda Türkiye’de faaliyet gösteren özel sektör suni ve sentetik lif sanayi genelde Bursa, Adana, Tekirdağ ve İstanbul’da yoğunlaşmıştır. Son yıllarda tekstil ve hazır giyim sanayinin giderek artan bir ticaret hacmi vardır. 

Tekstil Liflerinin Tanımı ve Sınıflandırılması 

Belirli uzunluk ve incelikte eğrilip bükülebilen tekstilin en küçük ham maddesine lif denir. Tekstil endüstrisinde kullanılan liflerin en az 5 mm uzunluğunda olması gerekir. Lifler doğal ve kimyasal olmak üzere 2 gruba ayrılır. 

DOĞAL LİFLER 

BİTKİSEL LİFLER 

Tohum Lifleri (Pamuk) 

Gövde Lifleri: Keten, Kenevir, Jüt, Rami. 

Sak Lifler (Yaprak, Meyve Lifleri): Koko Lifi, 

HAYVANSAL LİFLER 

Örtü Lifleri: Moher, Kaşmir, Keçi kılı, Deve tüyü, Lama, Alpaka, Vikunya, Angora. 

Salgı Lifleri: İpek. 

MADENSEL LİFLER 

Kaya lifleri (Asbest), Metalik lifler, Cam lifleri. 

KİMYASAL LİFLER 

HAMMADDESİ DOĞAL OLAN KİMYASAL LİFLER 

Selüloz Esaslı Kimyasal Lifler: Viskoz, Asetat lifi. 

Protein Esaslı Kimyasal Lifler: Kazein, Zein, Soya fasulyesi, Yer fıstığı lifleri. 

HAMMADDESİ SENTETİK OLAN KİMYASAL LİFLER 

Poliamid, Poliakrilonitril, Poliester, Poliüretan. 

Doğal Lifler 

Dünyada çeşitli amaçlar için kullanılan liflerin % 61'i bitkisel, % 5'i hayvansal, % 34'ü kimyasal kökenlidir. Bitkisel lifler içinde yer alan pamuk, lif üretiminin % 54'ünü kapsadığı için endüstride önemli bir yere sahiptir. Doğal liflerin insan sağlığı yönünden olumlu özelliklere sahip olması, yapay liflere oranla, bu liflere olan ihtiyacı arttırmaktadır. 

Bitkisel Lifler 

Bitkisel lifler, sağlık ve bakım şartlarının kolay olması nedeniyle kullanım alanları en geniş doğal liflerdir. 

Tohum Lifleri 

Pamuk, Pamuğun Elde Edilmesi ve Özellikleri 

Pamuk; bir yıllık ömrü olan 1-2 m boyunda bir bitkidir. Sıcak iklimde ve fazla yağışlı olmayan yerlerde yetişir. Pamuk bitkisinin açık sarı veya pembe çiçekleri vardır. Bu çiçekler olgunlaşma zamanında patlayan ceviz büyüklüğünde kozalar haline gelirler. Üç ile beş odacığa sahip kozanın her bir odacığı kahve tanesi büyüklüğünde on civarında tohum taneciği içerir. Her bir taneciğin yüzeyi çok ince tohum lifleri ile donatılmıştır. Hasat zamanı tohum lifleri patlamış kozalardan elle veya makinelerle toplanır. Tohum ile pamuk lifi çırçır makinelerinde yapılan çırçırlama işlemi sırasında birbirinden ayrılır. Bu lifler sıkıştırılarak balyalar halinde eğirme tesislerine götürülür. Lif uzunluğu; kısa (26 mm), orta (27-29 mm), uzun (30-38 mm) ve çok uzun (38 mm ve daha fazla) şeklinde olabilir. Lif inceliği; lifin uzunluğu ile doğru orantılıdır. Uzunluğu arttıkça inceliği de artar. Kıvrım; mikroskop altında bakıldığında lifin kendi çevresinde helezonik şekilde kıvrılmış olduğu görülür. Renk; yetiştiği bölgeye göre değişir. Kar beyaz, beyaz, krem, gri, sarı, kahverengi şeklinde olabilir. Parlaklık; doğal bir matlığa sahiptir. Merserizasyon (gergin bir şekilde sudkostik çözelti içerisinden geçirme) işlemi ile parlak hale getirilir. Nem çekme özelliği; kendi ağırlığının % 85’i kadar nem çeker. Buruşma özelliği; çok buruşur. Kopma dayanıklılığı; uzun lifler çok dayanıklıdır. Sürtünme sağlamlığı ve aşınma sağlamlığı fazladır. Sıcak tutma özelliği; çok azdır. Zararlılara karşı dayanıklılığı; küf mantarlarından çabuk etkilenir. Işığın etkisi; güneş ışınları belli bir süre sonra pamuğun dayanıklılığını düşürür. 

Pamuk Lifinden Elde Edilen Kumaşlar 

Amerikan bezi, Margizet, Patiska, Pamuk jorjet, Basma, Etamin, Opal, Pike, Gazlı bez, Divitin, Tülbent, Pazen, Mermerşahi, Pamuk diagonal, Organti, Poplin, Müslin, Ekose. 

Pamuk lifi; gömlekler, bluzlar, elbiseler, etekler, iş giysileri, bebek çamaşırları, havlular, iç giyim, telalar, perdeler, halılar, döşemelik kumaşlar, yatak takımları, eldiven, eşarp, şapka, çorap ve ipliklerde kullanılır. 

