Bitkisel Lifler Yakma
Testinin Amacı: Tekstilde hammadde olarak kullanılan pek çok çeşit elyaf vardır ve bu elyaflar birbirinden farklı özelliklerde ve yapılardaki çeşitli karmaşık kimyasal maddelerden meydana gelir. Bu nedenle bu elyaflar yakıldığında farklı davranışlar gösterirler ve liflerin birbirinden ayırt edilmesine olanak sağlarlar. Yakma testi elyafın tanınması için en
kolay ve basit yoldur. Test sadece materyal yandığı sürece devam ettiği
için hızlı bir testtir. Yakma testi; lifin, ipliğin veya kumaşın
hangi materyalden oluştuğu, hakkında basitçe fikir verebilir,
fakat karışımlarda ise bu testle o materyalin hangi liflerden
oluştuğunu ya da hangi oranlarda karışım yapıldığını
söylememiz mümkün değildir. Örneğin pamuk ile keten lifi
karıştırılmışsa her ikisinin de çıkardığı koku aynıdır
(yanık kâğıt kokusu). Burada yakma testi lifleri ayırt etmemiz için yeterli değildir daha kompleks testler uygulamak gerekir.
Tekstil liflerinin yanma olayından önce ısı enerjisine karşı gösterdiği tepki iki şekildedir. Farklı fiziksel tepki gösteren lifler, bu özellikleri bakımından iki sınıfa ayrılır. Bunlara termoplastik ve non-termoplastik lifler adı verilir. Plastik kelimesi, herhangi bir etki altında şekil verilebilen ve biçim değiştiren anlamındadır.
Tekstil liflerinin yanma olayından önce ısı enerjisine karşı gösterdiği tepki iki şekildedir. Farklı fiziksel tepki gösteren lifler, bu özellikleri bakımından iki sınıfa ayrılır. Bunlara termoplastik ve non-termoplastik lifler adı verilir. Plastik kelimesi, herhangi bir etki altında şekil verilebilen ve biçim değiştiren anlamındadır.
Termoplastik Lifler: Sıcaklığın belli
bir miktarda yükselmesi ile biçim değiştirir. Bunlarda, önce
yumuşama, daha yüksek sıcaklıklarda ise erime gözlenir. Belirli
bir sıcaklığa erişildiğinde, bozunma ve yanma gözlemlenir.
Bütün sentetik lifler ile rejenere asetat ipeği termoplastik
yapıdadır. Yanan termoplastik materyal söndürüldüğünde; geriye boncuk şeklinde bir kalıntı bırakır. Termoplastik
liflerin ilk yumuşama gösterdiği sıcaklık derecesine camlaşma
sıcaklığı (camsı geçiş sıcaklığı) denir ve Tg ile gösterilir.
Erimenin meydana geldiği sıcaklık derecesi olan erime noktası ise
Tm olarak gösterilir.
Non-Termoplastik Lifler: Sıcaklık yükselmesi
sırasında yanma noktasına kadar herhangi bir biçim değişikliği
görülmez; yumuşama ve erime yoktur. Tüm doğal liflerle rejenere
lifler nontermoplastik yapıdadır. Bu tür lifler de yanma noktası
sıcaklığına eriştiklerinde yanar ve geriye bir miktar kül
bırakır. Lifler, organik yapıda bileşikler olduğundan, belli bir
sıcaklık derecesine eriştiklerinde yanar. Bu sıcaklık derecesine
de yanma noktası denir. Yakma testinde; Elyaf yanarken çıkardığı
koku, elyaf yanarken çıkan duman rengi, elyafın ateşe yaklaştırıldığında
gösterdiği reaksiyon, elyafın yanış şekli, yanma sonunda kül kalıntılarının özellikleri bir arada değerlendirilir.
