 |
| Pad-Batch (soğuk bekletme yöntemi) İşlem Şeması. |
Pad-batch yöntemi ya da emdirme-soğukta bekletme yöntemi (Alm. Klotz-Kaltverweil Verfahren; Pad-Batch Verfahren; Fr. procédé de foulardage-enroulage à froid, İng. cold pad-batch process; pad-batch process), boyarmadde ve/veya kimyasal maddelerle emdirilmiş kumaşın bir doka sarıldıktan sonra üzerinin örtülüp oda sıcaklığında döndürülerek beklemeye bırakılmasıdır.
Pad-Batch Yöntemi Uygulanması
Emdirme yöntemi esas
olarak kumaşın bir tekne (fulard) içerisinde çok kısa süre ve
kısa flotte oranında boyar madde çözeltisiyle muamele edilmesi ve
ardından sıkılması esasına dayanan bir boyama yöntemidir.
Fulardda terbiye maddesi emdirilen kumaşlar daha sonra fikse ve
yıkama gibi tamamlayıcı işlemlerden geçer. Emdirme için
kullanılan makine fularddır. Bilindiği gibi fulard, içerisinde
flottenin bulunduğu bir fulard ve sıkma silindirlerinden oluşur.
Bir fulard boyar madde cinsine ve boyama metoduna göre başka
makinelerle kombine edilerek kullanılabilir. Bu aplikasyon
yönteminde emdirme süresi son derece kısadır. Emdirme yöntemine
göre boyamada kumaş tarafından alınan flotte çok önemlidir ve
alınan flotte miktarının etkileyen başlıca faktörler şunlardır:
Sıkma silindirinin basıncı, Kumaşın lif cinsi ve doku yapısı,
Kumaşın gördüğü ön terbiye işlemleri, Kumaş geçiş hızı,
Flotte sıcaklığı, Emdirmede kullanılan yardımcı maddeler,
Emdirme yönteminde kullanılan fulardların flotte hacmi, çektirme
yönteminde kullanılan makinelerin flotte hacmine göre oldukça
küçüktür. Bu sayede flottenin kısa sürede yenilenmesi
sağlanarak konsantrasyon farkının oluşması önlenir. Fulardaki
flotte konsantrasyonunun zamanla değişikliğe uğramasını önlemek
için bu yöntemde, tekstil mamulüne karşı düşük
substantiflikleri olan terbiye maddeleri kullanılır. Böylece
düzgün bir boyama efekti elde edilir. Substantiflik, flotte
içerisinde çözünmüş veya homojen olarak dağılmış durumda
bulunan terbiye maddesinin tekstil mamulü tarafından çekilip
alınma, onunla reaksiyona girme isteğinin fazla olmasıdır.
Substantifliği fazla olan terbiye maddeleri kullanılırsa, kumaşta
baş-son renk farklılığı (boyamanın, emdirme yöntemiyle
yapıldığı durumlarda, kumaş uzunluğu boyunca, derece derece
görülen renk değişmesi) ortaya çıkar. Emdirme yöntemine göre
çalışmada düzgün bir boyama efekti için sıkma silindirlerinin
tüm kumaş eninde ve her noktada eşit bir şekilde sıkma
uygulaması gereklidir. İyi bir sıkma, özellikle boyamalarda hem
elde edilen boyamanın haslığının yüksek olmasını hem de
terbiye flottesinin materyal üzerine yeteri kadar alınmasını
sağlar. Emdirme sistemi yarı kesikli (yarı kontinü) ve kesiksiz
(kontinü) olmak üzere iki şekilde uygulanır. Emdirme sonrası
terbiye işleminin kontinü olarak devam etmediği, belirli bir
bekletme süresinin veya ayrı bir fiksaj işleminin gerekli olduğu
yöntemlere yarı kesikli yöntemler denir. Uzun metrajlardaki