Pamuk Lifinin Bakım Özellikleri 

Yıkama: 95 C'ye kadar yıkanabilir. Tam yıkama maddesi veya alkalik yıkama maddeleri kullanılır.

Ağartma: Klorlu ağartma yapılabilir. Klor ağartma, oksidasyon ve indirgeme maddeleri ile mümkündür.

Kurutma: Normal sıcaklıkta kurutma yapılır. Çekme olabilir. 

Ütüleme: Sıcak ütüleme (220 C’ ye kadar) yapılabilir. Sentetik karışımlarda daha düşük ısı uygulanır. 

Gövde Lifleri 

Bitkilerin saplarından elde edilen selülozik liflere gövde lifleri denir. En önemli gövde lifleri keten, kenevir, jüt ve ramidir. Gövde lifleri, lif demetlerinin dayanıklılık düşük esneklik ve farklı uzunluklarda olması ile belirgin bir özelliğe sahiptir. 

Çiçekli Keten Bitkisi. 

Keten Lifinin Elde Edilmesi ve Keten Bitki Özellikleri 
Keten lifi, bir yıllık ömrü olan keten bitkisinin saplarından elde edilir. Keten bitkileri uzun saplı, dalları az ve lifleri çok olan türdendir. Lifler gövdenin kabuk bölümünde birbirine yapışık olarak bulunur. Olgunlaşma devresinden sonra makineler aracılığı ile köküyle birlikte topraktan çıkartılır ve tohumlarından ayrıştırılır. Mekanik işlemlerden önce lifleri zamklı maddelerden arındırmak için çaylama işlemi yapılır. Odunsu kısımların kırma işlemiyle ezilmesinden sonra, kırılmış odun parçaları mengenelerden geçirilerek çırpılır. Burada uzun ve kısa lifler ayrılır. İğne uçlu özel taraklarla tarandıktan sonra eğirme işlemi uygulanır. Lif uzunluğu; lif demetlerinin uzunluğu 30-90 cm iken tek lif uzunluğu 2-4 cm arasındadır. Kıvrım; düz ve kıvrımsızdır. Renk; mat sarı, gümüşi gridir, ağartma işlemleriyle beyazlatılabilir. Parlaklık; düz yüzeyinden dolayı hafif parlaktır. Nem çekme özelliği yüksektir. Nemli havada kendi ağırlığının % 23'ü kadar nem çeker. Buruşma özelliği çok fazladır. Kopma dayanıklılığı çok yüksektir. Yaş kopma dayanıklılığı, kuru kopma dayanıklılığından %10 daha fazladır. Sürtünme sağlamlığı pamuğa göre daha azdır. Aşınma sağlamlığı az aşınır bir liftir. Sıcak tutma özelliği azdır, sıcak değil serin tutar. Bu nedenle keten lifi; yazlık tropik giysiler, yatak ve masa takımları, mendiller, perdeler, sanatsal dokumalar, cilt bezleri, resim tuvalleri, keten ayakkabılar ve tela olarak kullanılır. 

Keten Lifinden Elde Edilen Kumaşlar 

Çuval bezi, Düz keten ve Desenli ketendir. 

Keten Lifinin Bakım Özellikleri 

Yıkama: 60 C'ye kadar yıkanabilir. Renkliler için kullanılan yıkama maddesi ile yıkanmalıdır. 

Ağartma: Sadece beyaz keten bezi klorla kolayca ağartılır. 

Kurutma: Klorlu kurutma yapılmaması tavsiye edilir. 

Ütüleme: Sıcak ütüleme (220 C'ye kadar) yapılabilir fakat çok iyi nemlendirilmesi gerekir. 

Kenevir 

Kendir adı da verilen bir tekstil bitkisidir. Ekiminden 120-140 gün sonra hasadı yapılır. Ketende olduğu gibi kenevirde de lif hücreleri, kabuk kısmında demetler halindedir. Lif üretimi ketende olduğu gibi çürütme, dövme ve taraklama işlemleri ile gerçekleştirilir. Lif uzunluğu 40-45 mm'dir. Parlak sarı veya esmer renklidir. Kenevir devlet kontrolünde üretilir; çünkü dişi kenevirde esrar adı verilen uyuşturucu bir madde salgısı vardır. Genellikle halat, urgan, yelken, çadır bezi, çuval yapımında ve halının çözgü ipliğinde kullanılır. 

Jüt 

Jütün gövdesinde lif hücreleri demetler halinde bulunur. Jüt lifinin üretimi, çürütme yöntemi ile yapılır. Çürütme sonunda lif demetleri gövdeden elle soyularak ayrılır. Elde edilen liflerin boyu 18-25 cm'dir. İlk elde edildiğinde açık sarı olan lifler zaman geçtikçe açık kahverengiye döner. Esnekliği azdır. Dayanıklılığı keten ve kenevirden daha düşüktür. Jüt lifinin büyük bir kısmı çuval, ip, sicim ve örtü kumaşları yapımında kullanılır. 

Rami 

Lif hücreleri, bitkinin gövdesinde, kabuk kısmının hemen altında yer alır. Hücreler demet halinde değil, tek tek dizilmiş şekildedir. Bitkilerin yaprakları sararmaya başladığında hasadı yapılır. Bitki henüz yaşken kabuk kısımları bir bıçak yardımıyla sıyrılarak elle veya makinelerle temizlenir. Üzerindeki zamksı maddenin uzaklaştırılması için çürütme işlemi uygulanır. Kimyasal maddelerle veya mikroorganizmalarla yapılan zamk giderme işlemi yapılır. Lifler yumuşayarak daha iyi eğrilebilir hale gelir. Çeşitli yerel giyim eşyaları, döşemelik kumaşlar, ip ve halat yapımında kullanılır. 

