Pamuk İplik Üretimi ve Pamuktan İplik Üretim Aşamaları

Pamuk ipliği üretimi. 

Tekstil sanayinde elbise üretmek için en fazla kullanım alanı olan ham maddelerinden biri de pamuktur. Ekildikten yaklaşık 7 ay sonra pamuk bitkisi olgunlaşır. Dünyadaki pek çok ülkede (Amerika, Hindistan, Çin, Mısır, Türkmenistan, Yunanistan, Türkiye vb) yetiştirilir. Toplama zamanı, iklime göre değişmekle birlikte daima sıcak mevsimden sonradır. Pamuk elle veya makine ile toplanır. Türkiye'de genel olarak pamuk makine ile toplanmaktadır. 

Mevsim özellikleri lif uzunluğuna doğrudan etki eder. Lifin değeri ise uzunluğu ile ölçülür. Rüzgar, yağmur ve güneş, aynı tarlada olan pamuklarda bile farklı lif uzunluğu ve farklı renk tonlarına yol açabilir. Pamuğun kalitesine ve fiyatına etki eden en önemli parametre lif uzunluğudur. Lif uzunluğu arttıkça, iplik ve kumaş kalitesi artar. Bunun nedeni uzun lifler ile daha ince kumaşların üretimi yapılabilmektedir. Pamuğun cinsini ve özelliklerini belirleyen en önemli etken kullanılan tohum, iklim şartları ve yapılan zirai işlemlerdir. 

Pamuk bitkisinde koza ve çekirdeğin özel makinelerde elyaftan ayrılması gerekir ki buna pamuğun çırçırlanması denir. Çırçırlanan pamuk balya haline getirilir. Pamuk iplikçiliği, tekstil literatüründe kısa elyaf iplikçiliği olarak adlandırılan üretim yöntemine göre yapılan iplikçiliktir. Pamuk iplikçiliğinde yaygın olarak kullanılan 2 çeşit iplik eğirme tekniği bulunmaktadır ring iplikçiliği ve Open-End iplikçiliği. 

Lif ve İplik Özellikleri Arasında İlişkiler 

İplik imalatında kullanılan pamuk lifinin boyunun uzun olması (uzun stapel), ince olması (düşük mikroner) ve lif mukavemetinin yüksek olması (yüksek pressley veya yüksek olgunluk derecesi) iplik mukavemetini olumlu yönde etkiler. Yine lif boyunun yüksek ve mikroner değerinin düşük olması, imal edilen ipliğin düzgünlük derecesini de pozitif etkiler. Bugün Türkiye'de pamuk iplikhanesi denilince karşımıza ring ve open-end iplikhaneleri çıkmaktadır. Diğer iplik metodlarının ülkemizde ve genelde hiçbir önemi yoktur. Ring ve Open End iplikhanelerinin üretim teknolojilerini etkileyen lif özelliklerinin önem sırası da aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi farklılıklar göstermektedir: 

Ring iplikçiliği 

1-) Lif boyu (homojen dağılım), 

2-) Lif inceliği, 

3-) Lif mukavemeti, 

4-) Temizlik (homojen dağılımı), 

OE iplikçiliği 

1-) Lif mukavemeti, 

2-) Lif inceliği, 

3-) Lif boyu, 

İplik eğirme sınırı, yani liften eğirilebilecek en ince iplik sınırı öncelikle lif inceliği ile sınırlandırılmıştır. Lif inceldikçe kesitteki lif sayısı artar ve ipliğin eğirilebilmesine imkan tanıyan iplik mukavemeti sağlanmış olur. İplik kesitindeki minimum lif sayısı iplik imalat metodonu bağlı olarak değişmektedir. Bu sayı karde ipliklerde 65-88 ve penye ipliklerde ise 33-59 civarındadır. Ayrıca lif inceliğinin büküm katsayısına (elyaf inceldikçe bükülebilme özelliği artar), kısa lif yüzdesinin iplik mukavemeti ve düzgünlüğüne (kısa lif yüzdesi arttıkça, iplik mukavemeti azalır ve düzgünsüzlük artar) ve pamuktaki yabancı madde miktarının özellikle OE iplikhanesinde iplik kopuş sayısına (yabancı madde miktarı arttıkça iplik kopuş sayısı artar) etkileri vardır. 