kumaşların boyama işleminin kesiksiz, sürekli olarak yapıldığı,
boyanan kumaşın fıkse edildiği ve yıkanıp kurutulduğu
yöntemlere de kesiksiz (kontinü) yöntemler denir. Pad-batch yarı
kesikli bir yöntemdir ve emdirme-soğuk bekletme olarak da
adlandırılır. Pad-batch yönteminde dikkat edilmesi gereken en
önemli faktörler; flotte sıcaklığı, mamul geçiş hızı, mamul
cinsi ve alınan flotte (pick-up değeri) oranıdır. Diğer terbiye
yöntemleriyle karşılaştırıldığında en az makine gereksinimi
duyulan yöntemlerden biridir. Emdirme fulardı, sıkma silindirleri,
rolik sarma düzeneği pad-batch makinesini oluşturur. Temel
olarak pad-batch yönteminin uygulanmasında işlem adımları
şunlardır: Tekstil materyali terbiye maddesi veya boyar madde
flottesi ile açık ende emdirilir. Emdirilen tekstil materyali, bir
levende düzgün bir şekilde sarılır. Levendin üzeri hava
geçirmeyecek şekilde plastik bir örtüyle örtülür. Örtülen
kumaş sargısı sürekli döndürülerek 20–30 °C’de 2–24
saat süreyle bekletilir. Bekletme süresinin sonunda, yıkama işlemi
yapılır. Pad-batch
çeşitli terbiye makinelerine monte edilmiş fulardlarda (özellikle
ön terbiye işlemlerinde) emdirme yapılarak da uygulanabilir.
Örneğin yakma makinelerinin çıkışında bulunan fulard
teknesinde, yakma yapılmış kumaşa haşıl sökme flottesi
emdirilir. Kontinü tesislerde bulunan fulard düzeneğinde de
emdirme yapılabilir. Emdirme sonrası işlemlere pad-batch
uygulamasının diğer adımları ile devam edilir. Son yıllarda
kontinü tesisler daha yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Emdirme-soğuk bekletme yöntemiyle örme mamullerin terbiyesi de
mümkündür. Ancak örme mamul emdirme sonrasında delikli
leventlere sarılarak bekletilir. Bunun nedeni, bu mamullerin ard
işlemlerinin kontinü yapılamamasıdır. Delikli leventteki örme
mamul, bekletme süresi sonunda aynı levent üzerinde, içerisinden
flotte sirküle edilerek yıkanır. Böylece örme mamul, gerilim
uygulanmadığından ilmek ve yüzey deformasyonu oluşmadan boyanmış
olur.
Pad-Batch
Yönteminin Tercih Edilme Sebepleri
Pad-batch
yönteminin kullanımı aşağıdaki nedenlerden dolayı oldukça
yaygındır. Az makine parkuruna ihtiyaç duyulması, Enerji
giderlerinin düşüklüğü, Az makine kullanılması yöntemin
uygulanmasını kolaylaştırmaktadır. İşlem soğukta uygulandığı
için de enerji giderlerinde büyük tasarruf sağlanmaktadır. Uzun
metrajlardaki partilerin ve gramajı yüksek materyallerin (peluş ve
havlu kumaş gibi) terbiyesi için uygun bir yöntemdir. Özellikle
reaktif boyar maddelerle selülozik elyafın boyanmasında yaygın
olarak kullanılır. Önemli avantajlarının yanında göz ardı
edilmeyecek dezavantajları da vardır. Bunlar; İşlem süresi uzun
olduğundan kumaş işletmede uzun süre kalır. Tekstil yardımcı
maddesi tüketimi fazladır. Renk tutturma ve partiler arası nüans
farklılıkları, uzun bekletme sürelerinden sonra kontrol
edilebilir. Terbiye laboratuvarında işletme için yapılacak
denemelerde de uzun bekletme süreleri gereklidir.
