Ayakkabı Bakımı Nasıl Yapılır

Ayakkabıyı iyi kullanmak ve bakım ömrünü uzatır. 

Ayakkabının ömrü nasıl uzar, Doğru ayakkabı bakımı nasıl olmalıdır, Ayakkabı bakımı nasıl yapılır gibi sorularınızın yanıtlarına yazının devamından ulaşabilirsiniz. Evinizde yapacağınız küçük ve pratik ayakkabı bakımları sayesinde, ayakkabınızın ömrü uzayacak ve ayakkabıyı uzun yıllar kullanmanıza sağlayacaktır. Islak ve çamurlu ayakkabıdaki yapılan yanlışlıklar neler ve doğru bakım uygulamaları nelerdir bunun gibi bir çok soruya cevap vermeye çalışacağız:

1-) Ayakkabı da her üründe olduğu gibi kullanım özelliklerine giyilmelidir. Mevsim, ayak yapımız, doğa ve yeryüzü şartlarına uygun ayakkabılar seçilmelidir.

2-) Ayakkabı giyilirken ve çıkarılırken bağcıkları çözülmeli varsa fermuarı açılmalıdır. Bağcıksız ayakkabılarda ise mutlaka çekecek kullanılmalıdır. Arka (fort) kısmına basmadan giyilmeli, fort kısmının kırılması durumunda hiçbir şekilde geri dönüşü olmamaktadır. 

3-) Ayakkabılar ayağın maksimum şiş zaman diliminde sağ ve sol olarak denenmelidir, ayağı sıkan ayakkabı kesinlikle satın alınmamalıdır. 

4-) Ayakkabınız ayağınıza uygun ölçüde olmalıdır. Ayağa küçük veya büyük gelen ayakkabılar erken deformasyon, astar yırtılması gibi sorunlara yol açabilir. 

Dünyada yaygın olarak kullanılan ayakkabı numara cetvelleri ve dönüşümleri. 

5-) Ayakkabılar ayağa uyum sağlayıncaya kadar ilk birkaç giyimde ayağı sıkabilir veya herhangi bir yerinden ayağınızı vurabilir. Bu nedenle yeni ayakkabıyla dışarı çıkmadan evde giyilerek bir kez daha denenmelidir. 

6-) Satın alınan ürünlerde üretim şekline (kategorisine) uygun olarak kullanılmadığı takdirde yaşanacak sorunlar kullanım hatası olarak değerlendirilecektir. 

7-) Standart ölçülerde üretilen parmak arası terlik ve sandaletler mutlaka çift olarak denenmeli ve kalıbın ayağa uygunluğuna dikkat edilmelidir. 

8-) Üzerinde boncuk, işleme, aksesuar ve süs dikişleri bulunan ürünler özel muamele gerektirir aksi durumda ürünlerde yaşanacak sorunlar üretim ile ilgili olmayıp kullanım hatası olarak değerlendirilecektir. 

9-) Çorapsız giyilen ayakkabılar her gün giyilip, dinlendirilmediği takdirde ayakkabıdaki gözeneklerin kapanması nedeniyle ayağınızda ter ve koku oluşturabilir. 

10-) Ayakkabının emmiş olduğu ter 24 saat içinde buharlaşır, bu nedenle 1 gün ara ile giyilmesi ayakkabının uzun ömürlü olmasını sağlar. 

11-) Deri ayakkabılar kendi renginde boya ve cila ile cilalanmalıdır. Nubuk ve süet malzemeden üretilmiş ayakkabılar uygun sertlikte bir fırça veya silgi ile temizlenmeli ve kesinlikle yıkanmamalıdır. 

12-) Ayakkabınızın derisinin üzerinde ayağınızın yapısına ve kullanım şekline göre kırışıklıklar, esnemeler meydana gelebilir. Bu kırışıklıklar ve esnemeler ayağın her esneyişinde (bükümünde) artacaktır. Ayakkabının üzerinde oluşan şekil bozukluklarını önlemek için uygun bir ayakkabı kalıbı kullanarak dinlendirme bu kalıbın içinde yapılmalıdır. 

