Kumaş Ham Maddeleri Nelerdir, Kumaş Çeşitlerine Göre Özellikleri

İlk kumaşlar; keten, yün  gibi doğal ham maddelerden yapılan ipliklerden üretilmişlerdir. 

Ham madde (raw material) genellikle doğadan elde edilen ve sanayide işlenen, bir ürün, bir mal üretmekte kullanılan ana gereçlerin, maddelerin işlenmeden önceki doğal durumudur. Bu terim çoğu zaman doğadan elde edilen ve henüz işlenmemiş ya da çok az işlem görmüş maddeleri belirtmek için kullanılır. Tekstil hammaddeleri de elbise başta olmak giyim eşyası için üretmek için kullanılan doğal ve yapay malzemelerin tümüdür. 

Tekstil Hammadde Kaynakları 

Belirli uzunluğu, inceliği, mukavemeti ve yumuşaklığı olan; bükülme (eğirme) ve birbiri üzerine tutunma yeteneği olan, tekstil ham maddelerine lif (elyaf) denir. Elyaf kelimesi Arapça bir kelime olup, lif kelimesinin çoğul anlamını ifade eder. Tekstilin uzun ve kapsamlı öyküsü elyafın elde edilmesiyle başlar. Tekstil lifleri uzunlukları bakımından iki temel formda incelenir: kesikli (stapel) lifler ve kesiksiz (filament) liflerdir. 

Elyafın ticari değer taşıyabilmesi için; kolay bulunabilirlik, boyanabilirlik, bükülebilirlik, dayanıklılık, esneklik nem alabilirlik, parlaklık gibi özelliklere sahip olması gerekir. Lifler ne kadar ince ve uzunsa o kadar ince iplik elde edilir. İplik numarası değişmediği halde, çaptaki lif adedi arttıkça, sağlam ve kaliteli iplik yapılır. En ince elyaf, doğal ipektir. Kimyasal lifler istenilen incelikte üretilebilir. Tek bir elyaf üretime doğrudan sokulabildiği gibi farklı nitelikte elyaflar belirli oranlarda karıştırılarak iplik yapımında kullanılırlar. 

Giyinmek insanın temel ihtiyaçlarındandır. Kumaşlarda giyinmek için elbise yapımının temel taşı olan yarı mamul ürünlerdir. Kumaşlar; çeşitli bitkiler (pamuk, keten vb), hayvanlar (yün, keçi, kaşmir vb) ve sentetik maddeler (polyester, akrilik vb) kullanılarak üretilirler. Bu ham maddeler çeşitli teknikler ile iplik haline getirilir. Bu iplikler ise kumaş üretiminde kullanılır. 

Dünyada kumaş ham maddesi olarak ilk defa keten bitkisi kullanılmış, tarihte kumaş üretimi keten ipliklerin dokunması ile başlanmıştır. Daha sonrasında yün kullanılmaya başlanmıştır. Daha sonraları pamuklu kumaşlar yaygınlaşmıştır. Bu sayılanlara da ipeği eklemek de yanlış olmayacaktır. 17. yüzyılda önce Fransa’da, sonra İngiltere’de merinos yünüyle imal edilen kumaşlar yayıldı. Pamuk ise başlangıçta Kuzey Amerika’da 17. yüzyıldan beri ekiliyordu. Fakat diğerlerinin aksine ipek daha yavaş bir yayılım göstermiştir. Bunun nedeni ipeğin pahalı ve az bulunmasıdır. İlerleyen yıllarda elbise ham maddesi olarak polyester, naylon ve akrilik gibi sentetik kumaşlar yaygınlaşmıştır. 

Kumaş kartelası. 

