Hayvansal Lifler Nedir, Hayvansal Liflerin Özellikleri

Hayvansal lif çeşitleri. 

Hayvansal lifler (Alm. tierische Faser, Fr. fibre animale, İng. animal fiber), hayvanlardan elde edilen yün, tiftik, ipek gibi protein esaslı liflere denir. Hayvansal kumaşların kaynağın çeşitli hayvanların kılları ve tüyleridir. Bunlara hayvansal kaynaklı lifler denir. Hayvansal liflerin yapı taşı proteindir. 

Hayvansal liflerin yıllık üretim miktarı, tüm liflerin toplam miktarının % 10'undan daha azdır. Bu miktarla dünya lif kaynaklarının çok az bir kısmını oluşturur. Ancak, bunların sınırlı miktardaki üretimine rağmen, dünya tekstil ticaretindeki rollerinin önemi büyüktür. 

Yün, tekstilde kullanılmak amacıyla hayvanlardan elde edilen liflerin başında yün gelir. Yün elyafı hayvansal liflerin kıl kökenliler grubuna girer. Hayvansal liflerin diğer bir grubu da salgı kökenli liflerdir. Salgı kökenli liflerin en önemlisi ipek lifidir. 

Yün Lifinin Elde Edilmesi 

Yün lifi koyunlardan ilkbahar ve sonbahar aylarında kırkılmak suretiyle elde edilir. Koyun cinsine bağlı olarak yün, kalite farklılıkları gösterir. Dünyada üç farklı yün cinsi sayılabilir; Merinos yünleri, Asya yünleri, Crossbred (melez) yünleri. 

Hayvansal kökenli koyun yünü, merinos yünü (ince), alpaka, kaşmir, ve ipek ile keten, pamuk ve fabrikasyon üretim polyester lifinin mikroskop altında görüntülerinin karşılaştırılması. 

Yün Lifinin Fiziksel Yapısı ve Özellikleri 

Fiziksel yapı olarak, yün lifinin enine kesiti incelendiğinde üç tabakadan oluştuğu görülür. Bunlar, epiderm (pul) tabakası, korteks (orta) tabaka ve medüla (ilik) tabakasıdır. 
Epiderm tabakası: Kütikül de denilen epiderm tabakası, elyafın en dış yüzeyidir. Lifin mikroskop altında görünen yüzeyi bu tabakadır. Birbiri üzerine kapanan pul şeklinde hücrelerden ibarettir. Balık pullarına benzer görünüştedir. Bu tabaka, düz ve düzensiz pullardan oluşmuştur. 
Korteks tabakası: Lifin esas yapısını, ortalama % 90’ını oluşturur. Uzun, kat kat ve iğ şeklinde hücrelerden yapılmıştır. Yünün mukavemeti, elastikiyet özellikleri, doğal rengi ve boyanabilme yeteneği bu hücrelerin yapısı ile ilgilidir. 
Medula tabakası: Birçok değişik hücrelerden oluşmuştur. Bu tabaka çok ince liflerde yoktur, daha çok orta ve kaba yünlerde bulunur. Bu tabakanın varlığı istenmez, yünün eğrilebilme özelliğini düşürür. 

