Ağır Yük ve Yolcu Araçlarında Kullanılan Tekstil Malzemeleri 💺

Uçaklarda kullanılan kumaşlar özel teknikler ile üretilir. 

Ağır yük araçlarında kullanılan tekstillerin başlıcaları; tekerlekler, tavan ve yan paneller, iç yüzey döşemelikleri, koltuk kaplamalarıdır. Bunun dışında motor, yakıt deposu, yağ bölmesi vb. kısımlarda kullanılan filtreler, hortumlar ve taşıt dışında kullanılan su geçirmez muşambalarda tekstil ürünleridir. Araç içerisindeki bölümleri ayıran parçalarda ve kapılarda da ağırlıktan kazanç sağlamak için kompozitler kullanılmaktadır. Bu amaçla kullanılan kompozitler otomobillerde kullanılanlar ile aynı özelliktedirler. Kompozitlerin üretiminde kullanılan lifler genel olarak: Cam, aramid, karbon ve yüksek mukavemetli polietilen lifleridir. Ağır yük araçlarında taşınacak yükü hava şartlarından koruma amaçlı olarak taşıt dışında kullanılan muşambalar polivinilklorür (PVC) kaplı poliamid veya polyesterden yapılabilmektedirler. Bu muşambaların her iki yüzeyi de, güneş ışığı dayanımını, sürtünme dayanımını ve kir tutmama özelliğini artırmak için akrilik ya da poliüretan reçinelerle kaplanmaktadır. Polietilen kaplamalar da kullanılabilmektedir. Genellikle yüksek dayanımlı ipliklerden panama ve bezayağı olarak dokunmaktadırlar. Bu muşambalarda istenilen özellikler: Boyutsal stabilite, soğuk çatlama dayanımı, güç tutuşurluk, kaplama adhezyonu, su geçirmezlik, güneş ışığı dayanımı, yüksek yırtılma ve kopma mukavemetleridir. Söz konusu muşambaların farklı iklim koşullarına dayanabilmeleri açısından farklı sıcaklık ve rutubetlerde boyutsal stabilitelerinin iyi olması gerekmektedir. Ayrıca, yağlar ve motor yakıtlarına karşı dayanıklı olmaları da istenmektedir. Koltuk döşemelik kumaşları da arabalarda kullanılanlara çok benzemekle birlikte, bunlarda daha ağır kumaşlar kullanılmaktadır. 

OTOBÜSLERDE KULLANILAN TEKSTİLLER 

Otobüsler halk taşımacılığında kullanıldıkları için bunlarda kullanılan tekstillerin özellikle dayanıklı, mukavim ve güç tutuşurlukta daha yüksek standartları yakalamaları gerekmektedir. Ayrıca, bu tekstillerin yanma sırasındaki toksik atık çıkarma özellikleri de önemlidir. Bu konuyla ilgili testlerde dikkat edilmesi gereken noktalar, yanma sırasında oluşan dumanın opaklığı, toksikliği ve ısı yayımıdır. Koltuk kumaşlarının ömrü, halk taşımacılığında kullanılan araçlar için en az 6 yıl, hatta bazı lüks yolcu taşıma otobüsleri için 10 yıl veya üstünde olmalıdır. Bu nedenle, otobüs döşemeliklerinde kullanılan tekstillerin yüksek sürtünme ve yırtılma mukavemetlerine, yüksek ışık ve ter haslıkları ile yüksek çatlama dayanımı ve kirlenmeye karşı dayanıma sahip olmaları gerekmektedir. Otobüslerdeki koltuklar en çok akrilik lateks ile kaplanmaktadırlar. Tekstil takviyeli rijit kompozitlerin otobüslerdeki kullanımı artmaktadır. Böylece ağırlık azalmakta ve benzin tasarrufu sağlanmaktadır. 

UÇAKLARDA KULLANILAN TEKSTİLLER 

Dünyada her yıl yaklaşık 500-600 tane büyük, 250 tane daha küçük yolcu uçağı ile 1300 hafif uçak ve 1500 helikopter üretilmektedir ve bu sayılar giderek artmaktadır. Hava taşımacılığı, özellikle de hava yük taşımacılığı taşımacılık sektörünün en hızlı büyüyen alandır. Uçaklarda tekstillerin kullanılmasında en önemli kriter güvenliktir. Kullanılan malzemelerin güç tutuşurluk özelliklerinin çok iyi olması gerekmektedir. Bir diğer önemli gereklilik de ağırlıktan kazançtır. Uçaklarda tekstillerin kullanıldığı yerler genel olarak üçe ayrılmaktadır: iç uygulamalar, termal akustik yalıtım ve kompozit malzemelerdir. 