Pad-Batch
Yöntemine Uygun Boyar Madde Seçimi
Emdirme
yöntemiyle çalışılan tüm proseslerde olduğu gibi pad-batch
yönteminde kullanılan yardımcı madde ya da boyar maddelerin
tekstil mamulüne olan afiniteleri düşük olması gerekir. Böylece,
tekstil mamulü tarafından alınan flotte konsantrasyonu ile küvette
kalan flotte konsantrasyonu aynı kalır. Aksi durum söz konusu
olursa küvette kalan flotte konsantrasyonu gittikçe düşer ve
mamulde baş son farklılıkları oluşur. Yani; partinin ilk boyanan
baş kısımları koyu, son kısmı ise açık renkte boyanır.
Proses itibarı ile son derece basit ve ekonomik olarak görülen bu
boyama yöntemi yine bu nedenden dolayı reaktif boyamada sıkça
kullanılan bir boyama sistemidir. En büyük zorluğu boyama
sonucunun belirli bir bekletme süresinden sonra elde edilmesidir. Bu
süre kullanılan boyar madde cinsine ve emdirme sıcaklığına
bağlı 8 saat ile 36 saat arasında değişmektedir. Boyama
işleminden sonra çok fazla ilave yapma şansı olamadığı için
mutlaka boyamayı birebir doğrulayabilecek bir ön çalışma
sisteminin kurulması faydalıdır. Pad-batch yöntemi ile boyama
yapılırken yüksek reaktivite özelliği olan boyar madde grupları
kullanılır. Bu yöntem, bütün renk şiddetlerine uygulanabilir.
Boya
Banyosunda Kullanılan Kimyasal Maddeler ve Görevleri
Pad-batch
yöntemi boyamada ve çeşitli ön terbiye uygulamalarında
kullanılabilir. Yapılacak terbiye işlemine göre ve genel amaçlı
kullanılan kimyasal maddeler ve görevleri aşağıda sıralanmıştır:
Genel amaçlı kullanılan kimyasal maddeler:
Islatıcı:Tekstil
materyalinin kısa sürede ve homojen ıslanmasına yardımcı olur.
Kompleks
bağlayıcı: Kompleks tutucuların kullanım amacı, kumaş, su ve
tuzda bulunan, Ca, Mg, Fe, Cu ve diğer metalleri, kimyasal kompleks
yaparak bağlamak ve daha da önemlisi dispers hâlde tutmaktır.
Peroksit
stabilizatörü (beyazlatma): H2O2'in bir kısmı ağartma
reaksiyonları dışında kendi kendine parçalanır. Peroksit
iyonları çok dayanıksız olduğundan ağartma esnasında çok
çabuk aktif oksijen oluşur. Bu şekilde parçalanan H2O2 ağartmaya
katılmadığından bir kayıptır ve parçalanma hızlı olduğu
takdirde liflere de zarar verir. Bu nedenle bu reaksiyonun önlenmesi
veya yavaşlatılması gerekir. Stabilizatör kullanmanın amacı bu
parçalanmanın engellenmesidir.
Enzim
(Haşıl sökme): Suda erimeyen nişasta haşılını parçalayarak
suda eriyen glukoza dönüştürür.
Üre:
Boyanın erimesini artırmak için ve boya banyosunun sıcaklığının
düşürülmesi için kullanılır.
Emdirme
maddesi: Örgü kumaş, viskon veya sıkı dokunmuş kumaşlarda,
pick-up'ı (kumaş tarafından alınan flotte) artırmak için
kullanılır.
Migrasyon
önleyici: Boyar madde moleküllerinin yer değiştirmesini
engellemek için kullanılır.
Alkali
(kostik, kostik+silikat ya da kostik+soda): Ortamın pH'ını
ayarlar. Boyar maddenin elyaf ile kimyasal bağ yapmasını sağlar.
Tuz:
Boyar maddenin lif üzerinde homojen dağılımını ve banyonun tuz
konsantrasyonunu yükselterek boyar madde moleküllerinin kumaşa
yönlenmesini sağlar.