Yünün Fiziksel Özellikleri 

İncelik: Yünün iplik yapılabilmesine en çok etki eden özelliğidir. İncelik, lif çapının mikron cinsinden ifadesidir. Lifin inceliği ile uzunluğu arasında yakın bir ilişki vardır. Lif uzadıkça kalınlaşır, inceldikçe kısalır. Yün lifi incelikleri bakımından farklı özellikler gösterir. 
Uzunluk: Yün lifinin iplik yapılabilirlik özelliğine incelikten sonra en önemli faktör uzunluktur. Elyaf uzunluğu hayvanın cinsine ve tulubun bölgelerine göre değişim gösterir. Yünde uzunluk arttıkça çap artar ve kalınlaşır. Uzunluk azaldıkça çap küçülür ve elyaf incelir. 
Mukavemet: Elyafın kuvvet tesiri altında kopmaya karşı gösterdiği dirençtir. Yün oldukça dayanıksız bir liftir. Yün ıslandığında dayanıklılığı daha da azalır. Pamuk ve keten gibi bitkisel liflerle karşılaştırıldığında daha dayanıksız olduğu görülür. 
Keçeleşme özelliği: Yün ve diğer hayvansal liflerde görülen bu özellik; lifin üzerindeki pulların rutubet, sıcaklık ve basıncın etkisiyle birbiri içerisine girerek, girift bir yapı oluşturmasıdır. Keçeleşen yünlü materyalde doku sıklaşır, boyca ve ence kısalır. Bu kısalma sırasında, pullar dışa ve geriye doğru kıvrılır. Bu kıvrılmalarla birlikte lifler birbiri üzerine dolanır, düğümlenir. Keçeleşme daha çok ince yünlerde görülür. Keçeleşme istenmeyen bir durumdur ancak bazı kumaşların yapımında keçeleşme özelliğinden yararlanılır. 
Yaylanma yeteneği: Bir tutam lif demetini sıkıştırdıktan sonra basıncın kalkması ile ilk biçimine dönme yeteneğine denir. Yaylanma elastikiyetten farklı bir özelliktir. Yünün yaylanma yeteneği iyi olduğundan mamulün buruşmaya ve ezilmeye karşı dayanıklılığı fazladır. Bu özellik halı ve kilim gibi mamullerde önemlidir. Kısa yün elyafının yaylanma yeteneği yüksektir. 
Uzama esneklik: Yün liflerinde en önemli özelliktir. Çekim kuvveti kısa zamanda kaldırılırsa eski boyutuna geri döner. 
Biçimlenme yeteneği: Yün ve diğer kıl kökenli liflere özgü olan bu özellik, geçici ve devamlı olarak meydana gelir. Islatılmış yünlü kurutulurken belli bir basınçla istenen şekilde tutulursa, tamamen kuruduğunda bu şekli alır ve kuru kaldığı sürece şeklini muhafaza eder. Ancak ıslatıldığında yeniden eski biçimine döner. 
Nem çekme özelliği: Yün en fazla nem çeken elyaftır. Kendi ağırlığının yarısı kadar nem çekebilir. Bu bakımdan ticarette üzerindeki nem miktarı % 16-18 olarak sınırlandırılmıştır. Yün lifi, nem alırken fazla miktarda ısı açığa çıkarır. Kışın bu özelliğinden dolayı tercih edilir. 
Elektriklenme özelliği: Yün lifi elektriği çok zayıf iletir. Bu nedenle iplik eldesi sırasında statik elektrikle yüklenir. Bunu önlemek için çalışma ortamının rutubet ve sıcaklığı % 12'den aşağı olmamalıdır. 

Yün Lifinin Kimyasal Yapısı 

Hayvandan elde edilen ham yün ile yıkanmış yünün bileşimi oldukça farklıdır. Temizlenmemiş yünde deri içindeki yağ ve ter bezlerinden ileri gelen yağlar ve vakslarla, ter tuzları vardır. Bunun dışında hayvanın yaşadığı ortamdan gelen ot, toprak ve dışkı atıkları da bulunur. Ham yünün bileşimi tabloda verilmiştir. Yünün kimyasal içeriği: 

- Keratin (yün proteini): % 33, 

- Kir ve Pislik: % 26, 

- Ter tuzları: % 28, 

- Yün vaksı: % 12, 

- Anorganik maddeler: % 1. 

Yün lifinin mikroskopta boyuna görüntüsü. 