Kenevir, Jüt, Rami Liflerinin Ortak Bakım Özellikleri 

Yıkama: 40 C'ye kadar yıkanabilir. 

Ağartma: Ağartma yapılmaz. 

Kurutma: Kurutma yapılmaması tavsiye edilir. 

Ütüleme : (180 C'ye kadar)yapılabilir. 

Sak Lifler 

Sak lifler bitki yapraklarından ve meyvelerinden elde edilen lifler olmak üzere iki çeşittir. 

Yaprak Lifleri 

Sisal Lifleri: Yaprak liflerinden sisal bitkisi 7-8 yaşına geldiğinde lif üretimi için kullanılır. Taze yapraktan çürütme yöntemi ile lif elde edilir. Sisal lifleri birbiri ile yapışık halde bulunan hücre demetleri şeklindedir. Rengi beyazdan sarı-kahverengine doğrudur. Elyafta küçük gözenekler olduğundan nem çekme özelliği iyidir. Sağlamlığı ve tuzlu suya karşı dayanıklılığı oldukça fazladır. Gemi halatlarında, halı, örme işlerinde, tarımda ve denizcilikte bağlama malzemesi olarak kullanılır. 

Manila Keneviri: Manila keneviri lifleri yaprak kınları içinde demetler halinde bulunur. Bitki çiçeklenmeye başladığında hasat edilir. Lifler yaprak kınından sıyırma ile ayrılarak güneşte kurutulur. Beyazdan kahveye giden renkli liflerden parlak ve sağlam lifler elde edilir. Nem çekme özelliğinin az ve sağlamlığının fazla olmasından dolayı yelken bezleri, gemi halatları yapımında kullanılır. Kaba dokuma kumaşlar ve yastık dokuma kumaşlar da yapılır. 

Meyve Lifleri 

Hindistan cevizi Lifi, Hindistan cevizi meyvesinin üstünü örten lifli tabakadan elde edilir. 6-12 ay nehirlerde bekletilir. Yapışkan maddeden arınan liflerin bulunduğu kabuklar kurutulur ve lif kabuklardan odun tokmaklarla dövülerek ayrılır. Hindistan cevizi lifinin rengi açıktan koyu kahveye doğru gider. Bu liflerin enekliği fazladır, suya karşı dayanıklıdır. Halı, hasır, paspas, fırça, gemi halatı yapımında kullanılır. 

Yün Liflerinin Mikroskop Görüntüsü 

Hayvansal Lifler 

Hayvanlardan elde edilen liflere hayvansal lif denir. Hayvansal lifler elde edilme şekillerine göre ikiye ayrılır. Örtü lifleri (kıl kökenli lifler) ve Salgı lifleri. 

Örtü Lifleri (Kıl Kökenli Lifler) 

Yün 

Koyunların vücutlarını örten yumuşak ve kıvırcık liflere yün denir. Protein molekül zincirlerinden meydana gelen ve insan saçına çok benzeyen bir liftir. Protein molekül zincirleri fibrilleri, fibriller ise demetler halinde hücrenin içini oluşturur. Lif yüzeyi incecik pulcuklardan oluşmaktadır. Sağlıklı koyunun yünü kırkılarak kaliteye göre ayrılır. Yıkama ve karbonizasyon işlemi uygulandıktan sonra eğirme işlemine geçilir. Üç şekilde eğirme işlemi uygulanır. Bunlar kamgarn, yarı kamgarn ve ştrayhgarndır. Yünün rengi hayvanın cinsine göre değişir. Yünün parlaklığı lif yüzeyindeki pulcukların büyüklüğüne göre parlaklığı değişir. İnce yünler daha mat, kalın yünler daha parlaktır. Nem çekme özelliği iyidir, su buharı şeklinde kendi ağırlığının % 40’ı kadar nem çeker. Buruşma özelliği ve elastikiyet iyi değildir, doğal lifler arasında en az buruşma özelliğine sahip liftir. Ütü tutma özelliği iyi değildir. Kopma dayanıklılığı; çok azdır. İncelikle doğru orantılıdır. Sürtünme sağlamlığı; lif yüzeyindeki pulcuklar yüzünden azdır. Isı tutma özelliği mükemmeldir, çok sıcak tutar. Haşerelere karşı dayanıklılığı; güvelere karşı korunmasızdır. Keçeleşme; nem, ısı ve basıncın etkileşmesiyle lifin yüzeyindeki pulcukların birbirine geçmesi ve birbirinden ayrılmamasıdır. 

Yün Lifinden Elde Edilen Kumaşlar ve Kullanım Alanları 

Fresko, Muflon, Keçe, Şevyot, Alpaka, Çuha, Şerj (şayak), Yün krep, Aba, Filafil, Twid, Kıl kökenli lifler; elbiseler, kazaklar, manto, takım elbise, çorap, eldiven, bere, şapka, kravat, şal, halı, mobilya döşemeleri, angora yünü de iç giyim yapımında kullanılır. Ayrıca romatizma vb. hastalıklarında tavsiye edilen örgülerin yapımında da kullanılır. 

Yün Lifinin Bakım Özellikleri 

Yıkama: Yıkama ısısı en çok 30 C’ye kadar, elde yapılmalıdır. Nötr ya da yün yıkama maddeleri kullanılmalıdır. 

Ağartma: Ağartma yapılmaz. Sadece indirgeme maddeleriyle yapılabilir. 

