Dolgunluk Veren Apre Nedir

Apre uygulanan kumaş daha hacimli bir görünüme sahip olur. 

Dolgunluk apresi, ince yapılı kumaşlara uygulanan kimyasal bir bitim işlemidir. Dokuma kumaşlarda atkı ve çözgü ipliklerinin yüzeyleri, örgü kumaşlarda da ilmeklerin yüzeyleri, dolgunluk maddesiyle kaplanarak kumaş daha dolgun bir tutum kazanır. Kumaşın tutumunda hissedilir oranda dolgunluk meydana gelirken bir miktar da gramajında artma meydana gelir. Bunlar kumaşın daha ağır ve dolgun bir tutum kazanması için apre flottesine ilave edilen maddelerdir. Ağırlaştırma maddesi olarak genelde değişik sülfat tuzları kullanılmaktadır. Magnezyum sülfat, sodyum sülfat, baryum sülfat ve kalsiyum sülfat bu maddelere örnek olarak verilebilir. Dolgunluk sağlayıcı maddeler ise kaolin ve talktır. Bu maddeler artık reçeteler içerisinde pek kullanılmamakla beraber bazı durumlarda kumaş gözeneklerinin doldurulması amacıyla nadir de olsa kullanılabilmektedir. 

Dolgunluk Apresinin Amacı 

Dokuma ve örme kumaşlara özellikle pamuklu kumaşlar başta olmak üzere tüm liflere uygulanabilen dolgunluk apresinde amaç, dokuma yüzeylerde atkı ve çözgü arasındaki boşlukları, örme yüzeylerde de ilmek aralarındaki boşlukların doldurulmasını sağlamaktır. Dolgu maddeleri, doğal ve sentetik esaslı maddeler olup ürüne uygulandığında mamulün gramajını bir miktar artırırken hiçbir şekilde renk değişimi meydana getirmez. Dolgunluk veren apre uygulamaları çektirme ve emdirme usullerine uygun makinelerde yapılır. Çektirme usulünde yapılacak apre işlemine gelen kumaşın temiz ve kuru olması gereklidir. Çektirme usulü apre işlemi boyama veya ön terbiye işlemlerinden sonra son işlem olarak yapılacaksa materyali makineden çıkartmadan alınacak yeni flotteye apre maddesi ilave edilerek uygulanabilir. Yaştan yaşa fulard yöntemi uygulanacaksa apre fulardına giren kumaştaki nemin her yerinde eşit dağılmış olmasına dikkat edilmelidir.

Dolgunluk Veren Apre Maddeleri ve Görevleri 

Ağırlaştırma ve dolgun tutum sağlayıcı maddeler, tutum apresinde kullanılacakları durumlarda sertleştirici maddelerle kombine edilmelidir çünkü bunların hiçbir şekilde liflere tutunma özellikleri yoktur. Sertlik kazandırıcı polimerlerin reçete içerisinde yeterli ölçüde olması gerekir. Gerekenden az kullanılırlarsa kullanım sırasında beyaz toz olarak dökülme ve herhangi bir şeyle çizildiğinde kumaşta çizgi izi kalma tehlikesi vardır. Bu sebeple piyasada mevcut dolgunlaştırma apre maddeleri bu sakıncaları giderecek şekilde hazırlanmış maddelerdir. Genellikle polivinil asetat, akrilat kopolimeri veya poliakrilat dispersiyonları ile hazırlanmış karışımlardır.

Genellikle selüloz esaslı mamullere uygulanan dolgunluk apresinde kullanılan dolgu maddeleri doğal ve sentetik esaslı maddelerdir. Doğal sertleştirici olarak bilinen talk ve kaolin gibi suda çözünmeyen maddeler nişasta ve dekstrin ile birlikte ürüne aplike edilerek belli bir miktarda ağırlık artışıyla birlikte daha dolgun bir tutum kazandırır. Doğal bir dolgu maddesi olan kaolin beyaz-sarımtırak bir yapıda olduğundan elyafta belli bir oranda sararma meydana getirir. Talk ve kaolinin life yapışma yeteneği olmadığından nişasta veya dekstrinle birlikte elyafa uygulanır. Kumaşa aktarılırken kullanılacak talk ve kaolin miktarına eşit miktarda, nişasta veya dekstrin ilave edilmelidir. Günümüzde sentetik dolgu maddelerinin kullanımı daha yaygın duruma gelmiştir. Bunun nedenleri; kumaşta renk değişiminin olmaması, tuşesinin (tutumunun) bozulmaması, sararma ve benzeri lekelenmenin meydana gelmemesidir. 