Kimyasal Özellikleri 

Su etkisi: Yün lifleri ıslatıldığında dayanıklılığının bir kısmını kaybeder, ancak gerilme kabiliyetinde artma görülür. Bunun nedeni su moleküllerinin polimer zincirler arasına girip, zincirler arasındaki etkileşim noktalarındaki kuvvetleri azaltmasıdır. Yün sıcak ve soğuk su içinde bekletilirse ağırlığının % 10'u kadar şişer. Bunun sonucu olarak elyafın çapı % 18-20, boyu ise %1-2 oranında artar. Kuruduğunda eski biçimine geri döner. 
Isı etkisi: Yünler 100-105 °C'a kadar ısıtılırsa taşıdıkları nemi tamamen kaybederek sert ve dayanıksız bir hâl alır. Renginde sararma görülür. Boyar maddelere karşı ilgisi azalır. Bu yünler yeniden nemli bir ortama konuldukları zaman, ortamın nemini yeniden alır. 
Işık etkisi: Uzun süre güneş ışığına maruz kalan yünler kırılgan ve gevşek bir hâle gelir, boya alma yeteneği azalır. Boyama sırasında fazla ışık almış kısımlarda abrajların (boya almada düzgünsüzlük) meydana geldiği görülmektedir. Mukavemetinin azaldığı, doğal renginin sarardığı ve matlaştığı görülür.
Asitlerin etkisi: Yün asitlere karşı bazlardan daha dayanıklıdır. Asitler yoğunluklarına göre yüne farklı etkiler yapar. Genel olarak seyreltik asit çözeltileri soğukta yüne etki yapmaz. Dayanıklılığında bir azalma görülmez. % 80'e kadar derişik asit çözeltileri soğukta ve kısa sürede, yünün dayanıklılığını azaltır. Bu etki sıcaklık ve temas süresi arttıkça artar. Önceden asitle işlemden geçirilen yünün asit boyalarına karşı ilgisi, işlemden geçirilmemiş yüne oranla daha iyi ve düzgün bir şekilde boyanır. 
Bazların etkisi: Yünler baz çözeltilerinde oldukça çabuk çözünür. Yündeki bu etkiler, bazın cinsine, sıcaklığa, süreye ve konsantrasyonuna (yoğunluğuna) göre değişir. Karbonat tuzları, amonyak gibi zayıf bazlar yüne fazla zarar vermez. % 3'lük sodyum veya potasyum hidroksit çözeltisinde kaynatılan yün tamamen çözünür. 
Tuzların etkisi: Yün magnezyum ve kalsiyum iyonları içeren sert sularda kaynatıldığında renginde sararma görülür. Demir, krom, bakır, kalay gibi ağır metaller ile alüminyum tuzları da yün lifleri tarafından absorbe edilmektedir. Yün boyamacılığında yardımcı madde olarak kullanılan bu tuz çözeltileri ile kaynatıldıkları zaman suda çözünmeyen bileşikler meydana getirir. Bu işleme boyacılıkta mordanlama denir. 

Kullanım Alanları 

Elbiselik kumaş yapımında, Kısa lifli yünler, keçe ve fötr şapka yapımında, çorap, kışlık eldiven, bere, şapka, şal yapımında, Kalın yünlerden elde edilen iplikler halı ve battaniye yapımında kullanılır. 

Ankara keçisi. 

Tiftik Keçisi (Ankara Keçisi) 

Ankara dolaylarında yetiştirilen, Ankara keçisinin uzun, parlak ve yumuşak kıllarından elde edilen elyafa tiftik denir. 

Tiftik Lifinin Elde Edilmesi 

Tiftik lifi, keçiden ilkbahar ve sonbahar aylarında kırkılarak elde edilir. Yerli keçiler yılda bir kez kırkılır ve lif uzunluğu 20-25 cm arasındadır. Yılda iki kez kırkım yapılan keçiden daha kısa ştapelli lif elde edilir. 

Tiftik Lifinin Fiziksel Yapısı ve Özellikleri 

Yünde olduğu gibi, kütikül, korteks ve medüla tabakalarından oluşmuştur. Kütikül tabakasındaki örtü hücreleri, yünde olduğu gibi kalkık şekilde değildir; pullar geniş ve ince yapılıdır. Bu özellik, tiftiğin yünden çok daha parlak olmasını sağlar. Aynı zamanda pulların yapısından dolayı yün kadar çabuk çekmez ve keçeleşmez. İpek gibi parlak ve yumuşak liflere sahiptir. Renkleri beyazdan açık krem rengine kadar değişir. Nem çekme özelliği yüne benzer. Tiftik lifleri üzerinde % 16-18 oranında nem taşır. Tiftik lifi uzunlukları bakımından üçe ayrılır; 11-15 cm boyundaki liflere kısa lifler, 15-23 cm boyundaki liflere orta lifler, 23 cm'den uzunlara da uzun lifler denir. 