Fulard
Sıcaklığı ve Önemi
Pad-batch
yönteminde işlem soğukta yapılmaktadır. İşletme sıcaklığında,
yaklaşık 20 derece olarak uygulanır. Fulard teknesindeki flottenin
sıcaklığı emdirme işlemi boyunca yükselmemelidir. Sıcaklık
artışı özellikle boyamada önemli sorunlara neden olur (renk
tutmaması, abraj, boya kusması vb.). Emdirme-soğukta bekletme ile
boyamada reaktif boyar maddeler çok kullanılır. Bu boyar
maddelerin hidroliz olma tehlikesi flottenin sıcaklığı
yükseldikçe artarak hatalı boyamalara ve boyar madde kaybına
neden olur. Bu nedenle de emdirme işleminin soğukta yapılması son
derece önemlidir. Günümüzde emdirme sistemi için son derece
modern tesisler geliştirilmiştir. Bu tesisler birden fazla yarı
kesikli ve kesiksiz terbiye yönteminin uygulaması için
kullanılabilmektedir. Her yöntemin farklı çalışma koşulları
olduğundan tesiste de farklı düzenekler bulunur. Örneğin
pad-batch ile boyama uygulamalarında flotte soğutulurken pad- roll
uygulamalarında ısıtılabilmektedir. Yukarıda belirtildiği gibi
pad-batch boyama yönteminde emdirme flottesinin sürekli olarak
soğuk kalması gerekir. Yeni sistem tesislerde bulunan bazı
düzeneklerle bunu sağlamak mümkündür. Aşağıda yeni sistem bir
emdirme tesisinde flotte ısısını kontrol altında tutarak çalışma
anlatılmıştır. Kumaş, pad-batch öncesi yapılan işlemlerden
dolayı sıcak hâldedir. Doka sarılı olduğundan hava temasıyla
soğuma olanağı da yoktur. Bunun için fularda girmeden önce
soğutma silindirlerinden geçirilerek soğutulur. Soğutma
silindirlerinin içerisinden soğutulmuş su devridaim etmektedir.
Böylece soğutma silindirlerinin ısınması engellenmektedir.
Kumaşın sıcak olması dışında, özellikle kostikle yapılan
çalışmalarda flotte sıcaklığının artması söz konusudur. Bu
nedenle flotte sıcaklığının artmasını engellemek için
alınacak önlemlerden biri de fulard teknesi soğutma sisteminin
emdirme boyunca devrede olmasıdır. Fulard tekneleri, ortası boş
iç içe iki bölümden oluşur. Bu iki teknenin arasındaki bölmede
su bulunur. Ayrı bir bölümde soğutulmuş olan su sürekli
devridaim ettirilerek flottenin ısınması önlenir. Pad-batch
boyamada flottenin soğuk olması için saydığımız önlemler
yeterli değildir. Flottenin de soğutularak fularda verilmesi
gerekir. Boyar madde çözeltisi ve baz çözeltileri ayrı tanklarda
bulunmaktadır. Boyar madde çözeltisi flotteye gönderilmeden önce
soğutma tanklarına alınır. Soğutma tanklarında fulard
teknesinde bulunan sistemle soğutma yapılmaktadır. Buradan fulard
teknesine gönderilir.
