İlmek Nedir, Örme Kumaşta İlmek Ne Demek

İlmeklerin birbiri ile bağlanması sonucu örgü yüzeyler ortaya çıkar. 

İlmek ya da fiyonk, (Alm. Masche, Strickmasche, Fr. boucle tricotée; maille, İng. knitted loop; loop), örme işlemi sırasında iğneler yardımıyla ipliğe verilen forma denir. Bir örme yüzeyi meydana getiren en küçük birim ilmektir. Yan yana ve üst üste oluşturulan ilmeklerin birbirine bağlanmasıyla örme kumaşlar meydana gelir. Bağlantı öğesi olarak ilmekler, diğer ilmeklere asılan ve böylelikle sağlamlık elde eden bir iplik halkalarıdır. 

İlmekler, örme iğnelerinin ipliklere oluşturduğu özel ters U şekilli iplik halkalarından meydana gelen yapılardır. Bu form yapı fiyonk olarak da ifade edilmektedir. Bir ilmek baş, gövde ve ayak (bacak) olarak üç kısımdan meydana gelir. İlmeklerin birbiri ile bağlantı yapması ayak ve baş kısımlarının kesişme noktalarında üste veya alt alta olma pozisyonu ile sağlanır. İlmeklerin bağlantı yapması ilmek başı veya gövdesinin üste olması şeklinde gerçekleşir. 

İlmek bağlantısı oluşması için ilmeğin, bir diğer ilmek ile bağlantı yapması gerekir. İlmek ayakları, kendinden önceki sıraya ait ilmeklerin başları ile ilmek başı ise kendinden sonraki sıraya ait ilmeklerin ayakları ile bağlantı yapar. İlmek ayakları yan yana duran ilmekler arasındaki bağlantıyı sağlayan parçadır. 

Yuvarlak örme makinesinde ilmeklerin oluşumu. 

İlmek başı (Alm. Maschenkopf, İng. loop head), ilmeği oluşturan üç bölümden biri olan ve kendinden sonraki sıraya ait ilmeklerin ayakları ile bağlantı yapan üst ilmek bölgesisidir. 

İlmek bacakları (Alm. Maschenschenkeln, İng. loop legs), ilmeği oluşturan üç bölümden biri olup ilmek başı ve ilmek ayakları arasında bulunan, v şeklinde ve genellikle örme kumaşların ön yüzünde belirgin olarak görülen ilmek bölgesidir. 

İlmek ayakları (Alm. Maschenfüße, İng. loop feet), ilmeği oluşturan üç bölümden biri olan ve kendinden önceki sıraya ait ilmek başları ile bağlantı yapan alt ilmek bölgesidir. 

Birbirine asılmış olan iplikler bağlantı noktası denilen iplik kesişim yerleriyle birbirine bağlanmışlardır. Her ilmek iki üst iki de alt bağlantı noktasına sahiptir. 

Bir ilmek yapısı; baş, gövde ve bacak (ayak) olarak üç bölüme ayrılır. 

İlmek iğnenin tam hareketi ile oluşan örme kumaşın temel yüzey yapı elemanıdır. İlmeğin temel yüzey yapı elemanı olmasının nedeni, ilmeğin tüm örme kumaş yüzeyini tek olarak oluşturabilme özelliğidir. Diğer örgü elemanlarının tek başına örme kumaş yüzeyi oluşturabilmesi mümkün değildir. Bundan dolayı örme yüzey oluşumunda askı ve atlama elemanı ancak ilmekle birlikte kullanılır. İpliğin ilmek ile yüzey oluşturması örme kumaşların esnekliğinde temel faktördür. Sadece ilmekten oluşan örme kumaşlar, enine ve boyuna esnekliği homojen yapıdadır. 

Bir örgü yapısının boyutsal ve fiziksel analizi örgüyü oluşturan ilmeğin şeklinin ve boyutlarının, başka ilmeklere bağlanma yerlerinin ve fiziksel özelliklerinin bilinmesi ile mümkündür. Bir ilmeğe ait parametreler şunlardır: 

a) İlmek iplik uzunluğu (l): Bir ilmeği meydana getiren ipliğin uzunluğunun iplik eksenindeki ölçümüdür. 

b) Sıra açıklığı (c): Sıra açıklığının geometrik anlamı, bir ilmeğin kumaş yüzeyinde etkili olan yüksekliği olup her ilmek sırasının kumaş boyunu artırma miktarını verir. Bir örgü kumaş parçası boyunun, o kumaşta bulunan sıra sayısına bölümü ile hesaplanır. 

c) Çubuk açıklığı (w): Çubuk açıklığının geometrik anlamı, bir ilmeğin kumaş yüzeyinde etkili olan genişliği olup her ilmek çubuğunun kumaş enini arttırma miktarını verir. Bir örgü kumaş parçası eninin, o kumaşta bulunan çubuk sayısına bölümü ile hesaplanır. 