Kurutma: Normal sıcaklıkta kurutma yapılır. Çekme olabilir. 

Ütüleme: Buharlı ütü kullanılarak 160 C’ye kadar ütülenebilir. 

Keçi Türü Hayvanlardan Elde Edilen Lifler 

Moher (Mohair, Tiftik): Ankara keçisinin uzun, parlak ve yumuşak tüylerinden elde edilir. Hafif kıvrımlıdır. Uzunlukları 120-300 mm kadardır. Lif üzerinde bulunan pullar geniş ve ince olduğundan ipeksi parlaklığa ve yumuşaklığa sahiptir. Döşemelik kumaşlar, kadın ve erkek giyim kumaşları, örme kumaşlar ve battaniye yapımında kullanılır. 

Kaşmir: Kaşmir keçisinden elde edilir. 40-90 mm uzunluğunda liflere sahiptir. Gri, açık veya koyu kahverengi, nadiren de beyaz renklidir. Üst taraftaki kaba kıllardan ip, çuval ve kilim yapılır. Alt taraftaki ince liflerden ise yumuşak, sıcaklık hissi veren kumaşlar yapılır. Şal, atkı ve kuşak yapımında kullanılır. 

Keçi Kılı: Keçi kılı, kaba, sert ve kıvrımsızdır. Kilim, çadır bezi, kalın bezler, halı yapımında kullanılır. 

Deve Türü Hayvanlardan Elde Edilen Lifler 

Deve Tüyü: Derinin en üst tarafında kaba ve bunun altında ince tüyler bulunur. Bu ince tüyler elbiselik ve palto yapımında kullanılır. Orijinal rengiyle (açık kahve rengi) değerlendirilir. Çok sıcak tutar, su itici özelliği yüksektir. 

Lama: Deve türü olan lamadan alınan lifler kalın ve uzundur. Beyaz, kızıl kahve, siyah ve kahverengidir. Bunlardan kalın kumaşlar dokunur. 

Alpaka: Alpaka isimli deve türünden kırkım yoluyla elde edilen lifler, tiftik yününe benzer. Yün eğirme sistemleriyle iplik haline gelir. Beyazdan kahverengi-siyaha kadar olan renkleri mevcuttur. Kazak, elbiselik kumaşlar ve iç çamaşırı yapımında kullanılır. 

Vikunya (Vicuna): Yabani bir deve türünden avlanmayla elde edilir. Bunun için ticari değeri de yüksektir. Çok ince, yumuşak ve parlak liflere sahiptir. Beyaz, kızıl ya da tarçın rengindedir. 

Tavşan Yününden Elde Edilen Lif 

Angora: En kalitelisi; Ankara civarında yetiştirildiğinden Angora ismini almıştır. Tavşan derisinin üst kısmı sert, kıvrımsız ve uzun kıllar altında ince, yumuşak, kıvrımlı ve kısa lifler vardır. Tavşandan bu ince tüyler taranarak alınır. Çok sıcak tutar. Dayanıksız olmasından ve çok zor eğrildiğinden (iplik haline getirildiğinden) dolayı koyun, keçi, küçük deve yünü veya sentetik liflerle karıştırılarak kullanılır. Romatizma, siyatik ve diğer hastalıklarda tavsiye edilen örgülerde, iç giyimde, fötr şapka gibi ince keçe kumaşların yapımında kullanılır. 

Diğer Hayvanlardan Elde Edilen Lifler 

Yak Yünü: Gri, kızıl, kahve ve kırçıllı renklerden meydana gelmiştir. Yaktan elde edilen kıllar uzundur.

Kunduz Yünü: Gri, mavi ve kahve renktedir. ipeksi incelikte tüylere sahiptir. 

Su Samuru Yünü: Koyu kahverengi ve taba rengindedir. İnce bir tüy yapısına sahiptir. 

Sığır Kılı: Kısa, dik liflerdir. Kızıl-kahverengi, siyah-kahverengi, siyah-beyaz, kahverengi-beyaz renkleri vardır. 

At Kılı: Sert, çok esnek ve dayanıklıdır. Esnek telaların üretiminde ve atkı yününde manto ve elbiselere form vermek için kullanılır. 

İnce Kıl Kökenli Liflerinin Ortak Bakım Özellikleri 

Yıkama: Yıkama ısısı en çok 30 C'ye kadar elde yıkama yapılır. Nötr ya da yün yıkama maddeleri kullanılmalıdır. 

Ağartma: Ağartma yapılmaz.

Kurutma: Normal sıcaklıkta kurutma yapılmaz. Çekme olabilir. Perklor etilen ile kuru temizleme yapılır. 

Ütüleme: 160 C'ye kadar ütülenebilir. 