Fulard
Hızı
Fulard
hızı, emdirme süresini belirlemesi açısından, işlem sonucunu
belirleyen en önemli unsurlardan biridir. Emdirme-soğuk bekletme
yönteminde uygulama süresi çok kısadır. Fulard hızını
belirleyen faktörler yapılan terbiye işlemine göre farklılık
gösterir. Genel anlamda fulard hızı; Hedeflenen pick-up değerine,
İşlem görecek olan tekstil materyalinin özelliklerine, Daha önce
gördüğü ön terbiye işlemlerine, Yapılacak terbiye işleminin
özelliğine, İşlemin yaştan yaşa ya da kurudan yaşa
uygulanmasına bağlı olarak değişir. Yöntem ön terbiye
işlemleri için kullanılıyorsa, mamulün geçiş süresinin,
boyama fulardlarının aksine uzun olması istenir. Emdirme
sisteminde kullanılan tekstil kimyasallarının çoğunlukla tekstil
materyallerine afinitesi olmadığından, flotte ile uzun süre temas
etmelerinde bir sakınca yoktur. Afinite düşük olduğundan,
tekstil mamulünün flottede kalış süresi ne kadar uzarsa uzasın,
alınacak terbiye maddesi miktarı belli bir sınırın üzerine
çıkmaz. Ancak tekstil mamulünün ıslanması ve terbiye
maddelerini emebilmesi için belli bir süreye gereksinim vardır.
Uygulama süresi bu sürenin altında olursa da emdirme gerçekleşmez.
Bir başka deyişle yetersiz bir aplikasyon gerçekleşir. Pad-batch
yöntemi boyama için kullanılıyorsa, fulard hızının doğru
ayarlanması büyük önem taşır. Çünkü düzgün bir boyamanın
temeli, düzgün bir emdirmeden geçer. Emdirme için süre uzun
tutulur ya da yeterli süre sağlanmazsa boyama düzgünsüzlükleri
ortaya çıkar. Belirli bir süre sonunda, tekstil mamulü üzerindeki
terbiye maddesi (kimyasal maddeler+boyar madde) konsantrasyonu ile
flottedeki terbiye maddesi konsantrasyonu eşit hâle gelir. Emdirme
için doğru fulard hızı bu eşitliğin sağlandığı hızdır.
Fulard hızı için belli bir rakam verilemez; ancak emdirme
süresinin en az üç saniye olması gerektiği söylenebilir.
Boyanan tekstil materyalinin gramajının ve hidrofilitesinin yüksek
ya da düşük olması da fulard hızının ayarlanmasında göz
önünde bulundurulur. Kurudan-yaşa emdirmede, terbiye maddesi
içeren flotte ile kuru tekstil mamulü emdirilmektedir. Kuru mamul,
liflerin emme yeteneği (kapilarite) nedeniyle çabuk ve kolay
ıslanır ve flotteyi emer. Bu nedenle, bu yöntemde uzun geçiş
sürelerine gerek yoktur. Dolayısıyla fulard hızı daha yüksek
olmalıdır. Yaştan-yaşa emdirmede, emdirilen tekstil mamulü yaş
hâldedir. İşleme girecek tekstil mamulü beraberinde su
getirmektedir. Tekstil mamulü üzerindeki bu su, emdirme sırasında
teknedeki flotte ile yer değiştirmeye başlayacaktır. Yer
değiştirme, emdirme süresi ile yakından ilgilidir. Mamulün
flottede kalış süresi ne kadar uzun olursa, yer değiştirme de o
kadar çok olur. Genel olarak süre 10-20 sn. olduğunda, mamul
üzerinde bulunan suyun tamamının flottedeki terbiye maddeleri ile
yer değiştirdiği kabul edilir. Süre daha kısa ise suyun bir
kısmı yer değiştirir. Yer değiştirmenin hangi oranda olduğu da
mamul üzerinde yapılacak analizlerle saptanır. Yaş tekstil mamulü
üzerindeki suyun flotteyle yer değiştirme miktarı, ‘yer
değiştirme faktörü’ ‘F’ ile belirlenir. Aşağıda verilen
‘F’ değerleri tahmini değerlerdir. Bu değer, işlemlerde
kullanılan makine cinsine göre deneme-yanılma yöntemi ile
belirlenir.
 |
| Pad-Batch Boyama Makinesi |
Pad-Batch
Yöntemine Göre Boyama
Pad-batch
yöntemi ile boyama; tek banyolu veya iki banyolu olarak
uygulanabilir.
