 |
| Filament iplikler, bir polimerizasyon işlemi sonucunda üretilirler. |
FOY iplik (Alm. vollerorientiertes Garn; Fr. fil entiérement orienté; İng. fully oriented yarn), lif çekim başlığından çıkıp bobine sarılan sentetik devamlı lif ipliklerinin, sarım hızına bağlı olarak polimerlerinin lif içerisinde tam olarak yönlenmiş yerleşim kazandığı haline denir.
Foy ve Poy terimleri nereden gelir:
- Partially Oriented Yarn (POY) ifadelerinin baş harflerinin bir araya getirilmesi ile oluşturulmuştur. (kısmen çekilmiş filament iplik)
- Fully Oriented Yarn (FOY) tam çekimli filament iplikler.
POY İplik Üretimi
POY kısmi oranda yönlendirilmiş ipliktir. POY iplikler kısmi çekimli iplik olup doğrudan doğruya tekstilde kullanılamaz. POY iplik POY üretim hattında 300-4200 m/dk arasında değişen hızlarda çekildiğinden, polimerin oryantasyonu tamamlanmamıştır. Bu yüzden yüksek uzama ve kayma çekme özelliği gösterir. Bu ipliğin çekimini tamamlayarak kullanılabilir hale getirmek ve ipliğe hacimlilik kazandırmak için tekstüre edilir. Filamentler tüm işlemlerin sonucunda ya monofilament iplik ya da multifilament iplik şeklinde bükümlü veya bükümsüz olarak bobinlere sarılır. POY üretim işlemi direkt (sıvı polimer) ve extruderli (cips beslemeli) üretim olarak iki farklı şekilde yapılmaktadır.
Direkt Üretim: Polikondenzasyon tesisinden gelen sıvı polimer direkt üretim pozisyonlarına beslenir. Bu işlemlerden sonra yapılan her aşama ekstrüder (cips beslemeli) üretim ile aynıdır.
Ekstrüderli (Cips Beslemeli) Üretim: Polikondenzasyon tesisinde granül olarak kesilen polyester cipsler, çuval veya cips stok silolarından pnömatik olarak üretim yaş cips silosuna beslenir. Kurutma tesisinde yaş cips silosundan beslenen cipsler kristalizasyon ve kurutma işlemleri yapıldıktan sonra extruder makinesine sevk edilir. Ekstrüderde kurutulmuş cipsler eritilip belli bir basınca maruz bırakıldıktan sonra filtrasyon işleminden geçer ve her üretim pozisyonu için polimer eriğinin eşit geçiş zamanını garanti eden özel olarak düzenlenmiş dağıtım boru sistemine gönderilir. Dağıtım boru sisteminin içindeki statik mikserler boru sistemi içinde herhangi bir ölü nokta yaratmaksızın polimer akışkana üniform bir sıcaklık sağlar. Eriyik pompaları polimeri, filtrelemek ve düzenin içindeki küçük deliklerin içinde püskürterek filament hâline getirilmek üzere düzenli bir akış şeklinde düze paketlerine beslenir. Buhar dağıtım sistemi bütün düzeler için üniform bir sıcaklık sağlar. İletilen filamentler, içinde soğutuldukları laminer ve üniform olarak kontrol edilip kondisyonlanan hava akımıyla karıştırıldıkları soğutma kabinlerinden geçer. Buradan da iplik kanalı içinden bobinaj makinesine verilir.
FOY İplik Üretimi
FOY ipliklerinin ikinci bir çekim işlemiyle yönlendirilmiş iplik çeşididir. İsteğe bağlı olarak ikinci bir çekim makinesi kullanılarak FDY iplik üretimi gerçekleştirilir.
Filamentlerde Bobin Yapma İşlemleri
Düzelerden çıkan katılaşmış filamentler, belirli hızlarda bobinlere sarılmaktadır. Bir noktada, bobine sarım hızı da germe-çekme işleminin bir safhasını oluşturmaktadır. Filamentlerin bobine sarım hızı, onların kullanım yerini belirlediğinden elde edilen filamentler de değişik isimlerle anılmaktadır. Bunlar LOY, MOY, POY, HOY ve FOY olmak üzere beş değişik isim altında toplanmaktadır. LOY, MOY, POY, HOY ve FOY tanımları arasındaki geçişler kesin ve tam olarak tanımlanmış değildir. Bu nedenle de tanımlar sarım hızlarından daha çok oryantasyon (uyum) derecesine göre yapılır.
LOY (low oriented yarn): Düşük oranda yönlendirilmiş ipliktir. 2000 m/dk’ya kadar olan sarım hızlarında elde edilmektedir.
MOY (medium oriented yarn): Orta seviyede yönlendirilmiş ipliktir. 2000 - 3000 m/dk’ya kadar sarım hızlarından elde edilmektedir.
POY (partially oriented yarn): Kısmi oranda yönlendirilmiş ipliktir. 3000 - 4000 m/dk arasındaki sarım hızlarında elde edilmektedir.
HOY (higly oriented yarn): Yüksek oranda yönlendirilmiş ipliktir. 4000 - 6500 m/dk arasındaki sarım hızlarından elde edilmektedir.
FOY (fully oriented yarn): Tamamen yönlendirilmiş ipliktir. 6500 m/dk üzerindeki sarım hızlarından elde edilmektedir.