13-) İçi astarlı ve astarsız ayakkabılar hakiki deriden imal edildiği biliniyorsa güvenle kullanılabilir; bu ürünler sağlığınızı bozabilecek kimyasal katkılar içermez, derinin rengi ayaklarınıza ve çoraplarınıza çıkabilir. 

14-) Islak ve nemli ayakkabılar oda sıcaklığında kurutulmalıdır. Doğrudan güneş ışığı altında veya herhangi bir ısı kaynağı altında kurutulduğu takdirde ayakkabıların yapışma yerlerinde açma, deride çatlama, leke ve üründe kalıcı şekil bozukluğu olabilir. 

15-) Ayakkabınızda yıkanabilir ifadesi yoksa; ayakkabınızı su altında tutarak yada çamaşır makinesinde yıkamayınız. Bu tür kullanımlar ayakkabı formunun bozulmasına ve ömrünün kısalmasına neden olabilir. 

Hangi malzemeden üretildiğinin bilinmesi ayakkabı bakımı için çok önemlidir. 

16-) İç astarında sentetik deri ve tekstil malzeme kullanılan ayakkabıların terleme, boyama ve koku yapması muhtemeldir, En az 1 gün arayla aynı ayakkabının giyilmesi tavsiye olunur. 

17-) Sentetik deri kullanılarak üretilen ayakkabılarda oluşabilecek soyulma ve deformasyon tamiri mümkün değildir. 

18-) Üstü el dikişli ayakkabılarda (saraçlı tabir edilen) dikiş yerlerinden, taban ve yan kısmındaki derinin birleştiği bölümlerden su alması doğaldır. Mümkün olduğunca yağmurlu havalarda giyilmemelidir. 

19-) Ayağınızın aşırı derecede terlemesi ve tozlara atılan karları eritmek ve buzlanmayı önlemek amaçlı tuzlar; derinin üzerinde tuzlanmaya ve renk değişimine neden olabilir. Tuzlu su birikintilerinden uzak durmak gerekir. Bu durumda herhangi bir müdahale yapılmaz. 

20-) Özellikle kösele, süet, nubuk ayakkabıların karlı ve yağmurlu ortamlarda kullanılmaması, yalnızca lastik ve kauçuk tabanlı ayakkabıların kullanılması tavsiye edilir. 

21-) Tabanında Oil Resistant yani petrol ürünlerine dayanıklı ibaresi bulunmayan ayakkabılar petrol ve türevi kimyasalları ile temas ettiğinde erimesi muhtemeldir. 

22-) Üzerinde su geçirmezlik özelliği mevcuttur ibaresi bulunmayan her ayakkabı yağmur ve kar suyu geçirebilir. Özellikle belirtilmedikçe ve su geçirmezlik ibaresi Gore-tex ve Waterproof özelliği yoksa tüm ayakkabı ve botlar bir miktar su alabilir. Bu nedenle üretim sırasında deriden su içinde esneme testine tabi tutulur ve bu test sonucunda % 30’dan daha az su geçirgenliği olan deriler suya dayanıklı (Water-Resistant) kabul edilir. Bu durum kullanılan derinin doğal bir malzeme olmasından kaynaklanır. Su geçirmemeye yardımcı spreyler kullanılabilir. Fakat bu durumlarda dahil doğal deri ihtiva eden sayalarda (ayakkabının üst yüzeyi) su geçirmeme özelliği garanti edilemez. 

23-) Özel malzemelerle üretilen ayakkabıların bakımı konusunda kullanma talimatı dikkatle okunmalıdır.

24-) Vegetal (natural), tabir edilen bitkisel malzemelerle işlentisi yapılmış olan deriler ısı ile temas ettiğinde, nemli bezle silindiğinde veya cila sürüldüğünde rengi değişebilir. Dolayısı ile bu tür derilerin suyla temas ettirilmemesi ve fırça ile tozu alınarak temizlenmesi tavsiye edilir. 