d) İlmek alanı (N=cxw): Bir ilmeğin kumaş yüzeyinde kapladığı alan olup sıra açıklığı ile çubuk açıklığının çarpımına eşittir. Deneysel çalışmalarda sıra açıklığı, çubuk açıklığı ve ilmek alanı yerine aşağıda verilen parametreler daha yaygın olarak kullanılmaktadır. 

e) Birim kumaş boyundaki sıra sayısı (cpc): Kumaşın 1 cm uzunluğunda bulunan sıra sayısı olup piyasada may sayısı olarak da adlandırılır ve cpc (course per cm) = 1/c (cm) eşitliği ile hesaplanır. 

f) Birim kumaş enindeki çubuk sayısı (wpc): Kumaşın 1 cm genişliğinde bulunan çubuk sayısı olup wpc (course per cm) = 1/w (cm) eşitliği ile hesaplanır. 

g) İlmek yoğunluğu (S): Birim kumaş alanında bulunan ilmek sayısıdır ve S = cpc x wpc eşitliğinden hesaplanır. Kumaş yoğunluğu olarak da adlandırılan bu değer, hesaplama yanında kumaş üzerinde birim alandaki ilmeklerin sayılması ile de bulunabilir. Özellikle ince kumaşlarda ilmekleri saymak zor olacağından bir luptan yararlanılabilir. 

İlmek Yüzleri 

İlmek yüzleri (düz ilmek ve ters ilmek). 

Örgü yapısı içinde yer alan bir ilmeğin, bacaklarının belirgin olarak göründüğü yüzüne düz ilmek denir. Düz ilmeklerden oluşan örgü yüzeyinde, minik "v" şeklindeki ilmek bacakları belirgindir. Örgü kumaşın düz ilmeklerden oluşan yüzü genellikle ön yüz olarak kullanılır. Bir örgü yapısında bulunan ilmeğin, baş ve ayaklarının belirgin olarak göründüğü yüzüne ters ilmek denir. Örgü kumaşın ters ilmeklerden oluşan yüzü genellikle arka yüz olarak kullanılır. 

Makinenin ön tarafında durulup, örülen kumaşa bakıldığında ön yatakta (yuvarlak makinelerde silindirde) oluşturulan ilmekler düz ilmek, arka yatakta (yuvarlak makinelerde kapakta) oluşturulan ilmekler ters ilmek görünümünde olacaktır. Yüz ilmekte, ilmek bacakları bir alttaki ilmek başının üstünden geçer. Ters ilmekte, ilmek bacakları bir alttaki ilmek başının altından geçer. 

İlmek Düzeni 

Örgü yapıda ilmek sırası. 

Sıra 

Örgüde enine yönde yan yana dizilen ilmeklere ilmek sırası denir. Bu, iğne yatağındaki iğnelerin bir sıra örülürken oluşturduğu ilmeklerdir. Basit yapılarda bir sıra, bir iplikten meydana gelir. Karmaşık yapılarda ise bir sıra farklı ipliklerden oluşabilir. Birim kumaş uzunluğundaki ilmek sıralarının sayısı sıra yoğunluğu olarak adlandırılır ve bu değer aşırtma pozisyonundaki iğnelerin hareket miktarının değiştirilmesi ile ayarlanabilir. Bu değer kumaş özellikleri yanında üretim miktarını da etkileyen önemli bir faktördür. Örneğin daha uzun ilmekler oluşturarak sıra yoğunluğu azaltıldığında, daha seyrek kumaş elde edilirken üretim miktarı da artacaktır. 

Örgü yapıda ilmek çubuğu. 

Çubuk 

Örgüde boyuna yönde üst üste yer alan ilmekler dizisine ilmek çubuğu denir. Bu, aynı iğnenin ördüğü iç içe geçmiş ilmek dizisidir. Karmaşık bazı yapılarda bir çubuk, farklı ipliklerden yapılabilir veya farklı iğneler arasında değiştirilebilir. Birim kumaş genişliğindeki ilmek çubuklarının sayısı çubuk yoğunluğu olarak adlandırılır ve bu kumaş özellikleri ile görünüşünü etkileyen önemli bir faktördür. Bu değer örgü yapısı, iplik parametreleri ve gerilimi yanında iğne büyüklüğü ve yoğunluğuna da bağlıdır. Örme makinesindeki iğne yoğunluğu (makine inceliği) makine yapımcıları tarafından önceden belirlendiği için, örmecinin ilmek yoğunluğunu değiştirebilmesi oldukça sınırlıdır. 

» Örmecilik Nedir, Örmecilik Ne Demek