Tiftik Lifinin Kimyasal Yapısı ve Özellikleri 

Tiftik, kimyasal yapı ve özellikleri bakımından yüne benzer. Pulumsu yüzeyinin ince olması nedeniyle, kimyasal reaktiflere karşı yünden daha hassastır. Seyreltik asitler tiftik lifine etki etmez. Ancak derişik asitlerde tamamen çözünür. 

Kullanım Alanları 

Kadın ve erkek için elbiselik kumaş üretiminde, örme kumaşlarda, şal ve atkı yapımında, döşemelik kumaşlarda, battaniye yapımında kullanılır. 

Kaşmir keçisi. 

Kaşmir 

Kaşmir Lifinin Elde Edilmesi 

Kaşmir keçisinin kıl örtüsü, farklı iki tür kıldan oluşmuştur. Üst tabakada kaba kıllar, alt tabakada ise ince yünler bulunur. Kıllar haziran ayında hayvandan kırkılarak ya da taranarak alınır. 

Kaşmir Lifinin Özellikleri 

Kaşmir lifinin yapısı merinos yünlerine çok benzer. Pulumsu yüzey, korteks ve medula tabakalarından oluşmuştur. 
Kaşmir yünün rengi; beyaz, sarı, bej, kurşuni, kahverengi ve siyah renklerinde olabilir. Bir hayvandan ancak 200-250 gram yün alınabilir. Yağ, kir ve bitkisel artıklarından temizlendikten sonra 100-150 gram yün kalır. Bu bakımdan çok pahalı bir elyaftır. Kaşmir yünü mikroskop altında boyuna incelendiğinde, yün lifinde olduğu gibi örtü hücreleri daha az belirgin, kalkık şekilde değildir. Pullar geniş ve ince yapılıdır. Bu özellik tiftiğin yünden daha parlak olmasını sağlar. Enine görüntüsü ise hemen hemen yuvarlak, daireler biçimindedir. Pul tabakasının çok ince olması dolayısıyla bazlara karşı hassastır. Sıvıları emme kabiliyeti yüksektir. 

Kaşmir Lifinin Kullanım Alanları 

Üstteki kaba liflerden; battaniye, ip, çuval, kilim ve urgan yapılır. Alt tabakadaki ince liflerden ise; kadın ve erkek için elbiselik kumaşlar, spor ceket, palto, ipek kaşmir kadifelerin yapımında kullanılır. Yerel giysilerde şal, atkı, kuşak yapımında kullanılır. 

Alpaka devesi. 

Alpaka 

Güney Amerika'da yetişen deve türü olan alpakadan elde edilen elyafa alpaka adı verilir. 

Alpaka Lifinin Özellikleri 

Alpakadan lifler kırkım yolu ile elde edilir. Görünüş bakımından tiftik yünlerine benzer. Beyaz, gri, kahverengi siyaha kadar giden renkleri vardır. Doğal renkleri ile kullanılan alpakanın en değerli olanları siyah ve kahverengidir. Ortalama uzunlukları 15-30 cm civarındadır. Mukavemetleri, uzunluk ve incelikleri tiftik lifine benzer. Alpaka lifi, mukavemeti ve ipeksi yumuşaklığı nedeniyle çok değerlidir. Mikroskop altındaki görüntüleri incelendiğinde lamadan elde edilen lifler ile aynı yapıda olduğu görülür. 

Alpaka Lifinin Kullanım Alanları 

Alpaka lifleri genelde doğal renkleri ile kullanılır. Kamgarn (taranmış) ve strayhgarn (taranmamış) olarak işlenip, kazak, elbiselik kumaş, iç çamaşırı yapımında kullanılır. 

Ankara tavşanı. 