25-) Crazy diye tabir edilen (sığır derisi kullanılan ve derinin doğal görüntüsünü bozmamak amacıyla işlem yapılmayan ürünler) deri renklerinde ayakkabının her iki çiftinde de renk farklılıkları söz konusu olabilir. Bu durum derinin özelliğinden olup, hata olarak değerlendirilmez. 

26-) Süet benzeri ayakkabıların üzerlerine su geçirmez sprey sıkarak koruyun. 

27-) Kaliteli ayakkabı boyası kullanın, kalite boya ile sık sık sık boyayın ve istenirse badem yağı kullanarak cilalayın.

28-) Çamurlu ayakkabıları silerken yapılan hata ise, sert şekilde silmektir. Ayakkabının üzerindeki çamuru temizlemek için sert darbeler ile sildiğimiz de üzerindeki koruma tabakasına da zarar veriyoruz. Onun yerine hafif ıslatılmış bez yardımı ile yumuşak hareketler ile nazikçe silin.

Ayakkabının bölümleri ve isimleri. 

Şimdi de bakım için bilinmesi gereken diğer hususlara göz atalım, ayakkabının bölümleri, üretilen malzemeler ve ayakkabıyı oluşturan parçaların isimlerini öğrenerek ayakkabılar konusunda bilgilerimiz artıralım. Bütün ayakkabı türlerinde benzer bölümler bulunur. Çizme ve botlarda, standart ayakkabı parçalarına ek olarak; konç, fermuar, yaka kürkü ve çeşitli aksesuarlar ilave edilir. 

TABAN: Ayakkabının en önemli parçalarından biridir. Çünkü hem dayanıklı hem de esnek olmak zorundadır. Sıcaklık farklılıklarına karşı bozulmaması; yıpranmaya karşı çok dirençli olması en büyük avantajdır. 

TABAN ÇEŞİTLERİ: 

KÖSELE: Dana derisi ve çeşitli kimyasalların birleşiminden elde edilir. Nefes alabilme özelliği vardır, su ve nemden etkilenir. 

NEOLİT: Sıkıştırılmış plastik, kauçuk ve çeşitli kimyasalların birleşiminden oluşur. Kırılmama özelliği vardır. 

TERMO KAUÇUK: Termo kauçuk karışımı ile oluşur. Yoğunluğu en yüksek ve sıcaklığa en dayanıklı tabandır. 

POLİÜRETAN: Poliüretan malzemeden oluşur. 

PVC: Polivinil klorürden meydana gelen bir tabandır. Çeşitli finisaj işlemleri farklı renk ve parlaklık verilebilir. 

TERMO POLİÜRETAN: Poliüretan ve termo kauçuğun özel enjeksiyon sistemi ile birleşiminden oluşur. Hafiftir ve kaymama özelliği vardır. 

LATEX: Doğal kauçuk ve latex ile üretilir. Elastikiyeti en yüksek konfor özelliği olan tabandır. 

EVA: Yoğunluğu en düşük poliüretan kullanılır. Hafiftir. 

ÖKÇE: Ökçe taban üzerinde komple imal edilebildiği gibi, taban üzerine ayakkabı imalatı aşamasında vida ve/veya çivi ile takılan bir bölümdür. Ayakkabının tarzına göre çeşitli tip ve yükseklikte olur. Ökçe yüksekliği PONT ile ifade edilir. Bir pont yaklaşık olarak 7 mm’dir. 

TABAN ASTARI: Taban ile mostra arasında bulunup, tabanın ayak şekline göre uymasını ve formunu korumasını sağlar. İçinde özel karışımlı esneklik sağlayıcı bir plastik ve çelik destek bulunan, ortopediyi sağlayan en önemli parçadır. 

