Parşömen Nedir, Parşömen Ne Demek 📜

Parşömen deri kağıt rulosu. 

Parşömen, (Alm. Pergament, Fr. parchemin, İng. parchment), genellikle yazı yazma, resim yapma ve kitap ciltleme gibi amaçlarla kullanılan keçi, koyun ve dana derisi gibi ince derilerden tabaklama işlemi gerçekleştirmeden üretilen yumuşak yüzeyli, opak ve şeffaf bir malzemedir. Parşömen üzerine yazı yazmak, resim yapmak için özel olarak hazırlanmış bir tür deri malzemedir. Tarihsel olarak parşömenler, kireçliği ve etlemesi yapılmış tolanın sepileme yapmadan gerilerek kurutulduğu kurutma sırasında tolanın yağının giderildiği, temizlendiği ve yumuşatıldığı parşömen üretim yöntemi ile üretilir. 

Parşömenler eskiden üzerine yazı yazmak için hazırlanan ince deri parçalarıdır. Parşömen olarak kullanılacak deri, tüylerden fazla et ve yağlardan arındırıldıktan sonra gerilip kurutulurdu. Kuruma işleminden sonra da zımparalanıp pürüzsüz hale getirilerek kullanıma hazır hale gelirdi. 

Parşömen, üzerine yazı yazmak veya resim yapmak için kullanılan özel hazırlanmış hayvan derisi olup parşömen ismi Bergama'dan gelmektedir ve Bergama Kağıdı anlamında Latince Charta Pergamena'dan türemiş ve bütün dillere de buradan geçmiştir. 

Günümüzde ise parşömen kağıdı olarak geçen kağıtlar eski deri parşömenlerden oldukça farklı olup mat, dayanıklı ve yarı saydam bir kağıttır. 

Üzerine yazı yazılmak üzere hazırlanmış hayvan derisi. II. Eumenes'in bilginlerinden Plinos tarafından, papirüs yokluğu karşısında icat edildi. M.Ö. 2400 yıllarında en önemli yazı maddesi olarak papirüs ortaya çıktı. Papirüs, Nil Nehri kıyılarında yetişen, yapraksız, üçgen gövdeli kamıştan yapılmış olup, çok uzun yıllar kitaplar bu yazı maddesi üzerine yazılmaktaydı. 

İlk kez Bergama'da yapıldığı için pergamana adı verildi. Koyun, keçi, dana, domuz, antilop, oğlak derisinden yapılırdı. Oldukça uzun işlemleri gerektiren parşömenin yapımına, özel bir makasla derinin iç yüzündeki et parçaları kesilerek başlanır. Daha sonra bu kısım üzerine kireç sürülür, dış yüzü de kuru olarak ponza taşı ile ovulur ve nişastadan yapılan ince bir zamk tabakası sürülerek cilâlanır. Ayrıca sanayide de tutkalsız kağıt üzerine önce seyreltik sülfürik asit, ardından amonyaklı bir çözelti etki ettirilerek bitkisel parşömen hazırlanır. Bu da parşömenin bütün fiziksel özelliklerine sahiptir. 

Avrupa'da paçavradan yapılan kağıdın kullanılmaya başlanması ve matbaanın keşfi parşömenin önemini yitirmesine neden oldu. Pahalı bir yazı gereci olduğu için de papirüs kadar yaygınlaşmadı. Bugün genellikle koyun ve keçi derileri kullanılarak yapılan parşömen, minyatürlerin yapımında, bazı lüks baskılarda ve çeşitli çantaların hazırlanmasında kullanılır. 

Parşömen, önceleri, kirli sarı renk tonundaydı. Çünkü o yıllarda henüz beyazlatma işlemi bilinmiyordu. Ancak çok kıymetli el yazmalarında altın ve gümüş harflerle yazılan yazının daha güzel görünmesi için eflatuni kırmızı renge boyanırdı. Bu boyama işlemi, Hıristiyanlık döneminde mukaddes kitaplar için yapıldı ve asrımıza kadar devam etti. Dua kitapları için siyaha boyama da yapıldı. 

Parşömen üzerine en eski el yazmaları 3. asra kadar gitmektedir. Yedinci yüzyılın sonundan itibaren parşömen her yerde papirusun yerini almıştır. Beşinci yüzyıldan 15. yüzyıla kadar hemen hemen bütün el yazması eserler parşömen üzerine yazıldı. Bu şekilde artan talep, parşömen üretimi konusunda önemli bir sanayinin gelişmesine sebep oldu. Bu sanayide çalışan işçilere pergaminari denilmekteydi. Artan tüketim, üretimi yetersiz hale getirdi ve tabii ki fiyatlar yükseldi. Bu durumda ekonomikliği sağlamak bakımından daha az önemli ve tarihi değeri daha az olan belgeler, silinmek suretiyle veya önceki yazılar yıkanılarak, yeniden kullanıldı.