Kumaş Üretimi 

Kumaş, ipliklerin, çeşitli yöntemlerle bir araya getirilerek oluşturduğu kaplayıcı yüzeylerdir. Kumaş dokuma, örme ve dokusuz yüzeyler olmak üzere 3 temel yöntem ile üretilir. Dokuma ilk bulunan ve en yaygın kullanılan kumaş üretme metodudur. Dokumada genel prensip atkı ve örgülerin birbirinin içerisinden geçmesidir. Bu alanda yapılmış en büyük yenilik; Leonardo da Vinci'nin icadı (1490) olan mekiğin kullanılmasıydı. Bu yöntemde atkı iplikleri mekik içindeki bir çubuk üzerinde sarılıdır. Zincir belirli aralıklarda ipliklerin yerini değiştirip iplikleri birbirlerinden uzaklaştıklarında, dokumacı açılan kanala bir kenarından diğer kenarına mekiği geçirir. daha sonra iplikler tersi yönde birbirinden uzaklaşır. Dokumacı yeniden mekiği bir uçtan diğer kenara kadar geçirir. Bu işlem sürekli devam eder. 

Doğal Kumaşlar 

Pamuk: Yüksek ısıda yıkandığında çeker, ütülenmeye karşı dayanıklıdır ve eğer renkli ise, ilk yıkamada tek başına olmasına dikkat edilmelidir. Pamuk; serin tutar, esnektir, sürtünme ve darbelere karşı dayanıklıdır. Yıkamalara karşı renk dayanıklılığı yüksek değildir ve kırışmaya eğilimlidir. 

İpek: Çok yüksek ısıda ve santrifüjlü makinede yıkanmaz. İnatçı lekeler söz konusu olduğunda, bir uzmana başvurmak gereklidir. Düşük ısıda ve buharsız ütülenmelidir. Dayanıklıdır, çok hafiftir, dokunuşu yumuşak ve hoştur. Renk dayanıklılığı yüksektir. Terlemeye ve çitilenmeye karşı hassastır. 

Keten: Daima elde veya hassas programlarda, tercihen soğuk su ile yıkanmalıdır, santrifüjlü makinede kurutulmamalı ve çok sıcak su ile yıkanmamalıdır. Kırışma eğilimi çok yüksektir. Ütülenmeye dayanıklıdır.. Serin tutar ve dokunuşu yumuşaktır, kire dayanıklıdır. 

Yün: Yün kumaş ısıyı hapseder niteliğinden dolayı aşırı soğuk havalarda bile sıcaklığı koruyabilme özelliğine sahiptir. Bu nedenle kışlık kıyafetlerde oldukça sık tercih edilir. Özellikle yünlü trikolar sonbahar ve kış aylarının vazgeçilmezidir. Yünlüler, yüksek ısıda yıkandığında çeker, eğer asılarak kurutulursa deforme olur. Yün lifleri, ısıyı çok iyi yalıtır, yüksek nem özelliği vardır ve kaybettiği şeklini kolayca bulur. Keçeleşme ve sararmaya eğilimlidir. Kaşmir, alpaka, deve, tiftik vb hayvansal kaynaklı lifler yüne benzer özellikler gösterirler. 

Sentetik Kumaşlar (insan yapımı) 

Polyester, Naylon ve Lycra vb: Bu kumaşların elyafları insan yapımıdır, hammaddesi petrokimya ve kömür gibi fosil yakıtlardır. Isıya karşı çok duyarlıdırlar, ılık su ile yıkanmalı ve düşük ısıda buharsız ütülenmelidirler. Fazla kırışmazlar ve renk dayanıklılıkları yüksektir. Kolayca yanabilirler ve statik elektrik taşırlar. Verilen bilgiler kompozisyonu saf olan kumaşlar için geçerlidir. Karışımlar söz konusu olduğunda, her kumaşın yüzdesi öğrenilerek bakım yapılmalıdır. 

Suni Kumaşlar 
Asetat, Lyocell, Rayon ve Viskoz vb: Bu kumaşlarda bulunan elyaflar da insan yapımıdır ancak hammaddesi doğal olan ve doğada bulunan ağaçlar ve selülozik ürünlerdir. Deforme olmamaları için santrifüjlü makinede yıkanmamalıdır. Dokunuşları oldukça yumuşaktır ve renk dayanıklıkları yüksektir. Nem emme özellikleri düşüktür, kolay yanabilir ve statik elektrik taşırlar.