SAYA ÜRETİMİNDE KULLANILAN DERİLER 

Vidala: Sığır, Dana ve At derilerinin krom tuzları ile sepilemesinden (işlenmesi) elde edilir. Özellikle kışlık ayakkabıların, askeri botların, fantezi terliklerin ve kadın ayakkabılarının büyük bir bölümünde kullanılır. 

Yağlı Deri: Cildi mat, kalın vidaladır. Vidalaya oranla çok az su geçirme özelliğine sahiptir. Kışlık ayakkabı ve bot modellerinde kullanılır. 

Glase: Keçi derilerinin krom tuzları ile türlü usullerde sepilemesinden elde edilir. Kaliteli kadın ayakkabı, merdane iskarpin (bağcıksız) ayakkabılar, kadın çizmeleri ve terliklerin sayalarında kullanılır. 

Rugan: Büyük ve küçük baş hayvan derilerinden elde edilir. Yağlı yada sentetik laklarla finisaj yapılmış çok parlak görünüşlü yumuşak derilerdir. 

Süet: Genç sığır, dana, malak, keçi, oğlak, koyun veya kuzu derilerinin krom tuzuyla sepilemesinden elde edilir. 

Yarma Süet: Ağ tabakasından et yüzü tarafına doğru deriden yarılarak alınan deridir. 

Nubuk: Cildi zımparalanmış deridir. Nubuk, süete göre kısa tüylü ve daha toktur. 

Lame ve Dore: Lame, metalik gümüş, dore, metalik sarı renge boyanmış mamul derilerdir. Her iki tipteki deriler de ağırlıklı olarak fantezi kadın ayakkabılarında kullanılır. 

Nappa: Daha diri ve tok işlenir. Gözenekleri Glase deri kadar belirgin değildir. 

Zik: Genelde koyun derisi kullanılır. Çok ince ve esnektir, giysilik olarak da kullanılır. 

Florantik (Açma): Derinin sırça kısmı zımpara yapılıp, boyayla kapatılır. Çok parlak finisajlıdır. 

Vejetal: Bitkisel taninler ile işlenmiş tamamen doğal veya boyalı derilerdir. Aksesuar yapımında kullanılır. Kullanım sırasında rengi koyulaşır 

Baskılı: Üst zarın atılmasından sonra, derinin üst düzeyi, metal plakalar üzerinde hazırlanıp, yüksek basınç ve ısıda deriye baskı yapılır. 

Mantar: Taban, topuk ve sandaletlerde kullanılır. Mantar tozu, kauçuk karışımı, çok hafif ve termiktir. 

ASTARLIK DERİLER: Ham küçük baş hayvan derilerinin türlü yöntemlerle sepilenmesinden elde edilen, doğal renkte boyanmış ince, yumuşak, elastiki ve yüzeyi düzgün derilerdir. Keçi derilerinden elde edilen astarlık derilere astarlık glase, koyundan elde edilenlere ise meşin, dana derisinden yapılanlara da dana astar adı verilir. 

ASTARIN İŞLEVİ: Ayak ve saya arasında koruyucu bir tampon tabaka olmak. Ayakkabının şeklini korumasını sağlama, Ayağın nemini almak, Ayakkabının iç görünümünü şekillendirmek, Astar ayakkabının ayna (ön), yan (gamba) ve ayağın bastığı zemin (mostra) da kullanılır. 

SUNİ MALZEME: Ayakkabıda saya üzerinde yüz ve astar olarak kullanılan suni malzeme PVC ve PU kaplama olarak iki cins malzemeden üretilir. Suni malzeme cinsleri kaplandığı zemine göre kullanım yeri belirlenir. 

Zemin çeşitleri; dokuma ve nonwoven olarak iki ana gruba ayrılır. Bu zemin üzerine koagule, sıvama, püskürtme gibi yöntemlerle kaplama yapılır. 

TEKSTİL MALZEME: Ayakkabıda saya ve astar üzerinde kullanılan tekstil mamulü olan dokuma malzemelerdir. Kumaş olarak üretilen bu malzemeler ayakkabının tarzına göre, günün modasına ve modeline göre kullanılır. Kumaşlar gerekli sağlamlığımı elde etmek için takviye malzemesi ile güçlendirilir. Bazen de kumaşlar diğer deri ve suni malzemeyi güçlendirmek için kullanılır. 