Dolgunluk apresi emdirme yöntemleriyle kumaşa aktarılabilmektedir. Emdirme yöntemi; apre maddesini aktarma kolaylığı sağlaması, bu işlemin hemen ardından kontinü (devamlı) bir şekilde sıkma, kurutma ve fiksaj işlemlerinin yapılabilmesi, maliyetinin düşük olması nedeniyle daha fazla kullanılmaktadır. Emdirme yöntemine göre örnek reçete: 100 - 150 g/l dolgu maddesi, pH 6,5 - 7. 

Çalışmaya Hazırlık 

Emdirme yöntemine göre dolgunluk apresi, yumuşaklık apresinde olduğu gibi gerçekleştirilir. İki apre arasındaki tek fark kullanılan kimyasal maddedir. İşleme başlamadan önce gerekli miktarda flotte ve kimyasal madde hazırlanması, materyalin makineye yüklenmesi gerekir. Tüm bu işlemler yapıldıktan sonra apreleme işlemine geçilir. 

Flotte Alma 

Flotte alma işlemi, emdirme yönteminde bağımsız olarak yapılamaz. Flotte ve gerekli kimyasal maddeler, ayrı bir yerde karıştırılarak dolgu maddesi çözelti hâline getirilir. Buna stok çözelti denir. Bu işlem yumuşaklık apresinde yapılan işlemle aynıdır. 

Kumaşı Makineye Yükleme 

Kumaş, fulard içinde bulunan kılavuz kumaşa dikiş makinesi kullanılarak düzgün bir biçimde dikilerek hazırlanır. Fulard çalıştırıldığında aprelenecek olan kumaş, kılavuz kumaşla hareket edeceğinden önce fulard teknesine girecektir. Sonra apre maddesi materyale aktarılacak ve kumaşın üzerindeki fazla flotte silindirlerde sıkılacaktır. 

Kimyasalları Alma 

Flotte ve kimyasal maddeler ayrı bir yerde çözelti hâline getirildikten sonra fularda aktarılacak olan kazan içerisine dökülür. Fulard içinde bulunan şamandıra yardımıyla fulardda çözelti azaldığında stok çözeltinin bulunduğu kazandan bir pompa yardımıyla çözeltinin fularda aktarılması sağlanır. 

Dolgunluk Apresi Yapma 

Dolgu maddeleri, elyaf farkı gözetmeksizin tüm liflerde kullanılmaktadır. Bu maddelerin tekstil ürününe substantivitelerinin (ilgilerinin) olmaması ya da çok düşük olması nedeniyle bunlar emdirme yöntemiyle uygulanır. Dolgunlaştırma apresi yapılırken materyalin kullanım alanı, sıklık ya da inceliği ve formu dikkate alınır. Başka bir ifade ile, dolgunluk apresi sonrasında meydana gelen dolgunlaştırma efekti önemlidir. Örneğin dolgunlaştırma öncesi 190 g/m² olan bir kumaşa, dolgunlaştırma ile % 10 dolgunluk verilirse kumaşın tutumu daha tok olmakla beraber ağırlığı 209 g/m² olacaktır. 

Kullanılan Yardımcı Kimyasal Maddeler ve Görevleri 

- Dolgunluk veren apre maddeleri: Birçok farklı yapıda hazırlanmış dolgunluk veren apre maddeleri mevcuttur. İstenilen kumaş özelliğine göre tercih edilerek kullanılır. 

- Asit tamponlayıcılar: pH genellikle 5,5-6 olarak uygulanır. Bu nedenle ortamda ya asetik asit ya da çözeltide asidik ortamı destekleme özelliği de olan asit tamponlayıcılar kullanılır. 

- Islatıcı: Kumaşın emdirme usulünde hızlı ve iyi ıslanmasını sağlayan maddelerdir. Yaştan yaşa uygulamalarda da azaltılmış olarak kullanılması faydalıdır. Aprenin kumaş yüzeyine hızlı ve düzgün yayılmasına yardımcı olur. 

Uygulanma Şekilleri ve Reçeteleri 

% 100 sentetik düşük gramajlı kumaşlarda dolgunluk apresine gerek duyulabilir. Bu tip kumaşlarda aşağıdaki reçete uygulanır: 

- Çektirme Yönteminde % 0,5 - 3 Dolgunluk veren apre maddesi pH 5,5 - 6 30 - 40 ˚C 20 - 30 dk. uygulanır. 160 ˚C’de 1-2 dakika kurutulur. 