Angora (Tavşan Tüyü) 

Tavşan türlerinin en kalitelisi olan Ankara tavşanından elde edilen elyafa angora adı verilir. 

Angora Lifinin Elde Edilmesi 

Angora lifleri tavşan üzerindeki tüylerin taranması veya kırkılması yoluyla elde edilir. Lifler 3-4 ayda bir kırkılır ya da taranır. Her tavşandan ortalama 200-400 gram lif elde edilir. Yünü yumuşak, parlak, sıcak ve soğuk geçirgenliğinin azlığı nedeniyle ticari değeri yüksektir. 

Angora Lifinin Özellikleri 

Tavşan derisi üzerinde uzun ve kaba kılların altında ince ve yumuşak tüyler vardır. Angora lifi çok düzdür, ince ve hafiftir. Sıcak ve soğuğu geçirmediği için ticari değeri yüksektir. Son derece sıcak tutar. Ancak güveye karşı dayanıksızdır. Rengi beyazın her tonundadır. Nem çekme özelliği % 16-17 arasındadır. Keçeleşme özelliği yüksektir. Lif uzunluğu 1,5-8 cm arasında değişir, lif inceliği ise 15-20 mikrondur. Dayanıksız olması nedeniyle yalnız başına kullanılmaz, daha çok yün ile karıştırılarak kullanılır. Lifler düzgün, kısa ve kıvrımlılığı yoktur. İpeksi kayganlığa sahiptir. Bu da liflerin eğrilmesini zorlaştırır. Angora yünleri kaynar su ile muamele edildiğinde özelliğini kaybeder. Bu nedenle yıkama işlemi özenle yapılmalıdır. Angora lifi kimyasal reaktiflere karşı hassastır. Güneş ışınlarından olumsuz etkilenir. 

Kullanım Alanları 

Bayan elbiselik kumaş, bebe giysisi, eldiven, fötr şapka, örgü ipliği olarak kullanılır. 

Çift hörgüçlü deve, Orta Asya'nın çöllerine özgü iri bir çift toynaklıdır. 

Deveyünü 

Asya ve Afrika’da yaşayan evcil bir hayvan olan devenin kıl örtüsünden elde edilen liflere devetüyü denir. 

Devetüyünün Elde Edilmesi 

Devenin derisi üzerinde iki farklı kıl örtüsü bulunur. Üst tabakadaki lifler, kalın ve kaba; alt tabakadaki lifler ise, ince tüylerden oluşur. Alttaki ince tüyler, devetüyü olarak adlandırılır ve ekonomik değeri çok yüksektir. Devedeki kıl örtüsü ilkbahar ve yaz başlarında kendiliğinden dökülür. Dökülen bu kıllar hayvanın gezindiği ve oturduğu yerlerden toplanır. Toplanan lifler taraklama yolu ile ince ve kalın olarak ayrılır. Ortalama olarak bir deveden yılda 2-3 kg devetüyü elde edilir. 

Deve Tüyünün Özellikleri 

Deve tüyünün rengi çeşitli bölgelere göre değişir. Renkleri taba, açık kahverengi, sarı ve kızılımsıdır. Açık kahve renkli olan kumaşların çoğu devetüyü rengi olarak adlandırılır. Bu rengin ağartılması mümkün olmadığından kendi renginde kullanılır. Devetüyü yumuşak, parlak, mukavemeti yüksek liflerdir. Sıcağı ve soğuğu geçirmez, aynı zamanda doğal su iticidir. Pahalı olması nedeniyle yün ile karıştırılarak kullanılır. Devetüyünün, mikroskop altında enine kesiti incelendiğinde hemen hemen yuvarlak kesite sahip olduğu görülür. Boyuna incelendiğinde ise üst tabakadaki pulların belirgin olmadığı görülür. 

Deve Liflerinin Kullanım Alanları 

Kaba lifler heybe, urgan, çadır bezi yapımında kullanılır. İnce lifler ise özel elbiselik kumaş, palto yapımında kullanılır. 

İpek lifleri. 

