 |
| Yün denilince akla koyun yünü gelsede pek çok farklı hayvandan yün elde edilir. |
Yün, (Alm. Wolle, Fr. laine, İng. wool), koyun, keçi gibi hayvanların bir çoğunun postunda bulunan, incelik, uzunluk, yumuşaklık ve kıvrım gibi özellikleri yanında özel yüzey desenleri ile karakterize edilen keratinli liflerdir. Hayvanın derisinin üstünü kaplayan yapağı gömleğinin kırkılması ile yün elde edilir.
Yün bazı memeli hayvanlardan özellikle koyun, keçi, deve, lama, kaşmir keçisi, ada tavşanı vb. elde edilen hayvansal kıl kökenli doğal liflerin ortak adıdır. Yün elde edildiği hayvanın adını alır; koyun yünü, deve yünü gibi. Sıcak tuttuğu için battaniye, yorgan, yastık ve kışlık giysiler başta olmak üzere pek çok alanda kullanılır. Yüksek ısıda yıkandığında çeker, eğer asılarak kurutulursa deforme olur, ısıyı çok iyi yalıtır, yüksek nem özelliği vardır ve kaybettiği şeklini kolayca bulur. Keçeleşme ve sararmaya eğilimlidir.
 |
| Merinos koyunu. |
Yün elyafı genellikle canlı hayvanlardan kırkılmak suretiyle olmak üzere değişik yöntemlerle elde edilir. Bu tür yüne kırkım yünü denir. Bu yünün ticari değeri diğer yöntemlerle elde edilenlerinkinden yüksektir. Kasaplık hayvanların kesildikten sonra derilerinin işlenmesi ile elde edilen yüne ise tabak yünü veya kasapbaşı yünü denir. Herhangi bir nedenle ölmüş hayvanın postundan elde edilen yün ise post yapağısı adını alır. Tabak yünü veya post yapağısı (yapak, yapağı) deriden yolunarak alınmışsa kıl köklerini de içerdiğinden kırkım yününe göre daha düşük kalitelidir. Canlı hayvandan kırkım işi genellikle el makası veya bu iş için geliştirilmiş motorlu el aletleriyle yapılır. Yün elyafı genellikle dağıtılmadan bir bütün olarak kırkılır ve toplanır. Buna yörelere göre (tulup, gömlek, dulup veya tulum gibi) adlar verilir. Hayvandan alınan tulupun omuz bölgelerinde en ince, but bölgesinde ise en kaba lifler vardır.
 |
| Yıkanmış yün elyaf. |
Çeşitli koyun ırklarından farklı tipte yün elde edilir. Bu yün çeşitleri 5 sınıfa ayrılır:
- İnce yün (Merinos yünü) tipi,
- Orta (vasat) yün tipi,
- Uzun yün tipi,
- Crossbred (melez) yün tipi (Merinos koyunları ile İngiliz koyunlarının melez
inden elde edilir) ve
- Halı yünü tipidir.
Yünün kalitesi: iklime, koyunun türüne, kırpma (kırkma) mevsimine ve kırpma zamanına göre değişmektedir.
- Orta (vasat) yün tipi,
- Uzun yün tipi,
- Crossbred (melez) yün tipi (Merinos koyunları ile İngiliz koyunlarının melez
inden elde edilir) ve
- Halı yünü tipidir.
Yünün kalitesi: iklime, koyunun türüne, kırpma (kırkma) mevsimine ve kırpma zamanına göre değişmektedir.
16 yorum:
ayy canım koyunlara bak ne kadar tatlı yaa canım benim
yün en önemli elyaflardan biridir, neden mi çünkü doğal zaralı bir etkisi yok, nem çekiyor ter emici soğuktan ve sıcaktan koruyor yani iyi bir yalıtım maddesi. ayrıca şık ve zarif
yünler kış ayları için doğanın bize sunduğu nimetlerden koyun başta olmak üzere pek çok hayvandan elde ediliyor deveden bile, http://tekstilsayfasi.blogspot.com.tr/2015/10/devetuyu-nedir-deveden-elde-edilen.html , yün yapılıp kışlık elbise üretiliyor
Yün; koyun, keçi, lama, deve ve bazı başka hayvanlardan elde edilir. Yumuşaktır, kire karşı dayanıklıdır, statiktir ve kolay yırtılmaz. Yün hem soğuğa hem de sıcağa karşı koruma sağlar. Yalıtım özelliği iyidir. Nemi emer ve buharlaştırır. Biz yünü dayanıklı ve uzun süre kullanılabilecek halı, kilim, palto, pardesü, kazak ve eldiven gibi sıcak tutmaya yönelik kıyafetler yapmakta kullanırız.