Tek
banyolu soğuk bekletme yöntemi: Boyar madde çözeltisi ve alkali
ile emdirme, Folyo ile sararak soğuk bekletme, Ard işlemler,
Kurutma şeklinde uygulanır.
İki
banyolu soğuk bekletme yöntemi: Nötr boyar madde çözeltisi ile
emdirme, Ara kurutma, Alkali ve tuz çözeltisi ile emdirme, Folyo
ile sararak soğuk bekletme, Art işlemler, Kurutma şeklinde
uygulanır. Soğuk bekletme yöntemi ile boyama birçok çevre
faktöründen ve kumaşın ön terbiyesinden yoğun olarak etkilen
bir prosestir. Bu nedenle boyamaya hazırlanacak olan kumaşın
özellikleri çok önemlidir. Başarılı bir pad-batch boyama için;
Kumaşa iyi bir ön terbiye yapılmış olmalıdır. Kumaş düzgün
ve bir kurutmadan geçirilmeli ve kuruluk her noktada aynı
olmalıdır. Haşılın tamamen sökülmüş olduğundan emin
olunmalıdır. Kumaşın eni boyunca hidrofilitesinin iyi ve homojen
olduğundan emin olunmalıdır. Kumaş yüzeyi pH'ı 6-7
aralığında olmalıdır. Kumaşın gaze yapılarak yüzeyindeki
havların temizlenmiş olması da işlem sonucunu olumlu etkiler.
Kumaş, boyama flottesi sıcaklığını artırmayacak şekilde
soğutulmuş olmalıdır. Bunların yanında boyama ortamının
işletmenin değişen ısı ve nem ortamlarından mümkün olduğu
kadar izole edilmesi çok faydalıdır. Soğuk bekletme yönteminde
optimum bir boyama eldesi için, bekletme sürelerine de tam olarak
uyulması gerekir. Emdirme yapılacak kumaş topları öncelikle
uçları birbirine dikilerek kenarları üst üste gelecek şekilde
doka sarılır. Kumaş parçalarının birleştirilmesi için yapılan
dikişte kullanılan ipliğin kalitesi ve kalınlığı bekletme
esnasında oluşan dikiş izlerinin yoğunluğunu etkilemektedir. Bu
yüzden 50 Ne ve üstü %100 pamuk kullanılması faydalı
olmaktadır. Boyama da kullanılan fulardın düzenli bakımı tüm
ekipmanlarda olduğu gibi burada da boyama kalitesini olumlu
etkilemektedir. İşletmenin genelinde yapılan haftalık bakım
faaliyetleri ve temizlikler makinelerin ömrünü artırdığı gibi
kumaş üzerinde oluşabilecek lekelenmeleri, kirlenmeleri minimuma
indirecektir. Ayrıca işletme çalışanlarına da etrafı temiz
tutma alışkanlığı kazandırılması daha temiz üretimlerin
gerçekleşmesini sağlayacaktır. Emdirme esasına dayalı pad–batch
boyama yönteminde yaygın olarak reaktif boyar maddeler kullanılır.
Emdirme işlemi, reçeteye göre hazırlanan boyar madde
çözeltisinin, fulardda emdirilerek mamulün cinsine uygun oranlarda
sıkılması şeklinde yapılır. Bazik flottedeki boyar madde
hidrolize uğradığı için zamanla azalır. Bu da kumaş üzerinde
baş son farklılığına sebep olur. Çözeltideki hidrolize olmuş
boyar madde oranı %10’un üstüne çıktığında baş–son farkı
gözle görülmeye başlar. Tüm bunları önlemek için çeşitli
tedbirler alınır. Bu tedbirler şunlardır: Boyar madde ve alkali,
ayrı ayrı kaplarda hazırlandıktan sonra bir araya getirilerek
fulard teknesine hassas bir dozaj pompası yardımı ile beslenir.
