Maske Nedir, Yüz Maskeleri, Maske Türleri ve Kullanım Alanları 😷

Maske çeşitleri. 

Maske, belli bir dereceye kadar enfekte olmuş kişilerden enfeksiyonun yayılmasını azaltmak için yararlı bir araç olarak düşünülür ve bu amaçla kullanılır. Bununla birlikte, genellikle enfekte olmaktan korunmanın etkili bir şekli olduğu düşünülmemektedir. 

Bir başka tanıma göre ise; partiküllere karşı solunumla ilgili koruyucu olarak kullanılan ve filtre edici özelliği bulunan yararlı bir araçtır. 

Maskeleri medikal ortamlar dışında kronik hastalığı olanlar ya da alerjik yapısı olan kişiler yaygın olarak kullanmaktadır. Bahsedilen maskeler toz partiküllerini tutarken damlacık gibi dış etmenlerden de solunum yolunu korumaktadır. Söz konusu medikal maskelerin alternatifinde iş güvenliği ekipmanı olarak kullanılan toz maskeleri yer almaktadır. Bahsedilen toz maskeleri kullanım alanlarına göre sınıflandırılmış olup farklı büyüklükteki toz partiküllerinin geçişine izin vermesine göre birbirinden ayrılmaktadır. FFP (Filtering Face Piece) veya PPE (Personal Protective Equipment) olarak kısaltılan bu tarz maskeler; genel olarak solunum sistemi korucu cihazlar kategorisine değerlendirilebilir. 

Amerikan İş Güvenliği ve Sağlığı Ulusal Enstitüsü (NIOSH) Standartlarına göre N95, N99 ve N100 olarak sınıflara ayrılırken, Avrupa Normlarında; EN 149 - A1'e göre FFP1, FFP2 ve FFP3 olarak sınıflanır. Korucu ekipman sınıfındaki maskeler genellikle 5 katmandan oluşan non-woven kumaşların, çeşitli yöntemlerle birleştirilmesi ile oluşur. Üretim hattında termo şekillendirme vardır ve maskeler 3 boyutlu formda hattan çıkar. Üretimleri için özel makineler bulunmaktadır. 

Yaygın olarak medikal maskeler dış katmanda spunbond veya termo non-woven polipropilen (PP) kumaş, orta katmanda meltblown ya da spunlaced non-woven PP kumaş, iç katmanda ise spunbond veya termo non-woven PP, PES ya da karışımlarından mamul kumaş olmak üzere üç katmandan üretilmektedir. 

3 katlı tek kullanımlık meltblown maskenin katmanları. 

Maskeler kullanım amaçlarına göre 3’e ayrılır. 

1-) Cerrahi Maskeler (Tıbbi Yüz Maskeleri) 

İsminden anlaşıldığı üzere esas olarak cerrahi işlemler sırasında sağlık çalışanlarının kullandığı maskelerdir. Bu maskeler solunum yolu hastalığı olan veya bundan şüphelenilen (Grip, tüberküloz gibi) bireylerin, hastalığı başkalarına bulaştırmaması için de kullanılır. Bu maskeler tek kullanımlık olup çıkarıldıktan sonra naylon poşete konarak evlerde çöp kutularına atılmaları gerekir. Sokağa atılmazlar ve evde ortada bırakılmazlar. Çıkarıldıktan sonra tekrar kullanılmazlar. Diğer maskelere göre ucuzdurlar. 

Not: Cerrahi maskeler kolay bir şekilde evde de yapılabilir. Ev yapımı kumaş maske için birçok tasarımdan biri pamuklu kumaş tabanlı maskeler ve polyester kumaşlardan yapılan nonwoven maskelerdir. 

Cerrahi maske. 

Cerrahi Maskelerde Kullanılan Kumaşlar 

- Bakteri filtrasyonunda ve hava geçirgenliğinde dokuma kumaşlara göre daha iyi performans göstermesi nedeni ile nonwoven (dokusuz yüzey) kumaşlar tercih edilir. 

- Nonwoven kumaşların ham maddesi genel olarak polipropilendir (PP). Polipropilen, fiziksel, kimyasal ve teknik özellikleri nedeni ile tek kullanımlık medikal ürünlerin üretiminde en sık kullanılan ham madde kaynağıdır. 

- Polipropilen, polistiren, polietilen ve polyester esaslı nonwoven kumaşlar da cerrahi maske üretiminde kullanıldığı görülmektedir. 

- Dış ve İç katmanlar 15 - 25 gr/m² gramaj aralığında nonwoven (genellikle spunbond hattından çıkmış) kumaşlar tercih edilir. 

- Orta katmanda 25-35 gr/m² gramaj aralığında (genellikle meltblown hattından çıkmış) kumaşlar tercih edilir 

Cerrahi Maskelerin Katmanları ve Özellikleri 

Dış Katman: Spunbond veya thermo nonwoven polipropilen kumaştan üretilir. Dış katman genellikle daha sert, renk verilebilir. Su itici veya geçirmez özellikte olması tercih sebebi olabilir. 

Orta Katman: Meltblown ya da spunlaced nonwoven polipropilen kumaştan yapılır. Orta katman daha iyi bir filtreleme elde etmek için yüksek lif yoğunluğuna sahip ve kabarık bir katmandır. 