Yün, koyundan genellikle canlı hayvanlardan kırkılmak suretiyle olmak üzere değişik yöntemlerle elde edilen organik elyaflara verilen isim. genel olarak hayvan tüyünden yapılmış olan manasına da gelir. Bu tür yüne kırkım yünü denir. Bu yünün ticari değeri diğer yöntemlerle elde edilenlerinkinden yüksektir. Kasaplık hayvanların kesildikten sonra derilerinin işlenmesi ile elde edilen yüne ise tabak yünü veya kasapbaşı yünü denir. Herhangi bir nedenle ölmüş hayvanın postundan elde edilen yün ise post yapağısı adını alır. Tabak yünü veya post yapağı (yapak) deriden yolunarak alınmışsa kıl köklerini de içerdiğinden kırkım yününe göre daha düşük kalitelidir.
Yün yorganlar, sağlıklı ve doğal bir ürün olan yün, termal yalıtım sağlayarak ısıyı eşit dağıtır. Yine doğal yapısından dolayı antialerjiktir. Kolay yanmaz, antibakteriyel olması özelliği kazandırılacak işlem görmüştür. Yün terletmez ve vücuttaki ağrıları alır. sabahları uykunuzu almış ve daha dinç kalkmanız için, içerisinde yapay elyaf olan yorganları değil yünlü yorganları tercih etmelisiniz.
Yün Elbiselerin Sıcak Tutma Nedeni
Yün ipliklerinin dalgalı kıvırcıkları nedeni ile deriyle giyecek arasındaki hava tabakasının, yani vücut ısısının dışarı kaçmasına ve dışarıdaki soğuğun da içeri girmesine engel olur. Yani yünlü giysi aslında ısıtmaz iyi bir yalıtkan görevi yaparak sıcak tutar.
Koyun, keçi, deve gibi bazı otçul hayvanların vücutlarındaki yumuşak kıllar yün olarak tarif edilir. Ama yün denince akla genellikle koyun yünü gelir. Bir kılda, derinin içine gömülü bir kök ile bu kökten çıkan ve üst deri dışında devam eden serbest eksen kısmı vardır. Kılın serbest ekseninden enine alınan kesitte, mikroskobik olarak 3 kısım görülür. Bunlar içten dışa doğru medulla, korteks ve kütikuladır (en dış kısmı). Korteks ve medullada pigment maddesi vardır. Bu pigmentin miktarına göre kıl, açık veya koyu olur. Memelilerde renk maddesi melanindir. Bunlar siyah, kahve ve kızıl olabilir. Pigmentsiz kıllar beyaz görülür.
Yün elle ve özel programlar ile makinede, çeşitli deterjanlar kullanılarak yıkanabilir. Özellikle çamaşır suyu içeren tozlar yün, tiftik, angora yıkamak için tavsiye edilmez. Yünlü kumaşları suda bırakmak, ovalamak veya bükerek sıkmak yanlıştır. Bu nedenle, yıkanmış yünlü giysiler havlu üzerinde yayılıp kurutulur. Giysi yapımında kullanılan kumaştaki yün köy usulü elde yapılmış olduğunda yıkama ve durulama suyu aynı sıcaklıkta ve düşük olmalıdır.
Yün: Koyundan çıkan yumuşak tüylü elyaf. Ancak Angora ve Keşmir keçilerinden çıkan benzerleri ve vicuna da yün olarak sınıflandırılır. Yünün doğal bir keçelenme özelliği mevcutken kılda ve kürkte böyle bir özellik bulunmaz.
Yün: Kumaş içerisinde tutulan hava, yünün sıcak ve soğuğa karşı yalıtım özelliğini artırır. Yünlü kumaşlar yapısındaki nem çekme niteliği ile yumuşak ve esnek kumaşlardır.
peki ülkemide hangi çeşit yün bulunur bilen var mı
Türkiyede bulunan koyun türleri: Anadolu Merinosu, İvesi koyunu, dağlıç, Bafra, Kıvırcık, Türktahirova, Mor Karaman, Ak Karaman, Malya koyunu ve Polatlı Koyunudur. Bunlar genellikle eti için beslenir. Anadolu merinosu yünü için beslenir diye biliyorum. Merinos dışındakilerin yünü yapağı şeklinde olması nedeniyle: elbise üretimi için lifleri fazla kalın ve kısadır. Anadolu'da bu kaba yünler; yorgan, döşek, aba, döşeme ve yalıtım gibi amaçlarla kullanılır.
Yün, koyundan elde edilen, doğal halinde yüksek kıvrım olan, kıl kökenli bir protein lifidir. İnceliği, yapısı ve özellikleri elde edildiği koyun çeşidine göre değişir. Belli başlı yün çeşitleri; merinos, lincoln, leichester, sussextir. Nem çekme özelliği yüksek, yumuşak ve esnek kumaşlardır. Nem çekme özelliği vardır, vücuttaki ısıyı dışarı geçirmez. Yüksek ısıda yıkandığında çeker, keçeleşme ve sararmaya eğilimlidir.
yün elde edim yöntemleri, yün lifleri nedir, kaç çeşit yün vardır, yün genel özellikleri, yün hangi hayvanlardan elde edilir, yün lifi çeşitleri nelerdir
kalın ve yapağı tarzdaki yünler genelde yorgan yünü olarak kullanılırken ince yünler elbise yapımında kullanılır.
Yorum Gönder