İç uygulamalar: Koltuk döşemelikleri, perdeler, halılar, battaniye ve yastıkları kapsamaktadır. Uçağın iç kısımlarında kullanılan tekstiller içinde kalite standartları açısından en kritik olanı koltuk döşemelikleridir. Uçaklarda kullanılan döşemelik kumaşlar genellikle yün, yün/poliamid karışımları veya poliester liflerinden yapılmaktadırlar. Bu kumaşların; güç tutuşurluk özelliklerinin yanı sıra, renk haslığı, kuru ve yaş sürtme haslığı, UV ve ısı dayanımı, çatlama, temizlenebilirlik, pillinglenme ve boyutsal stabilite gibi tüm kullanım özelliklerinin de yüksek olması gerekmektedir. Tüm hava taşımacılığı tekstillerinde antistatik özellikler konusunda da artan bir ilgi vardır. Bunun nedeni hem rahatlık sağlamak, hem de elektronik kısımlarla olabilecek etkileşimi engellemektir. Lif takviyeli kompozitler uçakların hemen hemen tüm kısımlarında çok miktarda kullanılmakta ve ağırlıktan büyük kazanç sağlamaktadırlar. Uçakların içindeki bölme yapılarının çoğu cam lifi takviyeli fenolik reçinelerden oluşan kompozit malzemelerden yapılmaktadırlar. Fenolik reçinelerin kullanılma nedeni, bunların ateşe dayanıklılıkları ve düşük duman ve toksik gaz oluşturma özellikleridir. Ek yerlerinde kullanılan kompozit yapıların üretilmesinde örme ve düz yüzeyler için dokuma kumaşlar kullanılmaktadır. Maliyetin önemli olmadığı askeri uçaklarda bor, silisyumkarbür ve seramik gibi liflerle üretilen ileri kompozitler kullanılmaktadırlar. Uzay araçlarının bir çok yerinde bu tip kompozitler kullanılmaktadır. Uçaklarda bulunan can yelekleri poliüretan kaplanmış poliamidten yapılmaktadır. Emniyet kemerleri ise dar dokuma polyesterdir. Kullanılan halılar genellikle havlı yün dokuma ve polipropilen tabanlıdır. Polipropilen taban ağırlık kazancı açısından avantaj sağlamaktadır. Halı tabanları FR (güç tutuşur) neopren köpük ile kaplanmaktadır. Tabanlara antistatik özellik iletken liflerle kazandırılmaktadır. Büyük uçaklarda bulunan can kurtarma botları ve paraşütler, kaplanmış dokuma poliamid veya poliester kumaşlardır. Bunların kaplanmaları genellikle poliüretan veya sentetik kauçukla yapılmaktadır. 

TRENLERDE KULLANILAN TEKSTİLLER 

Yüksek hızlı trenlerin geliştirilmesiyle demiryolu taşımacılığı hava yolu taşımacılığı ile rekabet edebilir hale gelmiştir. Trenlerde tekstilin kullanıldığı yerler şöyledir: 

- Koltuk döşemelikleri, 

- Perdeler, 

- Kaplamalar, 

- Halılar, 

- Yatak kısımları ve koltuklar genellikle yün/poliamid karışımı kumaşlardan yapılmaktadır. 

Tüm yolcu taşıma araçlarında olduğu gibi, trenlerde de koltuk kumaşlarının, güç tutuşurluğun yanı sıra yüksek kullanım özelliklerine sahip olmaları gerekmektedir. Malzemeler, sahip oldukları performans ve estetik özelliklerini planlanan kullanım süresi boyunca koruyabilmelidirler. Trenlerde kullanılan halılar genellikle poliamid ve yün esaslıdırlar. Halılarda kalıcı antistatik özellikler sağlayabilmek için az miktarlarda iletken lifler de kullanılabilmektedir. Özellikle hızlı trenlerde ağırlığı azaltmak için metal ve diğer geleneksel malzeme parçalarının yerine kompozitler kullanılmaya başlanmıştır. Örneğin, yeni nesil trenlerin önemli bir oranda karbon lifleri/epoksi reçine kompozitlerinden oluştuğu bilinmektedir. 

Gemi tekstillerinde hafiflik aranan bir özelliktir. 

DENİZ TAŞITLARINDA KULLANILAN TEKSTİLLER 

Deniz taşıtlarında kullanılan tekstillerde en önemli unsur güvenlik ve dolayısıyla güç tutuşurluktur. Kullanılan malzemelerin hafif olmaları da çok önemlidir. Deniz taşıtlarında cam, poliester ve aramid kompozitleri çok kullanılmaktadır. Kompozitler hem ağırlığı azaltma, hem de darbe dayanımı açısından avantaj sağlamaktadırlar. Yolcu gemilerinde kullanılan tüm döşemeliklerin, otellerde kullanılan tekstil malzemelerinde aranan kullanım özelliklerine sahip olmalarının yanında, deniz suyu ve ışık haslıklarının belli bir standardın altına düşmemesi gerekmektedir. Ayrıca yolcu gemilerindeki halıların, gürültü ve titreşim izolasyonu sağlamaları ve antistatik özellikte olmaları da istenmektedir. Can kurtarma botlarında, şamandıralarda, gölgeliklerde ve can yeleklerinde kaplanmış kumaşlar kullanılmaktadır. Kaplama için bütil ya da doğal kauçuk, polikloropren veya termoplastik poliüretan kullanılmaktadır. Kaplanmış kumaşların polimer adhezyonu, yırtılma mukavemeti, esneme çatlaması ve kopma uzamasının iyi olması gerekmektedir. Kurtarma botlarının tabanlarında genellikle poliamid kumaşlar kullanılmaktadır. 

Yelkenli teknelerde kullanılan lifler: Doğal lifler, poliamid, poliester, aramidler, ultra yüksek molekül ağırlıklı polietilen olarak özetlenebilmektedir. Yelkenlerde artık doğal lifler yerine, poliamid ve özellikle daha iyi güneş ışığı dayanımı sebebiyle poliester lifleri kullanılmaktadır. Yelkenler ile ilgili çalışmalarda daha hafif lamine kumaşlarla da çalışmalar yapılmıştır. Yarış botlarında özellikle hafiflik çok önemlidir bu nedenle son yıllarda yeni nesil ultra yüksek modüllü polietilen iplikler ve karbon lifi kullanımı artmıştır.