Salgı Lifleri 

İpek 

İpek, doğal lifler arasında önemli bir yer tutar. Doğal ipek özel olarak yetiştirilen ipekböceğinden elde edilir. Dünyaya Çin'den yayılan ipek Osmanlı döneminde Bursa'ya gelmiştir. İpek böceğinin salgısıyla meydana gelir. İpek böceği (krizalitler) kaynar suyun içerisinde, soğukta veya basınçla öldürülür. Sırasıyla sıcak ve ılık banyoya kozalar atılır. Bu sırada koza içerisindeki iplikleri birbirine yapıştıran madde yumuşar. Hareket halinde bulunan fırçalar, iplik ucunu yakalayarak kozadan ipliği çözer. Çıkrık üzerine sarılan life, ham ipek denir. Ham ipek üzerindeki yapıştırıcı madde, liflerin sert ve mat olmasına sebep olur. İpek iplik ve kumaşların en önemli özelliği olan parlaklık ve yumuşaklığı elde etmek için pişirme işlemi uygulanır. Pişirme işleminde ipeğin yapısındaki yapıştırıcı madde (serisin) bir sabun banyosu ile arındırılır. Zamk uzaklaştırıldığında ipek elyafı ya da kumaş, kendine özgü krem-beyaz renge, mükemmel bir parlaklığa ve lüks bir yumuşaklığa sahip olur. Pişirme işlemde ortalama % 25’e varan ağırlık kaybı meydana gelir. Ağırlığının %25'ini kaybeden ipeğe mineral maddeler, metal tuzlar, yapay reçineler emdirilerek elyafın şişmesi ve daha hacimli olması sağlanır. 

Lif uzunluğu: Çıkrık ipeği, 1000 m uzunluğa sahip bir filamenttir (kesiksiz elyaf). Çıkrık ipeğinin artıklarından elde edilen şap ipeği, 5-25 cm'dir. Şap ipeği artıklarından elde edilen buret ipeğinin uzunluğu da 2 ila 5 cm arasındadır. 

Lif inceliği: İpek doğada bulunan en ince liftir (1-4 dtex). 

Kıvrım: Kıvrımsız ve düzdür. 

Renk: Ham ipek, sarı; pişirilmiş çıkrık ipek, duru beyaz; yabani ipekler, bej, kızıl, yeşil, ve kahverengindedir. 

Parlaklık: Ham ipek, üzerindeki tutkal yüzünden mat ve solgun; pişirilmiş çıkrık ipeği, güzel bir parlaklığa sahip; buret ipeği, kısa liflerden dolayı mattır. 

Nem Çekme Özelliği: Kendi ağırlığının % 25’i kadar nem çekmesine rağmen ıslaklık hissedilmez. 

Buruşma Özelliği: Pişirilmiş ipek çok esnektir, buruşmaz, kendine has döküme sahiptir. Ağırlaştırma işlemi fazla yapılmış olan ipek çok buruşur hatta kırılabilir. 

Haşerelere karşı korunma ve küflenme: Çok kirlenmedikçe olumsuz yönde etkilenmezler. Yüksek dirençlidirler. 

Ter Haslığı: Çok hassas olduğu için ya çok bol kesilmeli ya da ter emici yüzeyler eklenmelidir. 

Işık Haslığı: Çok hassastır renk atabilir. Kuvvetli ışık, ipeği; pamuk ve yünden daha çabuk yok eder. 

Kopma Dayanımı: Çok ince olmasına rağmen çok dayanıklıdır. Islandıkça bu dayanıklılık azalır. 

Sürtünme ve aşınma haslığı: Çok kaygan olduğu için çok dayanıklıdır. 

Isı tutma özelliği: Kışın sıcak, yazın serin tutar. 

İpek Lifinden Elde Edilen Kumaşlar 

Taftalar, serj ve diagonaller, satenler, armürler, kadifeler, tüylü (havlı, pürüzlü) iplikler, krepler, tüller, gazlar (ipek vual vb.), desenli ipekliler, fantezi ve egzotik ipekliler, kravat ve korse yapılan ipekliler ve mobilyacılıkta kullanılan ipekliler. İpek lifi. şık ve zarif giysiler, bluzlar, erkek gömlekleri, şal, baş örtüsü, ipek çorap, kravat, gecelik, iç çamaşırı, perde, yastık yüzleri, halı, abajur, dikiş iplikleri, daktilo yazı şeritlerinin yapımında kullanılır. 

İpek Lifinin Bakım Özellikleri 

Yıkama: 30 C'de sık sık temizlenmelidir. Elle yıkama yapılmalıdır. Alkalilere karşı çok hassas olduğundan nötr veya özel yıkama maddeleriyle temizlenmelidir. 

Ağartma: Oksijene karşı hassas olduğu için ağartma işlemi sadece indirgeme maddeleriyle yapılabilir. 

Kurutma: Kurutma makinelerinde kurutulmamalıdır. Ütülemeye uygun nemliliğe kavuşana kadar bez üzerine serilerek kurutulmalıdır. 

Ütüleme: Ham ipek 130 derecede, pişirilmiş ipek kumaşlar 160 C’ye kadar ütülenebilir. Kuru olarak, su buharı püskürtülmeden ütülenmelidir. 

Madensel Lifler 

Madensel lifler, organik (doğal) olmayan maddelerden elde edilen liflerdir. İnce tel haline gelebilecek madensel maddelere, çeşitli kimyasal işlemler uygulayarak elde edilir. En önemlileri: kaya lifleri (asbest), metalik lifler ve cam lifleridir. 

Kaya Lifleri 

Asbest lifi serpentine ve hornblende kayaları arasında bazen enine bazen de boyuna damarlar halinde bulunur. Kayadan damarlar halinde bulunan lifi kayadan ayırarak ve gerekli işlemlerden geçirilerek elde edilir. Özel değirmenlerde öğütülür. Taş, toprak gibi yabancı maddelerden ayrılır. Dayanıklılığı fazla, elastikiyeti azdır. Yumuşak tutumlu, dokunulduğunda yaylıymış gibi bir his uyandırır. 1150-1500 C'de eriyebilir. Yüzeyleri pürüzsüzdür. Asbestin en önemli özelliği asitlere ve ateşe karşı dayanıklı oluşudur. Kanserojen etkisi olduğundan, cilde direkt temas eden malzemelerde artık kullanılmamaktadır. Döküm ve kimya fabrikalarında çalışan işçilerin elbiselerinin ve gömleklerin yapımında kullanılır. 