Yakma Testinin Yapılışı
Yakma testi için
gereken malzemeler hazırlandıktan sonra, test yapılacak numuneden
bir parça alınır. Alınan parça cımbız veya maşa ile düzgün
bir şekilde tutulur. Cımbız veya maşaya tutturulan numune yavaş
bir şekilde ateşe yaklaştırılır Elyafın tepkisini incelemek
amacıyla numuneyi ateşe yavaşça yaklaştırmak gereklidir. Ateşe
yaklaşımı incelenen numune ateş içerisine iyice sokulur ve
buradaki numunenin tepkisi dikkatlice gözlemlenir ve diğer liflerle yanma
şekli, kokusu, dumanı ve yanma zamanı gibi karşılaştırmalar
yapılır. Alevden çıkan lif numunesi alevden çıktıktan sonra da
gözlemlenerek: yanmaya devam edip etmediği, nasıl ve hangi renk duman çıkardığı, kalıntının özelliği (sert, gevşek gibi), kalıntının görüntüsü
gibi önemli noktalar incelenir.
Bitkisel Liflerin Aleve
Karşı Tepkileri ve Yanma Karakteristik Özellikleri
Bitkisel liflerin genel
yanma özellikleri; Tutuşmadan önce ergimez, hemen alev alırlar,
hızlı yanarlar, keten, kenevir, jüt ve rami grimsi-sarımtırak,
pamuk ise beyaz-gri bir kül bırakırlar. Yanma sırasında yanık
kâğıt kokusu verirler.
Lif sınıfı: Bitkisel
lifler,
Ateşe yaklaştığında:
Aleve yaklaştığında erimez, hemen alev alır ve ateşten
uzaklaştığında erimeden yanmaya devam eder.
Yanış şekli: Hemen
alev alır. Çabuk yanar.
Koku: Yanık kağıt
kokusu verir.
Kalıntı: Grimsi-kâğıt
sarımsı çok az bir kül kalıntısı. Elde çabuk dağılan
küller.
Bitkisel Lifler Kuru Destilasyon Testi
Destilasyonun Amacı: Liflerin ısıtılıp
yakılmasıyla çıkan gazların pH'ının tespit edilmesi
esasına dayanan bir yöntemdir. Bir miktar lif numunesi kuru bir
deney tüpü içerisine konarak yavaş yavaş ısıtılır. Isıtma
sonunda çıkan gazlara ıslak kırmızı ve mavi turnusol kâğıdı
veya uluslararası indikatör kâğıdı tutularak gazların, asidik veya bazik olduğu ile pH'ın kaç olduğu saptanır. Asidik gazlar; mavi
turnusol kâğıdını kırmızıya döndürürken, bazik gazlar;
kırmızı turnusol kâğıdını maviye döndürür. Hayvansal
lifler (yün, kıl ve rejenere protein lifleri) veya kükürt
boyarmaddeleri ile boyanmış lifler kuru destilasyon sonucu hidrojen
sülfür gazı çıkartılır. Bu gaz ıslak kurşun asetat kâğıdını
siyah renge boyar. Sentetik lifler, kuru destilasyona tabi
tutulduğunda, başlangıçta nötr gazı çıkartılar. Fakat
ısıtmaya uzun süre devam edilirse asidik ve bazik özelliğe sahip
gazlar da oluşur.
Bitkisel Lifler Test Sonuçları
Kurşun Asetat Kâğıdı:
Boyanmaz,
Turnosol Kâğıdı:
Asidik (kırmızılaşır),
pH: 5-6.
2 yorum:
bitkisel lifleri yakma testi labarotuvar çalışmam için çok faydalı oldu, derstekinden daha iyi anladım
ne varsa doğada var bitkilerde var insanın kalabalıklığı ezdiği şu dünyada, tekstil bari doğal kalsın. sentetik kimyasal ve ne olduğu belli olmayan şeyleri üzerimize giymeyelim. pamuklu, yünlü ve ketenli bir yaşam dilerim.
Yorum Gönderme