YASTIK SÜNGERLER: Mostranın altına yerleştirilen süngerdir. Ayak ortopedisine uygun hale gelmesini sağlar. Çocuk ayakkabılarında ayağının gelişmesini tamamladığı nazik bölgeler olan topuk altı ve ayak içi orta bombeye özel esnek köpük gözenekli yastıklar kullanılır. 

FORT: Ayakkabıda arka kısmın dik durması ve formunu muhafaza etmesi için saya ile astar arasına yerleştirilen takviye parçadır. 

BOMBE: Ayakkabının burun kısmının formunu koruması için yerleştirilir. Plastik alaşımlı olan bombe malzemesi ısıyla kalıbın şeklini alır ve ayakkabının burun şeklini ve parmak uçlarını korur. 

MOSTRA: Taban astarının üzerine konan ayağın temas ettiği ve üzerine basarak rahatlık ve konforu hissettiği en önemli bölümdür. Ayakkabının tarzına göre; Sıkıştırılmış sünger, PU, Eva, Latex gibi malzemelerden yapılır. Yine ayakkabı tarzına göre; Anti statik, Air kanal sistem, Topuk Jeli, Klimalı sistem gibi özelliklerle konfor sağlanır. 

AKSESUARLAR: Ayakkabının tarzına göre çeşitli aksesuarlar kullanılır. Aksesuarlar; plastik, deri, suni malzeme, tekstil, taş, tahta, boncuk, kumaş ve metal çeşitlerinden oluşur. Fermuar, atkı tokası, kanca, rivet, kapsül, trok, taşlı süs tokaları, etiketler, resimli logolar, ponponlar, püsküller, süs dikişleri, bağcık. 

YAPIŞTIRICI KİMYASALLAR: 

POLİKLOROPREN ESASLI (sarı ilaç): Saya, saya hazırlama, taban astarı ve montajda kullanılır. 

POLİÜRETAN ESASLI (taban ilacı): Montajda (saya ile tabanı yapıştırmada) kullanılır. 

LATEX: Saya ve saya hazırlamada kullanılır. 

SOLÜSYON: Sayada kullanılır. 

HOT-MELT: Poliamid: Sayada (biye ve kenar kıvırmada) kullanılır. 

Polyester: Montajda (monta makinasında) kullanılır. 

Kopoliester reçine bazlı ön monte Hotmelt yapıştırıcısıdır. 

YÜZEY HAZIRLAYICI KİMYASALLAR: 

TABAN SİLME SUYU VE PRİMER: Taban hazırlamada kullanılır, taban yapışmaya yüzey hazırlar. 

FORT VE BOMBE AKTİFLEME SOLVENTİ: Montajda solvent aktif bombe ve fort malzemelerini aktifleştirmek için kullanılır. 

FİNİSAJ KİMYASALLARI: 

YÜZEY TEMİZLEME SULARI: Saya dikiş aşamasında çizilen gümüş kalem izini silme ve rugan gibi malzemeleri temizlemede kullanılır. 

KENAR VE GÖLGE BOYALARI: Ayakkabı üzerinde süs ve hata gizleme amaçlı yapılan işlemde kullanılan malzemedir. 

AÇMA, YAKMA VE PARLATMA MUMLARI: Ayakkabıda kullanılan malzeme ve tarza göre yapılan işlemdir. Deri gözeneklerini doldurucu, parlatıcı ve/veya süs verici özellikleri vardır. 

SIVI PARLATICILAR: Ayakkabıda kullanılan malzeme ve tarza göre yapılan işlemdir. Malzemenin parlak olmasını sağlar. 

SU GEÇİRMEZ LAKE: Lake suyun deri gözeneklerine girmesini önlemek için ayakkabı üzerine püskürtülen veya sürülen sıvı maddedir.