Metalik Lifler 

Metalik lifler, altın, gümüş, bakır, nikel ve alüminyum madenlerinden yapılan çubukları, çekerek ve mümkün olduğunca inceltilerek elde edilir. Diğer yapay liflerin üretilmesi gibi yumuşatılarak ve düzelerden geçirilerek üretilir. Elde edilen rulo şeklindeki lif 0,2-0,8 mm kesilerek metalik elyaf meydana gelir. Özel olarak inceltilen madensel liflerin nakışta iplik olarak kullanılan türüne, sırma; ipek, pamuk veya naylon iplikler üzerine sarılan türüne, sim denir. Metalik iplikten yapılmış kumaşlar düşük sıcaklıklarda yıkanır ve ütülenir. Dekorasyonda ve fantezi giyim eşyalarının dokunmasında; ayrıca ayakkabı, aksesuar, kurdelelerde kullanılır. Bu tür iplikler genellikle kumaşın bütününde değil, bir kısmında dekoratif amaçlı kullanılır. 

Cam Lifleri 

Cam lifleri ham maddesi cam olan yapay elyaftır. Eritilmiş camın, tekstil elyafı olarak kullanılması için gerekli esnekliğe sahip olması ve yeterli incelikte çekilmesi gerekir. Yüksek sıcaklıkta (1200-1400 C’de) eritilen elyafı filament haline getirmek iki şekilde olur. Birincisi, delikli tanklardan aşağı indirilmesi; diğeri, basınçlı su püskürtülmesi yoluyladır. Daha sonra sarım işlemi uygulanır. En önemli özelliği yanmamalarıdır. Dayanıklılığı ve gün ışığına karşı direncinden dolayı, perde ve döşemeliklerde; yanmazlık özelliğinden dolayı ise toplumsal yerlerin (gemi, tren, uçak, tiyatro, sinema gibi) perde, dekor, koltuk döşemelerinde ve masa örtülerinin yapımında kullanılır. Cam lifleri, kolay yıkanır, çekmez, leke tutmaz. Ütülemeye gerek yoktur, elektriği iletmezler. Güve ve bakterilerden etkilenmezler. 

Kimyasal Lifler 

Kimyasal lifler iki şekilde elde edilir. Bunlardan biri doğal maddelerden elde edilenler, diğeri ise kimyasal sentez yoluyla elde edilenlerdir. 

Kimyasal Lifler 

Ham maddesi Doğal Olan Kimyasal Lifler (Rejenere Lifler) Lifler 

1- Selüloz Esaslı Kimyasal Lifler: Viskoz/Modal Lifi, Asetat Lifi. 

2- Protein Esaslı Kimyasal Lifler: Kazein Lifleri, Zein Lifleri, Soya Fasulyesi Lifleri, Yer Fıstığı Lifleri.

Ham maddesi Sentetik Olan Kimyasal Lifler 

1- Poliamid Markaları (PA): Perlon Lifi, Nylon Lifi. 

2- Poliakrilonitril Markaları (PAN): Dralon Lifi, Orlon Lifi. 

3- Polyester Markaları (PES): Trevira Lifi, Diolen Lifi, Dunova Lifi. 

4- Poliüretan Markaları (PUR): Lycra Lifi, Dorlastan Lifi, Elastan Lifi. 

Doğal Maddelerden Elde Edilen Kimyasal Lifler 

Doğal kaynaklardan birtakım fiziksel ve kimyasal yöntemlerle lif haline getirilebilen bileşime rejenere lifler denir. 

Selüloz Esaslı Kimyasal Lifler 

Viskoz/Modal Lifi 

Selüloz ham maddesinden elde edilir ve öncelikle saflaştırma işlemi uygulanır. Viskoz, devamlı (filament) lif halinde elde edildikten sonra floş adı verilen iplik olarak üretilir. Viskon ipek taklidi kumaşların dokunmasında kullanılır. Yünlü kumaşlarda efekt ipliği olarak ucuz kumaş yapımında kullanılır. Viskozun kesilmiş haline viskon denir. Kimyasal özellikleri pamuğa benzer. Pürüzsüz bir yüzeyi vardır. Viskoz kendi ağırlığının % 35'i kadar nem çekebilir. Çok çabuk buruşur. Kuru halde pamuk kadar dayanıklı olmasına rağmen ıslandığında % 40 oranında dayanıklılığını yitirir. Haşerelere karşı dayanıklılığı düşüktür, kalıcı lekeler oluşabilir (sandık lekesi). Serin tutar. İç ve dış giyimde, döşemelik kumaşlarda, astarlık ve perdelik kumaşlarda kullanılır. 

Asetat Lifi 

Saf selülozdan, odun hamurundan, pamuk artıklarından filament halinde belirli kimyasal işlemler uygulanarak elde edilir. Asetat iplikler, uzun süre suda bekletildiğinde parlaklığını yitirir. Asetat lifi kendi ağırlığının % 6'sı kadar nem çekebilir. Çok esnek olduğundan neredeyse hiç buruşmaz. Kuru haldeki kopma dayanıklılığı azdır. Yaş haldeyken bu oran % 30 daha düşer. Düşük dayanıklılığına rağmen dökümlü ve yumuşak olduğundan kullanıma uygundur. Haşerelere karşı dayanıklılığı düşüktür, kalıcı lekeler oluşabilir (sandık lekesi). İç çamaşırı, pelüş, kadife, elbiselik, astarlık kumaşlarda ve fantezi bükümlü ipliklerin yapımında kullanılır. 