- Emdirme Yönteminde Uygulanacak kumaşa ve istenen efekte göre 5 ile 30 g/l Dolgunluk veren apre maddesi pH 5,5 - 6 olacak şekilde fulardlanır. Kuru mal üstünden pick-up değeri de % 80 160 ˚C'de 1-2 dakika kurutulur. 

Selüloz ve karışım kumaşlara dolgunluk özelliği emdirme veya çektirme yönteminde aşağıda yazdığı gibi uygulanır: Çektirme yönteminde kullanımı: % 2-4 Dolgunluk veren apre maddesi Banyo sıcaklığı: 40-50 ˚C Süre: 15-20 dakika pH: 5-5,5 140 ˚C’de 1-2 dakika kurutma 

Fular yöntemi ile kullanımı: 

10-30 g/l Dolgunluk veren apre maddesi pH: 5-5,5 140 ˚C'de 1-2 dakika kurutma 

Polyester/Viskon-Polyester/Pamuk karışımlarında yukarıdaki reçete uygulandığında ihtiyaç duyulan dolgunluk özelliği elde edilir ancak bu kumaşların kullanıldığı bazı yerlerde bu özellik yeterli bulunmayabilir. Bu kumaşlara apre işleminden önce tumbler makinesinde mekanik olarak dolgunluk kazandırılırsa daha iyi sonuç almak mümkündür. 

- Protein esaslı ve karışımı mamullere dolgunluk veren apre yapma: Protein liflerde yumuşaklık, kayganlık, dolgunluk, tokluk, döküm gibi tutum özellikleri çoğunlukla mekanik aprelerle kazandırılır. Bu özellikleri kazandırmak için zaman zaman kimyasal maddeler de kullanılır. Protein liflerden en çok kullanılan yün ve karışımı kumaşlardır. Bu kumaşlara dolgunluk özelliği dinkleme makinesinde kazandırıldıktan sonra dekatür ve kade makinelerinde bu özellik fikse edilir ancak bu makinelerde elde edilen dolgunluğun istenilen miktarda olmadığı hâllerde ilave olarak dolgunluk apre veren kimyasal maddelerle apreleme de yapılır. Yünlü ve yün karışımlı kumaşlarda dolgunlaştırma apresini ince kumaşlar (200-250 g/m²ye kadar olan kumaşlar) ve kalın kumaşlar (250 g/m²den ağır olan kumaşlar) olarak iki şekilde ele alınırsa apreleme şu şekilde yapılabilir: 

İnce kumaşlarda apreleme: 

Dinkleme ve yıkama makinesinde kumaşa hafif dinkleme uygulayarak (dinkleme yüzdesi düşük) aşağıdaki reçetede belirtilen kimyasal apre uygulanır. % 3-5 Dolgunluk veren apre maddesi Banyo sıcaklığı: 40-50 ˚C Süre: 15-20 dakika pH: 5-5,5 140 ˚C’de 1-2 dakika kurutma yapılır. 

Kurutma işlemi gergefli kurutucuda yapılırken kumaş enden açılarak boydan beslemeli olarak makineden geçirildiğinde istenilen yoğunlukta bir dolgunluk elde edilir. 

Kalın kumaşlarda apreleme: 

Dinkleme ve yıkama makinesinde kumaşa dinkleme uygulayarak (dinkleme yüzdesi yüksek) aşağıdaki reçetede belirtilen kimyasal apre uygulanır. 

% 2-4 Dolgunluk veren apre maddesi 

Banyo sıcaklığı: 40-50 ˚C Süre: 15-20 dakika 

pH: 5-5,5 

140 ˚C’de 1-2 dakika kurutma yapılır. 

Kurutma işlemi gergefli kurutucuda yapılırken kumaş enden açılarak boydan bol beslemeli olarak makineden geçirildiğinde istenilen yoğunlukta bir dolgunluk elde edilir.

Son İşlemler 

Dolgunluk veren apre işlemlerinden sonra genellikle yün ve karışımlarında son işlemler yapılır. Bu işlemler istenilen kumaş özelliğine göre dekatürleme, kade ve süper finishtir. 

Dolgunlaştırma apre çözeltisi emdirilen kumaş, kurutma ve fikse için 3- 8 kamaradan oluşan; içi 120 - 180 °C sıcaklığa kadar ısıtılmış ramözden geçirilir. Burada sıcaklığın etkisiyle kumaş üzerinde nem tamamen uzaklaştırılırken, aynı zamanda hem kimyasal maddenin hem de kumaşın fiksesi (sabitlenmesi) sağlanır.