İpek 

Doğal ipek, Doğu Asya ile bazı Akdeniz ülkelerinde yetişen bombyx mori adı verilen ipek böceğinin ürünüdür. 

İpek Lifinin Elde Edilmesi 

İpek böceğinin ana vatanı Doğu Asya ile Akdeniz ülkeleridir. Ülkemizde daha çok Marmara bölgesinde üretilmektedir. İlkbaharda dut yaprakları filizlenmeye başlarken, yumurtalar 20-25 °C sıcaklıkta kuluçkaya yatırılır. Yumurtalardan 8-12 gün içinde kurtçuklar çıkar. İlk çıktığında kurtçuğun boyu 3 mm'dir. Kurtçuklar olgunlaşıncaya yani krizalit dönemine kadar beş yaş devresinden geçer. Her yaş devresinde kıyılmış dut yaprakları ile beslenir, uyku dönemi ile sona erer. Yaş ve uyku düzeni şöyledir: 

1.Yaş devresi: 4 gün sürer. Sonunda 24 saat uyur, 

2.Yaş devresi: 5-6 gün sürer. Sonunda 24 saat uyur, 

3.Yaş devresi: 6-7 gün sürer. Sonunda 26–30 saat uyur, 

4.Yaş devresi: 8-10 gün sürer. Sonunda 30–36 saat uyur ve 

5.Yaş devresi: 10-13 gün sürer. 

Bu yaş devresinin sonunda kurtçuk artık tırtıl haline gelmiştir. Kurtçuğun boyu 5-9 cm, ağırlığı ise 4-5 gramdır. Tırtıl geçireceği krizalit dönemi için kendisine koza örmeye başlar. Tırtıl kozayı örmek için sekiz biçiminde baş hareketleri yaparken ağzından bir sıvı salgılar. Bu viskoz sıvı havada filament halinde katılaşır. Kozanın örülmesi 4-5 gün sürer. Bu sürenin sonunda tırtıl kendini koza içine hapseder. Koza içinde 18-20 gün kaldıktan sonra, kozayı delerek, kelebek halinde dışarı çıkar ve yeniden üremeye hazırlanır. Kelebek haline gelen ipek böceğinden damızlık olarak kullanılacakların kozayı delip yumurtlamalarına izin verilir. Bunların dışındakilerin kozayı delmesi istenmez. Çünkü delinen kozalardan kesiksiz lifler elde edilemez. Bu yüzden koza içindeki kelebek delme aşamasına gelmeden önce etkisiz hâle getirilir. Bu işlem üç yöntemle yapılır: Kozalar -20 °C'lik soğukta bekletilerek, kozaları 5 atm basınç altında tutarak, böcekler yüksek sıcaklıkta 70-80 °C'lik buharla 20 dakika veya 90 °C'lik kuru havada 15 dakikada etkisiz hâle gelir. 

Kozalardan lif uçlarının bulunup çekilmesi, bunların sıcak su ile pişirilmesi ile yapılır. Pişirme ile serisin yumuşatılarak liflerin birbirinden ayrılması sağlanır. Pişirme, sıcaklıkları farklı banyolarda yapılır. Böylece sıcak ve ılık banyolara ardı ardına konan kozaların içleri tamamen su ile doldurularak yumuşamaları sağlanır. Kozayı oluşturan filament uçları bulunduktan sonra, bir araya getirilerek çıkrık yardımıyla sarılır. Birkaç tanesi bir araya getirilerek bükülmüş ipek ipliklerine ham ipek veya grej adı verilir. 

İpek Lifinin Fiziksel Yapısı ve Özellikleri 

Fiziksel Yapısı: Ham ipeğin enine kesiti incelendiğinde iki ayrı yapı görülür. Orta kısmında, iki ayrı bölüm halinde fibroinden oluşmuş lif kısmı; dışında ise iki bölümü birbirine yapıştıran ve tüm lifi kaplayan yapışkan bir madde olan serisin vardır. Bu madde life sert ve donuk bir görünüm verir. Serisin, sıcak su ile eritilerek uzaklaştırılır. 