Protein Esaslı Kimyasal Lifler 

Hayvansal ve bitkisel kaynaklı olabilir. Protein karışımın çözelti içine püskürtülmesi ile elde edilir. Dört çeşittir; kazein elyafı, zein elyafı, soya fasulyesi elyafı ve yer-fıstığı elyafıdır. 

Kazein Elyafı 

Kazein elyafının ham maddesi olan süt, pıhtılaştırılarak suyu çözülür. Geri kalan kısım toz haline getirilir. Kimyasal maddelerle çekilerek olgunlaşmaya bırakılır. Sertleştirilir, yıkama ve kurutma işlemiyle elyaf elde edilir. Yün ile karıştırılarak kullanılır. Yüne dolgunluk, yumuşaklık, sıcak tutum özelliği kazandırır. 

Zein Elyafı 

Mısır taneciklerinden çözelti elde edilir. Dinlenmeye (olgunlaşmaya) bırakılır. Çözelti düzelerden geçirilerek asetik banyoda katılaştırılır. Pamuk, naylon, rayon gibi liflerle kullanılarak yumuşaklık, sıcaklık özellikleri kazandırır. Elbiselik kumaşlar, örme eşyalar, çorap, battaniye gibi mamullerin üretiminde karışım olarak kullanılır. 

Soya Fasulyesi (Silkool) 

Soya fasulyesindeki yağ uzaklaştırılarak posa haline getirilir. Üzerindeki protein ayrıştırılır. Sıvı haldeki elyaf (çözelti) düzelerden geçirilerek germe ve çekmeyle filament (kesiksiz elyaf) haline getirilir. Yün benzeri üretilip yünün kullanıldığı alanlarda kullanılır. 

Yer Fıstığı (Ardil) 

Soya fasulyesinde kullanılan yöntemle filament (kesiksiz elyaf) oluşturulur. Yün benzeri üretilip yünün kullanıldığı alanlarda kullanılır. 

Sentetik Maddelerden Elde Edilen Kimyasal Lifler 

Bu lifler kimyasal sentez yoluyla elde edilirler. Yapılarında doğal lif yoktur. Laboratuvarlarda hazırlanan bu maddeler, lif haline getirilebilecek yapıya sahip olmalıdır. Sentetik maddelerden elde edilen kimyasal liflerin ham maddesi petrol, taş kömürü ve kimyasal ilavelerdir. Kimyasal yollarla ayrıştırılan tanecikler, eritilir veya çözündürülür ardından düzelerden geçirilir. Soğutma odasında katılaştırılarak kesiksiz elyaf (filament) oluşturulur. Germe ve üç şekilde yapılan çekim yöntemi (yaş çekim, kuru çekim, erimiş halde çekim) uygulayarak lif bobinlere sarılır. Sentetik liflerin özellikleri üretimi sırasında amacına uygun olarak belirlenir. 

Poliamid (Pa) 

PA lifleri tüm sentetik lifler arasında en çok nem çekme (% 3-8,5) özelliğine sahip liftir. Isı altında oluşan buruşukluklar kalıcı olur. Kopma ve aşınma dayanıklılığı fazladır. Isı tutma özelliği iyidir. Bakımı kolaydır, çabuk kurur, formunu korur. Işığa dayanıklı değildir. İnce çoraplar, mayo, spor giysileri, süveter, yelken, balık ağları ve duvardan duvara halı, bukleli iplik, iç çamaşırları ve tekstil ürünlerinin ve yapımında kullanılır. 

Poliakrilonitril (Pan) 

PAN lifi, % 2'nin altında nem çekme özelliğine sahip bir liftir. Isı altında oluşan buruşukluklar kalıcı olur. Kopma ve aşınmaya karşı dayanıklılığı azdır. Çok iyi ve kabarık şekilde tekstürize edilebildiğinden iyi ısı tutma özelliğine sahiptir. Haşerelere, gün ışığına ve neme karşı dayanıklıdır. Hafiftir, çabuk kurur ve bakımı kolaydır. Yüne benzer olmasına rağmen keçeleşmez. Haşerelere karşı dayanıklıdır. Parlak bir yapısı vardır. Tente, eşofman, döşemelik kumaşlar, masa örtüleri, halılar, battaniyeler, örgü iplikleri, erkek ve kadın triko (örme) giysileri yapımında kullanılır. 

Poliester (Pes) 

PES lifi tüm sentetik lifler arasında en az nem çekme (% 0,3-0,5) özelliğine sahip liftir. Isı altında oluşan buruşuklukları kalıcı olur. Kopma ve aşınma dayanıklılığı fazladır. Bakımı kolaydır, çabuk kurur, çekmez. Haşerelere karşı dayanıklıdır. Elastiktir. Zorlanmalara dayanıklıdır. Tekstürize edilmediyse ısı tutma özelliği azdır. Çok ince biçimde çekilebildiğinden çok hafif bir liftir. Tek başına kullanılabildiği gibi de yün, pamuk ve ketenle karışık olarak kullanılabilir. Bunlardan tül tafta, saten ve organze gibi kumaşlar yapılır. Bayan ve erkek giyimi, tül, yorgan için dolgu malzemesi olarak, kravat, halı, dekoratif kumaş, stor, yelken ve dikiş ipliğinin yapımında kullanılır. 

