Patent Nedir, Ne İşe Yarar, Patentin Sağladığı Haklar Nelerdir 💡

Patentlenmiş başvuru sayısı bir ülkenin teknolojik birikiminin de göstergesidir. 

Modern çağın en önemli unsurlarından biri bilgidir. Bilgiyi koruyucu düzenlenmelere gidilmesi, fikri ve sınai mülkiyet hukuku ile sağlanmıştır. Bilgiyi koruma yollarından biri olan patent, buluş üzerindeki üretim, satım ve kullanım haklarını sınırlı bir süre ve yer için üçüncü kişilere karşı güvence altına alınması sistemidir. Bu sayede buluşların haksız bir şekilde kullanımının önüne geçilir ve buluş sahibinin rızası ve izni dışında bilginin, diğer kişi ve taraflarca kullanılamaması ile buluşçuların teşvik edilmesi amaçlanır. 

Patent, yeni bir ürün, hizmet, yöntem veya ekonomik kazanç sağlayabilecek bir yenilik ortaya çıktığında: buluş sahibinin buluş konusu ürünü veya yöntemi, kullanma veya satma yetkisini veren, sınırlı bir süre (Türkiye'de 20 yıl) ve yer için üçüncü kişiler tarafından buluşun izinsiz olarak üretilmesini, satılmasını, kullanılmasını veya ithal edilmesini engelleme yoluyla sahibine tanınan tekel haklarıdır. 

Buluşu yapan kişi veya kurumun söz konusu ürün veya yöntem üzerindeki haklarının üçüncü kişilere karşı korunmasıdır. Yani kurulan firmalar isimlerini veya ürettikleri ürünü ya da ortaya koydukları yeni kavramı patent altına alırlar ise onun üzerindeki tüm haklara da sahip olmuş olurlar. Sahibi tarafından icat edilmiş veya yeni bulunmuş, ekonominin herhangi bir alanında uygulanabilir olan ve günümüzdeki sistem ve teçhizatlardan daha avantajlı olan her ürün, sistem, üretim metodunu için alınacak bir koruma belgesidir. Patentli bir buluş, sahibinin mülkiyeti haline gelir. Başkalarına lisans verilebilir, devir edilebilir ve üzerinden kazanç sağlayabilir. Buluş sahibinin buluş konusunu, ürününü belirli bir süre üretme, kullanma, satma veya ithal etme hakkı kazanır. Patent alınmasının kişiye sağladığı yararlar dışında ülkelerin gelişmesine katkıda bulunması, teknolojik gelişmelerin sağlanması, insanların buluş yapmaya özendirilmesi gibi sonsuz katkıları vardır. Patentli bir buluş; tıpkı ticari bir değer gibi alınıp, satılabilen, kiraya verilebilen diğer mallar gibi buluş sahibinin mülkiyeti haline gelir. 

Patentler alındıkları ülkeler için hak sahipliği doğurur. Türkiye'de alınmış bir patent, sadece Türkiye içinde sahibine hak sağlamaktadır ve patentli ürünleri başkalarının Türkiye'ye ithal etmesi durumunda, hak sahibine ithali durdurma hakkı verir. Aynı ürün veya yöntem için daha uzun süreç sonucunda elde edilen uluslararası patent alınabilir. PCT gibi uluslararası patent anlaşmaları mevcuttur. Bu durumda söz konusu ürün, yenilik veya yöntem üzerinde bütün dünyaya karşı hak iddia edilebilirken, ulusal patent alınması durumunda sadece ülke sınırları içerisinde hak iddia edilebilir. 

Patentin Sağladığı Haklar Nelerdir 

Patent hakkı sahibi, buluşun yeri, teknoloji alanı ve ürünlerin ithal veya yerli üretim olup olmadığı konusunda herhangi bir ayırım yapmaksızın patent hakkından yararlanır. Patent sahibinin, üçüncü kişiler tarafından izinsiz olarak aşağıda sayılanların yapılmasını önleme hakkı vardır: 

1) Patent konusu ürünün üretilmesi, satılması, kullanılması veya ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle olursa olsun elde bulundurulması, 

2) Patent konusu olan bir usulün kullanılması, 

3) Kullanılmasının yasak olduğu bilinen veya bilinmesi gereken usul patentinin kullanılmasının üçüncü kişiler tarafından başkalarına teklif edilmesi, 

4) Patent konusu usul ile doğrudan doğruya elde edilen ürünlerin satışa sunulması veya kullanılması veya ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle olursa olsun elde bulundurulması. 

Patent Verilemeyecek Konular, Ürünler ve Buluşlar Nelerdir 

Teknolojinin her alanındaki buluşlara yeni olması, buluş basamağı içermesi aynı zamanda sanayiye uygulanabilir olması şartıyla patent verilir. Aşağıda belirtilen alanlar dışındaki her buluş, patent almak için başvuruda bulunabilir. 

Aşağıda belirtilen alanlarda yapılan çalışmalar buluş niteliğinde sayılmaz. Patent başvurusu veya patentin aşağıda belirtilen konu veya faaliyetlerle ilgili olması halinde, sadece bu konu veya faaliyetlerin kendisi patentlenebilirliğin dışında kalır: 

a) Keşifler, bilimsel teoriler ve matematiksel yöntemler. 

b) Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler. 

c) Bilgisayar programları. 

d) Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserleri. 

e) Bilginin sunumu. (haberler veya ileti içerikleri) 

Türkiye'de patent verilmeyen konular, aşağıda belirtilen buluşlara ülkemizde patent verilmez: 

a) Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar. 

b) Mikrobiyolojik işlemler veya bu işlemler sonucu elde edilen ürünler hariç olmak üzere, bitki çeşitleri veya hayvan ırkları ile bitki veya hayvan üretimine yönelik esas olarak biyolojik işlemler. 

c) İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak teşhis yöntemleri ile cerrahi yöntemler dahil tüm tedavi yöntemleri. 

d) Oluşumunun ve gelişiminin çeşitli aşamalarında insan bedeni ve bir gen dizisi veya kısmi gen dizisi de dahil olmak üzere insan bedeninin öğelerinden birinin sadece keşfi. 

e) İnsan klonlama işlemleri, insan eşey hattının genetik kimliğini değiştirme işlemleri, insan embriyosunun sınai ya da ticari amaçlarla kullanılması, insan ya da hayvanlara önemli bir tıbbi fayda sağlamaksızın hayvanlara acı çektirebilecek genetik kimlik değiştirme işlemleri ve bu işlemler sonucu elde edilen hayvanlar ilgili buluşlara patent belgesi verilmez.