Dokuma kumaşlarda çözgü ipliklerinin kenarlardan dağılmasını önleyebilmek ve daha sonra göreceği işlemler sırasında kumaşın formunu koruyabilmek için kenar oluşturulur. Kumaş kenarları çözgü sıklığı, renk ve örgü bakımından kumaşın zemin kısmından farklıdır. Mekikli dokuma makinelerinde atkı ipliği masura üzerinden kesintisiz olarak sağıldığı için kumaşlarda kenar kendiliğinden oluşur. Bu tip kenarlara gerçek kenar denir. Mekiksiz dokuma makinelerinde ise atkı atıldıktan sonra iplik uçları kumaşın her iki kenarında serbest olarak kalır. Mekiksiz dokuma makinelerinde kumaşlara kullanım özelliklerine göre dört değişik tipte kenar oluşturulabilir.
Kıvırma Kenar
Kıvırma kenar yöntemi mekikçikli dokuma makinelerinde uygulanan bir yöntemdir. Kıvırma kenar yönteminde kumaş kenarından 1-1.5 cm taşan atkı iplikleri bir sonraki ağızlığın içine kıvrılır. Atkı ipliği tarak tarafından dokunan kumaşa doğru itilir. Her iki kenarda ağızlığın dışında kalan atkı ipliği uçları kenar tutucular tarafından tutulur. Daha sonra kenar örücü tığlar bu iplik uçlarını kıvırarak bir sonraki ağızlığa verir. Böylelikle sağlam bir kenar oluşturulur. Kumaş kenarı zemin kumaşa oranla iki kat daha kalındır. Bu durum yüksek atkı sıklıklarında veya kalın atkılarla çalışılan kumaşlarda marullanma adı verilen sorun oluşturur. Bu sorun kenar çözgü teli sayısı azaltılarak veya rips gibi uzun atlamalı örgü (kenar örgüsü olarak) kullanılarak giderilebilir. Vuruş ve tutuş mekanizmasında, dokunan kumaşın hemen kenarında yer alan kenar örücüler kumaşın her iki kenar örgüsünü yapma görevini üstlenir.
Saçak Kenar
Kumaşın kenardan dağılmasını engellemek için en dışta bulunan çözgü ipliklerine leno örgü yaptırılır. Ancak kumaşın kenarından çıkan atkı iplikleri yalancı kenar tarafından tutulmaz, bir makasla kesilir. Atkının atılmasından hemen sonra kenar kıskaçları tarafından atkı ipinin uçları yakalanır. Tefe hareketi ile birlikte kumaş kenarına çekilen kenar tutucu atkı iplik uçlarını bırakır. Çımbarların hemen önüne yerleştirilen makaslar atkı ipliklerini aynı uzunlukta olacak şekilde keser. Kesilen atkı ipliği uçları makasın altında yer alan emici bir mekanizma tarafından toplanır ve atkı telefi olarak atılır. Selvedge Saver (kumaş kenar kurtarıcı) adlı sistemde leno kenara gerek duyulmadan kenar oluşturulabilmektedir. Leno çözgüleri ve leno örücü tertibatın bulunmadığı sistemde bu yapıdan kaynaklanan tasarrufun yanında, atkı firesinde de yüzde 35'e yaklaşan tasarruf sağlanabilmektedir.
Leno (Yalancı) Kenar
Leno kenar adını leno örgüsünden alır. Daha çok kancalı ve jetli atkı atma sistemlerine sahip dokuma makinelerinde tercih edilir. Leno kenar, en dışta bulunan en az iki çözgü ipliğinin birbiri üzerine kıvrılması ile elde edilir. Birbiri üzerine kıvrılan çözgü ipliklerinin uçlarını da aralarına alarak sabit bir yapıya kavuşmalarını sağlar. Ayrıca atkı ipliklerinin uçları yine leno veya düz örgü ile kumaştan 2–3 cm mesafede olacak şekilde sabitlenir. Buna yalancı kenar denir. Yalancı kenar için yüksek mukavemetli çok kat bükümlü polyester iplikleri kullanılır. Bu çözgüler makaralardan sağılarak yalancı kenarı oluşturur. Daha sonra bir makas veya rezistans (termoplastik elyaf da uygulanır.) yardımı ile zemin kumaştan ayrılır. Kumaş kenarı leno kenarın ayrılmasından sonra saçak kenara benzer bir yapıya kavuşur. Aradaki fark, atkı ipliklerin ucunun atkı tutucular tarafından değil, leno örgüsünü oluşturan çözgüler tarafından tutulmasıdır. Müşterinin talebine göre, düzgün kesilmiş kenarların aranmadığı durumlarda leno çözgüleri iptal edilerek saçak kenar uygulamasına geçilebilir. Leno kenarın oluşturulabilmesi için çerçevelere gerek olmadığından yüksek hızlara ulaşılabilmektedir. Bu yüzden dokumacılıkta en fazla kullanılan kenar oluşturma sistemi leno kenardır. Leno kenarda kumaş kenarı ile atkı ipliğinin ucu arasında yaklaşık 4 cm fark vardır ve bu fark kumaş boyunca her atkıda gerçekleşmektedir. Bu yüzden üretici firmalar kenar sarfiyatlarının azaltılmasına çalışmaktadır. Örneğin, Sulzer firması kancalı dokuma makinelerinde sol (verici kanca yönü) kumaş kenarında leno çözgülerinin görevini üzerine alan atkı kıskaçlarını kullanmaya başlamıştır. Waste Saver Sistemi (atılacak olanı kurtaran sistem) olarak adlandırılan yapıda renk seçicilerle eş zamanlı olarak çalıştırılan kıskaçlar sol yardımcı kenarı kaldırmışlardır.
Eritme kenar
Termoplastik kumaşlarda uygulanan bir yöntemdir. Eritme kenar yönteminde kenar, ısı etkisiyle kumaşın en dışta kalan çözgü ipliklerinin bir veya iki tanesi ile atkı ipliklerinin uçlarının eriyerek birbirine yapışması ile oluşur. Kenar tutucular tarafından gergin bir şekilde tutulan kenarlar her iki tarafa yerleştirilen rezistanslar tarafından kesilir ve ısının etkisiyle eriyen çözgü ve atkı iplikleri birbirine yapışır. Bu yüzden eritme kenarda kenar biraz daha geniş dokunmalıdır. Ayrıca eritme kenarda ısı iyi ayarlanmalıdır; aksi taktirde aşırı erimeden kaynaklı boncuklanmalar oluşabilir. Eritme kenarlı kumaşlarda diğer kenarlarda olduğu gibi saçaklanma olmaz.
0 yorum:
Yorum Gönder
Merhaba, daha kaliteli bir site için yorumlarınızı bekliyoruz.