Open End İplik Nedir, Üretimi, Özellikleri ve Kullanım Alanları

Open-end ipliğin mikroskoptaki görünümü. 

Open-end iplik ya da açık uç ipliği (Alm. open-end Garn, Rotorgarn, Fr. fil à fibres libérées, İng. open-end yarn), kesikli liflerden, rotor, hava jeti ya da sürtünme gibi açık uç eğirme yöntemleri kullanılarak eğrilmiş ipliklere denir. Open-end iplik eğirme sisteminde fitil işlemi yoktur ve iplikler bobinlere sarılır. Ring iplik sisteminde ise iplikler kopslara sarıldıktan sonra bobinlenir. 

Open-end iplikler, açık-uç eğirme sistemine göre üretilen ipliklerdir. En çok kullanılan yöntemi rotor iplikçiliğidir. Pamuk ve pamuk tipi elyaflar kullanılabilir. Open-end iplik eğirme sisteminde ring iplik eğirme sisteminde kullanılan elyaftan daha kısa pamuk elyafları kullanılır. Open end iplik üretiminin en önemli avantajı üretim yapısı nedeni ile kısa elyaf kullanımına imkan vermesidir. Ring iplik üretiminde iplik oluşturulabilmesi için liflerin belirli bir uzunlukta olması gerekir. 

Open end iplik ipliği oluşturan elyafın yüksek devirde rotor denilen kısımda döndürülmesi ile elde edilir. Rotorun içine düşen elyafların merkezkaç kuvvetinin etkisiyle eğrilmesi sistemine dayanır. Rotor (open-end) ipliği, üzeri tele kaplı bir silindir yardımıyla açılarak serbest duruma getirilen liflerin çok hızlı dönen bir silindirin iç yüzeyine dik yönde beslenirken eksenel yönde çekilmesiyle oluşturulan iplik olup daha çok pamuklu sisteminde üretilmektedir. Rotorda yüksek devirde dönen lifler sarmal bir yapı oluşturarak iplik haline gelir. Bu sarmal yapı rotor bölmesinden çekilerek iplik bobinine sarılır. 

Open end ipliğin pilling denilen tüylenmeye yatkın olmasının sebebi de kullanılan elyafın kısa olmasıdır. Kısa elyaf dış etkenlerle zorlandığında ipliğin yapısından kolayca kurtulmakta ve tüylenmeye sebep olmaktadır. Bu iplikler aynı özelliklerde ring ipliklerine oranla daha düşük dayanımdadırlar. Bu nedenle bu ipliklerde daha yüksek bükümler uygulanır. Kullanılan kısa elyaf ve yüksek devirde yapılan iplik oluşturma işlemi nedeni ile open end ipliklerin tuşe dediğimiz yumuşaklıkları düşüktür, ring ipliğe göre sert bir yapıları vardır. 

Open end ipliği, üretim yönteminden dolayı iplik yapısındaki elyaflar belirli bir düzensizlik göstermektedir. Fakat bu düzensizlik iplik boyunca hep aynıdır. Open end ipliğinde uniform yapı ön plandadır. Örneğin; düzgünsüzlük açısından iplik boyunca değişim ring ipliğe göre % 10-20 daha iyi özellik gösterir. Yüksek bükümlü türlerde aşınmaya karşı direnç büyük olup, ring ipliğe göre % 5-7 daha yüksek bir sürtünme dayanıklılığına sahiptir. Open-end ipliğin oluşması ring ipliği ile farklılık gösterir. Temelde makine parkında olan farklılıklar vardır. Open-end iplikçiliğinde besleme bant olarak yapılır ve oluşan iplik direkt olarak bobinlenir. Kısaca ring iplikçiliğinde bulunan fitil ve bobin aşamaları open-end iplikçiliğinde yoktur. Kaba ve orta incelikte iplikler elde edilir. Hacimli ve tüylü bir yapısı vardır. Ring ipliklerine göre mukavemeti düşük ve düzgünsüzlüğü fazladır. Ne 30/1′e kadar incelikte open-end iplik yapılabilir. Open end ipliği hacimlidir ve emiciliği yüksektir. Emicilik özelliğinin iyi olması, parlak tonların ve baskı desenlerinin elde edilmesini sağlar. Ayrıca örtme gücü, ısı tutumu, hava geçirgenliği gibi özellikleri de ring ipliklerine oranla daha iyidir. Uniform düzgünlükte pürüzsüz yüzeyli ve az tüylü iplikler elde edilir. Open end ipliklerinin elastikiyeti fazladır. Bükümün özelliğinden dolayı open end ipliklerinin dış kısmındaki iyi yönlenmemiş elyaflar daha fazladır. İplik çekildiğinde bu elyaflar oryente olarak uzamayı artırır. Tüm bu olumlu özellikleri yanında, dayanıklılığı ring ipliğine göre % 15-20 daha düşüktür. 