İç Katman: Spunbond veya thermo nonwoven polipropilen, polyester ya da karışımlarından üretilen kumaşlar. İç katman genellikle herhangi bir kimyasal işlem uygulanmamış, yumuşak ve cildi tahriş etmeyecek şekildedir. 

Ventilli maske. 

2-) Ventilli Solunum Maskeleri 

Ventilli ya da valfli maskelerin üzerinde nefes alırken kapanan, nefes verirken açılan valf mevcuttur. Ventilli maskeler esas olarak tozlu ortamlarda kullanılır. Sıcak ve nemli koşullarda maske içindeki havayı hızla dışarı atarak, uzun saatler boyunca bu maske ile çalışan kişilerin solunum işini kolaylaştırır. Filtreleme yapmadan nefesi dışarı verdiğinden, hasta kişilerin enfeksiyonu başkasına bulaştırmasına engel olmaz. Bu maskeyi kullananların, başkalarına hastalık bulaştırmamak için mutlaka üzerine cerrahi maske takarak kullanması gerekir. 

3-) Solunum Maskesi (Ventilsiz) 

N95 ya da FFP1, FFP2, FFP3 gibi adlarla da anılan, çevredeki küçük partiküllerin, bakteri veya virüslerin en az % 95'ini tutan maskelerdir. Bu maskeler esas olarak sağlık çalışanları tarafından özel durumlarda kullanılmak için üretilir. Virüs kaynaklı hastalıklar gibi yüksek bulaşıcı hastalığı olan bireylerin muayenesi, kalp masajı, yoğun bakım tedavileri gibi yüksek riskli işlemler için sağlık çalışanlarının kullandığı maskelerdir. Hasta olan bireylerin hastalığı başkalarına bulaştırmaması amacıyla, solunum maskesi kullanılmaz. Hasta bireylerin bulaştırıcılığını engellemek için cerrahi maske yeterlidir. 

N95 maske. 

N95 filtreli yüz maskeleri (FFR) olarak adlandırılan cerrahi maskelerin aksine, kullanıcıya belirli bir düzeyde koruma sağlaması amaçlanır ve örneğin enfekte hastalara eğilimli tıbbi personel tarafından kullanılır. Cerrahi maskelerin aksine, bunlar cilt ve maske arasındaki boşluklardan kaymaya karşı hava sızdırmazlığı sağlamak üzere tasarlanmıştır ve 0,3 mikrona kadar olan partiküllerle fiziksel bir bariyer görevi gören özel bir filtre içerir. 

Not: 3D baskılı malzemeler gözenekliliğinin, viral damlacıkların uzun süre devam etmesine izin verebileceğinden, maskeler için onları riskli bir seçim haline getirdiği öne sürülmüştür. 

Malzemenin kendisinden kaynaklı olası boşluklar (örneğin, baskı sırasında kabarma veya kusurlu tabakalama nedeniyle) endişe için daha fazla alan sağlar. Gelecekte N95 benzeri FFR prototiplerinin kontrollü testi çok önemlidir. Dahası, maskeler doğru bir şekilde giyilmedikçe cerrahi maskeden daha yararlı olamazlar. 

Maske Kullanırken Dikkat Edilecek Noktalar 

- Hastaların veya hastalığı sessiz geçirenlerin (asemptomatik hastalar) hastalığı başkalarına bulaştırmaması için cerrahi maske takılır. 

- Maskeler takılmadan önce ve maske çıkarıldıktan sonra mutlaka eller usulüne uygun olarak yıkanmalıdır. Maske takılı iken ellerle maskeye, yüze ve gözlere dokunulmamalıdır. Dokunulduğu fark edilirse hemen ellerin tekrar sabunla yıkanması veya alkol bazlı el dezenfektanı ile dezenfekte edilmesi gereklidir. 

- Cerrahi maskeler ve solunum maskeleri tek kullanımlıktır. Solunum maskeleri, cerrahi maskelere göre çok daha pahalıdır. Bu nedenle hastalar tarafından tekrar kullanma eğilimi mevcuttur. Bu durum kullanılan maskeler üzerinde bulunan mikropların solunması, dokunulması, göze-buruna teması nedeni ile hem kullanan hem de çevredekiler için ayrı riskler doğurur. 

- Ventilli solunum maskeleri, bulaşıcı hastalık durumlarında ne hastalar ne de sağlık çalışanları tarafından kullanılmamalıdır. Çünkü dışarı çıkan havayı temizlemediği için, bulaştırıcılığı engellemez. Eğer elinizde ventilli maske varsa mutlaka üzerine cerrahi maske takılarak kullanılmalıdır. 

- Ağız ve burnu maske ile örtün ve yüzünüzle maske arasında boşluk olmadığından emin olun. 

- Maskeyi nemli olduğu anda yenisiyle değiştirin ve tek kullanımlık maskeleri tekrar kullanmayın. 

- Maskeyi çıkarmak için: arkadan çıkarın (maskenin önüne dokunmayın); derhal kapalı bir çöp kutusuna atın; elleri alkol bazlı el ovma veya sabun ve su ile temizleyin.