Filamentler tüm işlemlerin sonucunda ya mono filament iplik ya da multifilament iplik şeklinde bükümlü veya bükümsüz olarak bobinlere sarılır. Filamentler kesikli hâle getirilerek pamuk veya yünlü sistemlerde iplik hâline getirilebilir. Bunun yanında, filament hâlinde direkt iplik olarak bobinlere sarılır. Bobinleme işlemi filament iplikçiliğin son aşamasıdır. Bobin sarım kısmında, bobin sayısı bir veya daha fazla olabilir. Bu sayı üretici firmaya göre makinelerde değişiklik gösterebilir. Bununla birlikte bobinleme yapılan ipliğin nerede kullanılacağı da bobin sayısını etkiler. Bobin sarım miktarı süre ile (saniye) belirlenir. Sarım süresi ortalama 600 ile 800 saniyedir. Bu süre denye değerine göre değişir. Bobin sarım işlemi tamamlandığında bobinler otomasyon işlemi ile boş bobinle değiştirilir. Bobin sarım hızı 500 - 6500 m/dk arasında değişmektedir. Sarım hızı 6500 m/dk'yı aşan filamentlerde mukavemet azalması gözlenmiştir. Bobin sarım şekli kullanılan gezdiriciye (rehber) göre değişiklik gösterir. Ya çapraz sarım ya da sıralı (yan yana) sarım gerçekleşir. Sarım gerginliği merdanenin hızı, gezdiricinin hızı ve bobin dönüş hızına göre ayarlanır. Sarım gerginliği tüm sarım boyunca aynı olmalıdır. Bobin filament ipliklerinin uzun metrajlarda bobin üzerine çapraz şekilde sarıldığı kısımdır. Bobinleme işleminde dikkat edilecek bazı hususlar vardır. Bunlar;
- Sarım hızları,
- Sarım gerginliği,
- Sarım şekli ve
- Bobin sayısıdır.
Bobinleme Aşamaları
Sarım işlemi başlarken iplik hâline gelen filamentler, iplik sensörü tarafından kontrol edilir. Bu sensörün görevi iplik koptuğu zaman makineyi durdurmaktır. Sensörden geçen iplik, merdane (scan-rool) kısmına gelir. Burada; üzerine masuranın takılı olduğu bobin miline ulaşır ve bobinlere sarılır. Bobin mili üstünde gezerler (gezdirici) vardır. Genelde bu gezerler iki tane çapraz olarak üst üste monte edilmiş bıçaklardan meydana gelir. Bu bıçakların görevi gezerlere gelen ipliğin karışmasını engellemektir.
POY Bobinaj Ünitesi
İki galetli bobinaj makinesi ayrı ayrı filamentlere yüksek hızda bobinlere sarılır. Filament kopuklarını algılayan bir dedektör, filament kopması durumunda sarma kafasına ve travers sistemine gelebilecek bir zararı önlemek için filament kesme ve emme sistemleri ile donatılmıştır. Paket oluşumu başlamadan önce bir rezerve ucu otomatik olarak her bobine sarılır. Bir parti saati bobinin çalışma zamanını esas alarak tam bobin ağırlığını temin eder. Dolan bobinler bir bobin çıkarma cihazı yardımıyla sarma kafasının milinden çıkartılır. Yüksek hızlı bobinaj prosesi ile üretilen filamentler uzun bir saklama ömrüyle sonuçlanan bir ön oryantasyon almış olur.
FDY Bobinaj Ünitesi
Bobinaj ünitesi her üretim pozisyonu için iki alt ve bir üst indüktiv ısıtmalı galetlerle donatılmıştır. Filamentin çekimi ilk galet tarafından yapılır ve çekim birinci galet ile ikinci galet arasında belirlenir. Filament kopuklarını algılayan bir dedektör, filament kopması durumunda, sarma kafasına ve travers sistemine gelebilecek bir zararı önlemek için filament kesme ve emme sistemleri ile donatılmıştır. Bir rezerve ucu paket oluşumuna başlamadan önce otomatik olarak bobin paketine sarılır. Gerekli spin-finish ilk galetlerin önüne yerleştirilmiş bir yağlama sistemi ile filamentlere uygulanır. Düzenli olarak uygulanan spin-finish filamentlerin daha sonra işlemleri için önemlidir. Bobinler dolduktan sonra bobin çıkarma cihazı yardımı ile çıkarılır ve düzenli olarak askılara yerleştirilir.
Makinede Ön Hazırlık ve Ayarların Yapılması
Makineye materyal beslenmeden önce elektrik panosundan makinede mevcut bulunan ısıtma sistemleri kontrol edilmelidir. Ham madde iletimi borular ile yapıldığından boruların temizliği, borular üzerinde hava kaçağının olup olmadığı ve borular içindeki hava dolaşımı kontrol edilmelidir. Makinedeki silindirler arası mesafe ayarı yapılmalıdır (ekartman ayarı). Kayış ve kasnaklar kontrol edilmelidir. Godetlerin ısı ayarları ve yüzey düzgünlüğü kontrol edilmelidir. Düze delikleri kontrol edilmelidir. İstenen germe-çekmeye göre godet hızları ayarlanmalıdır. İstenen sarım miktarına göre sarım süresinin ayarı yapılmalıdır. Yağ haznesinin doluluk kontrolü yapılmalıdır.
0 yorum:
Yorum Gönder