Open-End Makinesinde Üretim Aşamaları 

- Makineye Besleme Yapma 

Cer makinesinden kova taşıyıcı arabalarla getirilen cer kovaları open-end makinesinin altına ikişerli sıra ile yerleştirilir. Dizilen kovalardan band uçları alınarak makinenin band kılavuzundan geçirilir ve açıcı silindire beslemeye hazır hâle getirilir. 

- İplik Üretiminin Yapılması 

Makinenin altındaki kovalardan alınan bantlar, besleme silindiri yardımıyla açıcı silindire aktarılır. Bandın uygun bir şekilde açıcı silindire beslenmesi sağlanır. Bandın içeri doğru alınması bir besleme silindiri ve bu silindire doğru baskı yapan bir besleme plakası arasında gerçekleştirilmektedir. Besleme silindiri ile açıcı silindir arasında tarama ve yüksek çekim gerçekleşir. Bu nedenle bandın beslenmesinde meydana gelebilecek en küçük bir hata dahi iplikte periyodik kütle değişimine yol açar. Açıcı silindir tarafından açılmış olan lifler tek lif hâlinde lif besleme kanalına iletilir. Lifler, lif besleme kanalından hava emişi ile rotor içine alınır. Rotor yivinde dönmekte olan ipliğin açık ucuna tutunan lifler rotorun dönüşü ile iplik yapısına katılır. Eğirme sisteminde iplik elde edildikten sonra bobinlere sarılır. Open-end makinesinde ipliğe parafinleme işlemi de yapılabilmektedir. Parafinleme işlemi, iplikte elektriklenmeye engel olur ve iplik tüylenmelerini giderir. Makinede dolan bobinler, gezer robot tarafından otomatik olarak boş masuralarla değiştirilir. Dolu bobinler otomatik sevk sistemi yardımıyla makinenin baş tarafına iletilir. Daha sonra transfer otomatları tarafından bobin paketlemeye gönderilir. 

Open-End İpliklerinin Özellikleri 

- Open-end iplikler çoğunlukla kısa liflerden üretilen ipliklerdir. 

- Özellikle yüksek bükümlü ipliklerin aşınmaya karşı dirençleri yüksektir. 

- Hacimlilik ve emicilik yüksektir. 

- İplik yüzeyi düzgün, pürüzsüz ve az tüylüdür. 

- Open-end iplikleri genelde kalın ve orta numaralı ipliklerdir. 

- İplik numara aralıkları Ne 4'ten Ne 50'ye kadardır. 

- Mukavemet ring ipliklerine göre daha düşüktür. 

Open-End İpliğin Kullanım Alanları 

Open end ipliği iğ ile çekmeyip rotorlar vasıtasıyla tek aşamada doğrudan ürettiklerinden ring iplik makinelerine göre iş gücü ve enerji tüketimleri az olan, dolayısıyla makine verimi daha yüksek ancak kalitesi nispeten düşük sayılabilecek kumaşlar üretmeye yarayan bir iplik teknolojisidir. Open-end iplik sistemi, "rotor spinning" olarak da adlandırılır. bugün spor giysilerimizin (özellikle kot kumaşlarının) hemen tamamı bu ipliklerden örülmüş ya da dokunmuş kumaşlardan mamuldür. 

Open-end iplikleri oldukça geniş kullanım alanına sahip ipliklerdir. En önemli kullanım alanları giyim, ev tekstili, dekorasyon ve sanayi amaçlı ürünlerdir. Özellikle çok yüksek mukavemet gerektirmeyen mamullerin üretiminde kullanılır. Mamul bazında open end ipliklerinin kullanımı her geçen gün yaygınlaşmaktadır. Özellikle pantolon, blue jean, genç giyim, spor giyim, çocuk giyimi gibi kumaşlarda, ev tekstilleri ve dekorasyon amaçlı kumaşlarda, yüksek dayanım istemeyen sınai kumaş benzeri ürünlerde open end iplikler kullanılır. Open-end iplikler genel olarak çok yüksek mukavemet gerektirmeyen yüzeylerin elde edilmesinde kullanılır. Openend ipliklerin en fazla kullanıldığı kumaşlar denim (jean) kumaşlardır. Pamuk kaynaklı olması kumaşlara emicilik kazandırmaktadır. Bunun yanında örtme gücü, ısı tutma özellikleri, ring iplikleri ile üretilen kumaşlara göre daha iyidir. Mamul bazında Open end iplikleri kullanımı, ortaya çıktığı günden beri gittikçe yaygınlaşmaktadır. İlk zamanlarda ağırlıklı olarak denim ürünlerde kullanılan open end iplikler, bugün birçok üründe kullanılmaktadır. Giyim sektörünün dışında ev tekstili, dekoratif kumaşlar, fazla dayanım istemeyen sınai kumaşlarda open end iplikler kullanılır. 

» Open-End İplik Makinesi, Görevleri, Çalışma Prensibi