Pamuk ipliği üretim basamakları 

Balya açma/harman hallaç: Harman-hallaç kısmında pamuk balyaları açılır. Burada harman yapılır. Farklı yörenin pamukları birbirine karıştırılmaz. Her harmana bir lot verilir. Daha sonra temizleme ve dövme işlemine tabi tutularak taşıdığı yabancı maddelerden ayrılır. Temizlenen pamuk, buradan tarak bölümüne gönderilir. 

Tarama: Vatka halinde veya otomatik besleme sistemi ile harman-hallaçtan gelen pamuk, tarak makinelerinden geçirilerek kısa elyaftan temizlenir. Harman-hallaçta uzaklaştırılamayan çepeller burada uzaklaştırılır ve pamuk burada şerit haline getirilir. 

Pamuk iplikçiliği ikiye ayrılır. 

- Ring: Penye iplikçiliği ve karde iplikçiliği 

- Open-end iplikçiliği

Penye: Pamuk, penyöz makinesinde taranarak içindeki kısa elyaflardan temizlenir. Bu şekilde daha homojen ve uzun lifli pamuk ipliği elde edilir. 

Karde: Penyöz makinesinden geçmeyen şeritlerden karde iplik elde edilir. 

Cer: Penye ve karde iplik şeritleri iki aşamada cer makinesinden geçirilir. Fazla sayıda tarak şeridi birleştirilip, inceltilir.  Cerde şeritlerdeki düzgünsüzlükler giderilir ve elyaf daha paralel hale getirilir. 

Fitil: Cer işleminden çıkan şerit halindeki pamuk elyafı birbiri ardına sıralanmış farklı hızlardaki çekim millerinden geçirilerek inceltilir. Bu proseste incelmiş şeritlerdeki elyafı kontrol edip bir arada tutmak için şeride bir miktar büküm de verilir. Kurşun kalem kalınlığına inceltilmiş bu şeritlere fitil adı verilir. 

Ring iplik: İpliğin istenilen numaraya göre (Ne 8-12-16-20-26-26-30-40-80-…) ve istenilen büküm değerinin (700-800-900 tur/mt) verildiği makinedir. 

Bobinleme: Bu makinelerde ring iplik makinesinden çıkan iplikler, istenilen büyüklükte bobinler haline getirilir. 

Open-end iplik: Open end iplikçiliğine rotor iplikçiliği de denilir. İşlem aşamaları ring iplikçiliğine göre kısadır. Bu sebepten ülkemizdeki iplik fabrikalarından çoğu open-end iplik üretir. İşlem akışı şöyledir: 

- Harman ve hallaç, 

- Tarak makinesi, 

- Open-end iplik makinesi 

İstenilen iplik numarası ve büküm değeri bu makinede verildiği gibi, bobinleme işlemi de bu makinede yapılır. İşlem sayısı az olduğu için maliyeti daha azdır. 

Kompakt iplik: Ring iplikleri mevcut iplik tipleri içerisinde en iyi özelliklere sahip olmasına rağmen yine de mükemmel değildir. Bunun sebebi eğirme geometrisi içerisinde yer alan eğirme üçgenidir. Bu sorunu gidermek için kompakt iplik eğirme sistemi geliştirildi. Kompakt eğirme sistemi, çekim aparatından çıkan elyaf bandını azaltıp daraltması ve eğirme üçgenini ortadan kaldırmasıdır. Bu sayede daha tüysüz, mukavemeti fazla bir iplik elde edilmektedir. Pamuk iplikleri parafinlenir. Bundan amaç çalışma sırasında sürtünme etkinlerini azaltmak, iplikte çalışma esnasında oluşacak statik elektriklenmeyi önlemek ve ipliğin mukavemetini arttırmaktır. Parafin fazla verilirse boyamada problem yaşanabilir.