Banyoya sodyum silikat, sodyum bikarbonat gibi tuzlar eklenerek
baziklik tamponlanır. Tekne hacmi küçültülerek banyonun
yenilenme süresi kısaltılır. Fulard teknesinin sıcaklığı
arttıkça hidrolize uğrayan boyar madde miktarı arttığı için
tekne soğutulmalıdır. Kumaş fularda girmeden önce soğutma
silindirlerinden geçirilerek soğutulur. Böylece kumaşta kırık
oluşumu önlenmiş olur. Pad-batch yöntemi ile boyamada aşağıda
belirtilen alkali karışımlarının kullanımları mümkündür.
Soda+sodyum bikarbonat karışımı, Sadece soda, Soda+kostik
karışımı, Sadece kostik, Soda+silikat. Burada kostiğin fiksesini
tamponlayıcı madde olarak silikat kullanılır. Silikatın
kullanılmadığı durumlarda kostiğin kuvvetli baz olmasından
dolayı çekim hızı artar. Çekim hızının artması boyama
düzgünsüzlüğü oluşturur. Kostik ve silikat karışımı soğuk
bekletme yönteminde en yaygın olarak kullanılan karışımdır.
Kostik ve silikat karışımı havaya karşı hassas olmadığından
kumaşta kenar farklılığı oluşmaz. Bekletme süresi sonunda
kumaş yükselen sıcaklıklarda kontinü ve yarı kontinü olarak
yıkanır.
Kumaşın
Roliğe Sarılması
Fulard
teknesinden çıkan kumaş sıkma silindirleri arasından geçirilerek
sıkılır ve açık ende roliğe sarılır. Sarımın düzgün
olması çok önemlidir. Kumaş sürekli aynı gerginlikte ve
kenarları üst üste gelecek şekilde sarılmalıdır. Aksi takdirde
boyuna kalıcı izler oluşabilir.
Bekletme
ve Son İşlemler
Folyoya
Sarma ve Döndürme
Pad-batch
boyamada bekletme en önemli adımlardan biridir. Boyar madde ya da
terbiye maddesi moleküllerinin elyaf içine nüfuz ederek bağlanması
bekletme sırasında, gerçekleşir. Bu nedenle proseslerin bekletme
sürelerine hassasiyetle uyulmalıdır. Elyaf-boyar madde
reaksiyonunun hava oksijeninden etkilenmemesi için, kumaş sargısı
hava geçirmez bir malzeme ile sarılır. Çünkü havadaki
karbondioksit kumaş üzerindeki kostiği nötralize ederek
kenarların açık çıkmasına neden olur. Her ne kadar kumaş
üzerindeki silikat, havadaki karbondioksidin kenarlardan, kumaş
katları arasına girmesini önlese de kumaşın sarılarak hava
temasının kesilmesi gerekir. Bekletme istasyonlarına alınana
doklar bir döndürme tertibatına bağlanır. Yapılan terbiye
işleminin gerektirdiği kadar süre (2-24 saat) döndürülerek
bekletilir. Birden fazla dok aynı anda döndürülebilir. Kumaş
sargısı bekletme sırasında döndürülmezse, altta flotte
birikimi oluşur. Bu durumda, flotte alt bölgelerde
yoğunlaşacağından düzgün boyama elde edilemez. Flottenin
yoğunlaştığı alt bölgeler, fazla boyar madde absorblayacağı
için, sargının üst bölgelerine göre daha koyu renge boyanır.
Bekletme soğukta (20 C) yapılır. Bekletme istasyonlarının,
işletmedeki ısı farklarından etkilenmeyecek şekilde yalıtılmış
olması gerekir. Bekletme süresi sonunda yıkama ve durulama
işlemlerine geçilir.
Son
İşlemler
Yıkama,
tekstil mamulündeki kirliliklerin, daha önce görmüş olduğu ön terbiye, boyama ve apre işlemlerinden üzerinde kalan (kimyasal
olarak bağ yapmamış) boyar madde ve kimyasal maddelerin su ile
uzaklaştırılması uygulamasıdır. Terbiye işlemleri arasında en
fazla çeşidi bulunan temel işlemlerden biridir. Bu işlem, çeşitli
yıkama maddeleri ve tekstil yardımcı maddeleri ile yapılır.