Fiziksel Özellikleri 

Nem çekme özelliği çok yüksektir. Islaklık hissi vermeden % 30'a kadar nem çekebilir. Ticarette kuru ağırlığının % 11'i kadar nem kabul edilir. Ham ipek, açık sarı veya krem rengindedir. Elektrik iletkenliği çok kötüdür. Hayvansal lifler içinde en dayanıklı olanıdır. Koparılmaksızın % 10-25 gerilebilir. Islakken dayanıklılığının % 15'ini kaybeder. Bir kozada lif uzunluğu 1000-3000 metreye kadar olabilir. Bir kozadan koparılmaksızın 600 metreye kadar filament çekilebilir. İpek filamentlerinin tuşesi yumuşaktır. Çünkü filamentlerin yüzeyi düzgün ve pürüzsüzdür. İpek elyafının orta derecede bir esnekliği, iyi bir tutum ve mükemmel bir döküm özelliği vardır. Parlak ve hidrofilitesi (su emiciliği) yüksektir. 

İpek Lifinin Kimyasal Yapısı ve Özellikleri 

Kimyasal Yapısı: İpek lifi fibroin ve serisinden oluşmuştur. Bunlardan başka su, vaks ve anorganik maddeler de bulunur. İpeğin bileşiminde bulunan maddeler ve yüzdeleri şöyledir: 

İpeğin kimyasal yapısı ve bileşimi: 

Fibroin % 63-67, 

Serisin % 22-25, 

Su % 7-11, 

Vaks % 0,5-1, 

Anorganik maddeler % 1-1,7. 

Fibroin ipeğin ana yapısını oluşturan, suda çözünmeyen bir proteindir. Serisin ise, tüm lifi kaplayan yapışkan bir maddedir. Ham ipekten pişirme yoluyla uzaklaştırılır. Bu pişirme sonucunda ipek, parlak ve yumuşak bir görünüm kazanır. 

Kimyasal Özellikleri 

Fibroin, alkol, eter gibi organik çözücülerde çözünmez. Bunun yanında suda da çözünmez. Asitler ipeği yünden daha fazla bozundurur. Kuvvetli asitlerin seyreltik çözeltileri ipekte herhangi bir bozunmaya sebep olmaz. Yüksek sıcaklıklarda ve yüksek konsantrasyonlarda bu etki artar. Seyreltilmiş alkaliler, ipeğin parlaklığını kaybettirir. Bazik çözeltiler soğukta ipek filamentinde şişme meydana getirir. Ayrıca yüksek sıcaklıklarda ve uzun sürede etkileşim ipeği bozundurur. İpek lifi, güneşte uzun süre kaldığında renginde sararma görülür. İpek, ısıya karşı yünden daha duyarlıdır. 

İpek Lifinin Kullanım Alanları 

İpek elbiselik kumaş, eşarp ve diğer giysilerde, ev döşemesi ve halı yapımında kullanılır. 

Tibet öküzü. 

Yak lifleri 

Yak ya da Tibet öküzü, Tibet, Moğolistan ve Kaşmir'de evcil veya yabani olarak bulunan ipeksi kıl yapısına sahip bir sığır türüdür. Yak (Bos grunniens) olarak da bilinen Asya özgü bir tür hayvandır. Yak yünü, çoğunlukla Himalaya bölgesinde, Tibet platosunda ve Moğolistan ve Orta Asya'nın bazı bölgelerinde bulunan uzun tüylü bir sığır türü olan yakların kürkünden üretilen liflere denir. Yaklar, yabanıl ya da evcil olarak yaşayan, bütün gövdesi, gerdanı ve bacakları yere değin sarkan uzun kıllarla kaplı bir sığır türüdür. Yaklar, kaşmir keçileri gibi denizden yüksekliği 5600 metreyi bulan Himalaya dağlarının yüksek yaylalarında yetiştirilmektedir. Himalayalar'ın soğuğa dayanaklı hayvanları olan yaklar, sıcak tutmalarının yanı sıra sıradışı yumuşaklıktaki yünleri nedeniyle de ilgi görüyor.