Kot Taşlama ve Denim Yıkama İşlemleri

Giysilere eskitilmiş ve yıpranmış bir görünüm kazandırmak için kullanılan bir terbiye işlemidir. 

Tekstil sektöründe oldukça fazla üretilen, ekseriyetle kot, keten gibi her tür kumaştan imal pantolon, şort, gömlek gibi giyim ürünlerinin üzerine eskitme, desen verme, boyama, reçine, kimyasal uygulama gibi işlemler uygulanmaktadır. Genelde kot (denim) kumaşlı pantolon veya gömleklere eskitilmiş gözükmesi amacıyla eskitme işlemi yapılmaktadır. Bu işleme genel olarak taşlama işlemi denmektedir. Kot taşlama, yeni üretilen bir giysiye yıpranmış bir görünüm kazandırmak için kullanılan bir tekstil üretim sürecidir. Taşlama tekniği ayrıca kanvas ve kot gibi aksi halde sert ve sert kumaşların yumuşaklığını ve esnekliğini artırmaya yardımcı olur. İşlem, işlenen kumaşı pürüzlendirmek için büyük taşlar kullanır. Bahsedilen eskitme işlemi yapmak için birçok yöntem kullanılmaktadır. Aşağıda bu yöntemlerden bahsedilecektir. 

- Taş yıkama yöntemi: Yıkamacılığın temel ve önemli bir işlemidir. Bu yıkamada, konfeksiyon ürünleri pomza taşı kullanılarak yıkanır. Ürünlerin birbirine sürtünüp ovalanması, kullanılan taşlar yardımıyla hızlandırılarak bir yıkama efekti elde edilir. Ortaya çıkan efekt, oldukça yüzeysel olup, tüylenmeyi de beraberinde getirir. 

- Kuru taşlama (kar yıkama) yöntemi: Konfeksiyon ürünleri kimyasal madde emdirilmiş taşlarla susuz ortamda işleme tabi tutulur. Kimyasal olarak genellikle permanganat veya hipoklorit kullanılır. Derin nokta efektlerin elde edildiği bir yıkama çeşididir. Bu tür yıkamalarda, yıkama sonrasında elde edilecek renk, tamamen kumaşın boyama aşamasında kullanılan boyarmaddelerin kar yıkamada kullanılan kimyasallara karşı olan haslık değerlerine bağlı olarak değişir. Günümüzde yukarıda söz konusu olan renk açıcı kimyasallar çeşitli dolgu maddelerine emdirilerek veya karıştırılarak da kullanılmakta, böylece taşın özellikle örgü mamullerde ortaya çıkardığı delik gibi sorunlar da engellenmektedir. 

- Enzim taş yıkama: Taş yıkama sonucu elde edilen efektlerden daha derin yıkama efektlerinin istendiği durumlarda, pomza taşının yanı sıra taş enzimi diye adlandırılan nötral enzimler de birlikte kullanılır. Sadece taş ile yapılan yıkamalarda görülen tüylenme problemi, bu yıkamada enzim kullanıldığı için yaşanmaz. 

- Rinse yıkama: Rinse ürüne olabildiğince az yıkama efekti verilerek yalnızca çekmezlik ve tuşe kazandırmak amacıyla yapılan durulamalardır. 

- Soldurma yöntemi: Taş veya enzim taş ile yapılan yıkamalar sonucunda yıkama efekti elde edilirken denim kumaşların boyanmasında kullanılmış olan indigo boyarmaddenin rengi belli bir noktaya kadar açılabilir. Bu seviyeden daha açık renkte olması istenen yıkamalar için enzim yıkamayı takiben ayrıca bir soldurma işleminin yapılması gereklidir. Soldurma işlemi, genellikle hipoklorit veya permanganat kullanılarak yapılır. İşlem sonrasında renk elde edildikten sonra kullanılan kimyasalların artıkları nötralize işlemleri yapılarak kumaştan uzaklaştırılır. Hypo ile yapılan ağartmalar genellikle mavi nüanslı ağartmalardır. Hypo ile istenilen en açık renklere (buz mavisi) ulaşmak mümkündür. Bu tip ağartmalar hyponun aşırı mukavemet kaybına yol açması nedeniyle kontrollü olarak yapılmalıdır. 

- Akar boya yıkama yöntemi: Pigment boyarmaddeler kullanılarak boyanmış ürünlere uygulanan yıkama çeşididir. Pigment boyarmaddeler kumaşa mekanik olarak yapıştırılmış olduğundan, bayama sırasında kullanılmış olan bağlayıcı binder maddesinin miktarına ve fikse koşullarına bağlı olarak yıkama sıcaklık ve süresi ayarlanır. 

- Perlit yıkama: Perlit maddesi ile yıkanan ürüne tüylenmiş, eskimiş efekt kazandırılarak çok kullanılmış görünümü verilir. 

- Kum yıkama yöntemi: Kimyasallarla yıkanarak ürüne çok giyilmiş, eskimiş, tüylenmiş bir efekt kazandırılır. 

Kot Taşlamada Yapılan Kuru İşlemler 

Günümüzde modanın etkisiyle, çok kullanılmış görünümlü giysilerin yaygın halde kullanılması sonucunda bıyık, rodeo, sprey rodeo yöntemleri gibi işlemler de konfeksiyon ürünlerine uygulanmaktadır. Bu işlemler sonucunda, el işçiliğine bağlı olarak ürünler arasında farklılıklar görülebilir. 

Rodeo yöntemleri 

- Kum rodeo yöntemi: Üründe, eskimiş efekt istenen bölgeye özel tabancayla basınçlı hava ve kum püskürtülür. 

- Sprey rodeo yöntemi: Üründe, eskimiş efekt istenen bölgeye permanganat özel bir tabancayla püskürtülür veya fırça ile sürülür. Böylece elde edilen kullanılmış görünüm daha derin ve kumaş rengi ile daha fazla kontrast oluşturacak şekilde ortaya çıkar. 

Scrabing yöntemleri (Kumaş zımparalama) 

Denim zımparalama (denim scraping), zımpara kâğıdı yardımıyla denim giysileri aşındırarak eskimiş görüntüsü kazandıran kuru terbiye işlemine denir. Kum ile yapılan rodeo işlemi yerine, elde zımparalanarak yapılır. Rodeo işleminden farklı olarak zımparalanmış yüzeylerde cross efekt tabir edilen atkı yönünde çizgi efektlerini (kumaşa bağlı olarak) almak mümkündür. 

Bıyık yöntemleri 

Bıyık görüntüsü (moustache effect; whisker effect), giyilmiş pantolonların arka, ön diz ve basen kısımlarında uzun süreli kullanım nedeniyle oluşan ve bıyığa benzeyen kırışık ve rengi solmuş görünümün denim pantolonların çeşitli bölgelerine elle ya da özel kalıplar yardımıyla çizilmesiyle elde edilen görünüme denir. 

- Zımpara bıyık yöntemi: Uzun süre kullanılmış giysilerdeki katlanma ve kırışıklıklar sonucunda oluşan eskimiş görüntülü çizgiler, hazırlanan şablonlar ile ürün üzerinde önceden uygulanarak eskimiş görünümü verme işlemidir. 

- Sprey bıyık yöntemi: Zımpara bıyık ile yapılan işlemlerin benzerinin permanganat spreyi ile yapılmış şeklidir. Yukarıda kot/denim kumaşları taşlama yöntemleri bahsedilmiştir. 

Bu yöntemlerin bazılarında kimyasal kullanımı bazılarında da taş veya kum kullanımı üretim esnasında çalışanların sağlığını olumsuz etkileyebilmektedir.