Tekstil terbiyesinde, mamul kalitesi açısından bütün yöntemler,
işlem basamaklarında (ön terbiye, boyama, baskı) çok büyük
önem taşır. Günümüzde çok farklı konstrüksiyonlarda yıkama
makineleri mevcuttur. Genellikle açık renklerde açık en kumaş
yıkama makineleri, koyu renklerde de kontinü halat yıkama
makineleri kullanılır. Kırık tehlikesi olan kumaşlarda da açık
en yıkama makineleri tercih edilmelidir. Ön terbiye işlemleri
sonrasında yıkama halat hâlinde (kontinü halat yıkama)
yapılabilir. Yıkama renk derinliğine, elyafın cinsine, kumaşın
yapısına ve yapılan terbiye işlemine (boyama, baskı, ön
terbiye) göre farklı reçetelerle yapılır. Aynı yıkama
reçeteleri farklı konstrüksiyonlardaki yıkama makinelerinde
uygulanabilir. Pad-batch boyamada da bekletme sonunda, kumaş
üzerinde bulunan fikse olmamış (mamule mekanik olarak tutunmuş)
boyar maddenin ve diğer terbiye maddesi kalıntılarının
uzaklaştırılması amacıyla yıkama yapılır. Boyama ve ön
terbiye sonrası yıkamalar için farklı kabin sıcaklıkları
uygulanır. Kullanılan kimyasal maddeler de farklıdır. Reaktif
boyar maddelerle pad-batch boyama uygulamasında bekletmeden sonra
yıkama, soğuk durulama ile başlar. Soğuk durulama tekneleri iki
ya da üç tane olabilir. Takip eden iki teknede, 50 C sıcaklıktaki
su ile durulama yapılarak kumaş üzerindeki silikat/kostik
uzaklaştırılır. Böylece pH 8-8,5'e düşer. Renkte herhangi bir
sapma olmaması için pH’ın soğuk durulama ile düşürülmesi
gerekir. pH düşürülmeden kaynar sıcaklığa geçilirse, renk
farklılaşması olur. Bu kabinlerde kullanılan su miktarı
fazladır. Sonraki kabinlerde sıcaklık kaynama noktasına (95 C)
kadar çıkartılır ve teknelerde reaktif yıkama sabunu ilavesiyle
hazırlanmış flotte bulunur. Kaynama sıcaklığındaki teknelerden
sonra, sona doğru iki ya da üç teknede yeniden soğuk durulama
yapılır. Kumaş, son teknede asetik asit bulunan flotte ile muamele
edilerek yıkama bitirilir. Pad-batch yöntemiyle ön terbiye
uygulamalarında ise yıkamanın sıcak flottelerle başlamasında
bir sakınca yoktur. Ön terbiye için yapılan yıkamalarda,
kullanılan bazı kimyasal maddelerin uzaklaştırılması için özel
yardımcı maddeler vardır. Örneğin, peroksit kalıntılarının
kumaş üzerinden uzaklaştırılması için yıkamada peroksit
enzimi kullanılmaktadır. Ön terbiye sonrası yıkamalarda asit
içeren flottede durulama ile bitirilir. Yıkama, açık en kumaş
yıkama makinelerinde yapılmışsa, kumaş çıkışta doğrudan
doklara sarılabilir. Kontinü halat yıkama makinelerinde ise kumaş
halat hâlinde çıkar. Halat hâlindeki kumaş açma makinesinde
açık en hâline getirilir. Pad-batch uygulaması tamamlanmıştır.
Kumaş doku, kurutma için ve apre işlemleri için tercih edilen
kurutma makinesine gönderilir.
0 yorum:
Yorum Gönder