Poliüretan (Pur) 

Özellikle poliüretan esaslı elastan lif son yıllarda büyük önem kazanmıştır. Elastan lifinin esneklik ve yırtılma direnci çok yüksektir. Lif yırtılmadan % 500-800 oranında uzatılabilir ve kuvvetin kaldırılmasından sonra tekrar başlangıçtaki boyutuna döner. PUR, korse, mayo, çorap lastiği, spor elbisesi, çorap ve döşemelik kumaşların yapımında kullanılır. 

Sentetik Liflerden Oluşan Tekstil Yüzeylerin Ortak Bakım Özellikleri 

Yıkama; sentetik liflerde yüksek sıcaklıkta kalıcı kırışıklıklar meydana gelmektedir. Genel olarak 40 C'de yıkanmalıdır. Düz sentetik lifler hiç kir tutmazlar. Islak halde asılmalıdır. Beyaz sentetik lifler optik ağartıcılar ile ağartılabilir. Ancak ağartma maddelerin kullanımı sıklaştığında sentetik lifler sararır. Düşük devirle çalışan elektrikli çamaşır makinelerinde kurutulabilir. Ancak ince ve düz dokumalarda çabuk kalıcı buruşukluklar oluşabilir. Ütülenme özelliği: doğal ve sentetik lif karışımlı tekstil yüzeyler nemli halde ütülenmelidir. Düşük ısıda yıkanan tekstil yüzeylerinin ütülenmesine gerek yoktur. 

Lif Karışımları 

Lif karıştırma işlemi uygulanmış materyal; farklı türdeki liften oluşan ipliklerin birlikte işlenmesi ile karışımı oluşturan hammaddelerin iplik haline getirilmeden önce harmanlanıp eğrildikten sonra dokunması veya örülmesi ile şekilde elde edilir. Lif karışımı elde etmenin amacı, karışımı oluşturan lif türlerinin özelliklerini değiştirmek, geliştirmek, genişletmek ve yeni efektli kumaşlar elde etmektir. Karışımlar lifin işlenebilme özelliğine, iplik inceliğine ve ekonomikliğine bağlıdır. 

Lif Karışımlarını Yapma Nedenleri 

Nihai hedef, kaliteyi yükseltmek, görünüm ve ekonomikliktir. Kullanım özelliklerini artırmak (sürtünme sağlamlığı, zorlanmalara dayanıklılığı ve buruşma özelliği), giyim fizyolojisinin özelliklerini artırmak (ısı yalıtımı, nem çekme özelliği ve cilde uygunluk), bakım özelliğini artırmak (yıkama özelliği, kurutma ve ütülenme özelliği), görünümü değiştirmek (renk, parlaklık ve süslenme efektleri) ve ekonomikliği artırmak (lif fiyatı ve çeşitliliği, iplik kalitesinde eşitlik ve incelik) gibi amaçlarla elyaf karışım yapılır. 

Tekstil Yüzey Oluşumunda Kullanılan En Uygun Lif Karışımları 

Kimyasal lifler mat yada parlak, kıvrımlı yada düz biçimde üretme olanağı olduğundan özel efektler elde edilebilir. Lifler; sağlamlık, esneme, elastikiyet, lif uzunluğu ve inceliği açısından birbirine denk olduklarında mükemmel lif karışımları elde edilebilmektedir. En önemli lif karışım oranları % 70/30, % 60/40, % 50/50'dir. 

Lif Karışımlarının Tekstil Yüzeylerine Etkisi 

Tekstil üretiminde, liflerin karışımı iki aşamada gerçekleştirilir: İplik üretimi sırasında çeşitli kesik (kısa) lifler karıştırılır. Karışan lifler eğrilmiş lif iplikleri haline getirilir. Tekstil yüzeylerin üretiminde farklı liflerden elde edilmiş iplikler kullanılabilir. Bunun için doğal lifler, doğal liflerle; kimyasal lifler, kimyasal liflerle karıştırılabilir. Özellikle doğal lifler ile kimyasal lifler arasında yapılan karışımlar çok olumlu sonuçlar verir. Burada her iki lif grubunun olumlu özellikleri artarken olumsuz özellikleri neredeyse ortadan kaldırılmaktadır. Yünün poliester, poliamid, poliakrilonitril karışımından ile pamuğun polyester, viskoz ve modal ile karışımından çok iyi sonuçlar elde edilir. Sentetik kimyasal liflerin sağlamlık ve iyi elastikiyet özelliği ile doğal liflerin sağlıklı giyim özelliği birleştiğinde kaliteli ürün elde edilir. Selülozik kimyasal liflerin yumuşaklık, yüksek nem çekme özelliklerinden dolayı yaygın biçimde kullanılması sağlanır. Lifin incelik ve uzunluğu ayarlanarak çok ince iplikler üretilir. Poliester ve yünden üretilmiş dokumalar oldukça hafiftir ve özellikle yazlık elbiseler için uygundur. Viskoz/polyester karışım oranı genelde % 70'tir. Bu karışım elbiselik ve erkek pantolon yapımında çok kullanılır. %50/50 pamuk/polyester karışımları genellikle gömleklik kumaşlar, yatak çarşafları için kullanılır. Bu karışım iyi katlanabilme, çekme ve sürtünme mukavemetleri ile hijyenik özellikleri birleştirirler. Yalnız bu karışımlarda yıkama işlemi sırasında suyun sıcaklığı düşük olmalıdır çünkü kalıcı kıvrımlar oluşabilir ve bu kıvrımlar ütü ile de açılamayabilir.