Haşıl Nedir, Haşıl Ne Demek

Dokumanın düzgün bir şekilde yapılması için çözgü iplikleri haşıl makinesinden geçirilir. 

Haşıl (Alm. Schlichtensbad, Leimungsmittel Fr. bain d’encollage, agent d’encollage İng. sizing bath, sizing agent), dokuma sırasındaki sürtünmeleri azaltarak kopuşları önlemek amacıyla çözgü ipliklerine aktarılan, film oluşturma özelliğine sahip nişasta, karboksimetilselüloz, polivinilalkol gibi polimer yapılı maddelerinden ve haşıl yardımcı maddelerinden oluşan banyoya denir. 

Haşıl ya da haşıllama, dokuma işleminden önce yapılan bir dokuma hazırlık işlemidir. Özellikle çözgüde kullanılacak tek katlı pamuk ipliklerine, puntasız ve bükümsüz sentetik (polyester, naylon v.b) ipliklere uygulanan bir işlemdir. Dokuma makinelerinde çözgü iplikleri; lamel, gücü ve tarak dişlerinden geçerken, ağızlığın açılıp kapanması sırasında ayrıca tefe vurma işlemi esnasında sürekli olarak değişen bir gerilime ve sürtünmeye maruz kalarak aşınırlar ve hırpalanırlar. 

Haşıllamada amaç; çözgü ipliklerini dokuma sırasında oluşacak yıpratıcı kuvvetlerden korumak için ipliklerin kayganlaştırılması ve güçlendirilmesidir. Haşıl yapılacak çözgüler, deverede çözülürken normal çapraza alma işleminin haricinde ayrıca haşıl çaprazı denilen yedi kat çaprazına alınırlar. Haşıl yardımıyla, iplik üzerine bir film tabakası kaplamak suretiyle, iplik yüzeyinden dışarı çıkmış elyaf uçları yapıştırılır ve ipliğin dokuma esnasında yeterli mukavemet kazanması sağlanmış olur. 

Haşıllamanın Tanımı ve Amacı 

Dokumada kullanılacak olan çözgü ipliklerine mukavemetlerini artırmak amacı ile haşıllama işlemi uygulanır. Haşıl işlemi; özellikle tek kat çözgü ipliklerinin ve puntasız bükümsüz filament ipliklerinin dokuma esnasında etkileneceği mekanik sürtünmelere karşı dayanıklılığının artırılmasıdır. Çözgü ipliklerine dokumadaki darbeli ve gerilimli çalışmaya dayanabilecek şekilde mukavemet kazandırmak, dokumadaki çalışma sırasındaki yan yana hareket eden ipliklerin birbirlerine dolaşmamalarını ve elektriklenmeyi en aza indirmek için dokumada çalışma kolaylığını sağlama açısından düzgün bir çözgü iplik gövdesi elde etmeye haşıllama, bu özellikleri sağlayan sıvıya haşıl denir. Söz konusu işlemin yapıldığı tekstil makinesine ise haşıl makinesi denir. Haşıllama farklı bir tanımla çözgü ipliklerinin yapıştırıcı özelliği bulunan viskoz sıvı içerisinden geçirilerek fiziksel ve kimyasal özelliklerini iyileştirmek veya korumak amacıyla koruyucu bir polimerik film ile kaplanması işlemidir. Çözgü ipliklerinin sürtünme ve gerilim kuvvetlerine dokuma işlemi sırasında mukavemet kazandırmak amacı ile yapılan haşıl işlemi, iplik yüzeyinin haşıl adı verilen madde ile kaplanarak sürtünmeyi en aza indirmeyi sağlayarak olabilecek ipliğin fiziksel ve yapısal olarak etkilenmemesine dayanan dokuma hazırlık işlemidir. Haşıllama işlemi çözgü hazırlama işleminden sonra, haşıl makinelerinde yapılır. Seri çözgü makinelerinde hazırlanmış leventler haşıl makinelerinde aynı anda haşıl ve birleştirme işlemine maruz kalır. 

Haşıl maddeleri; film oluşturabilen, liflere belirli bir yapışma ve tutunma yeteneğine sahip doğal veya yapay, akışkan özellikte maddelerdir. Piyasada en sık kullanılan doğal kaynaklı haşıl maddelerinden; nişasta ve CMC (karboksimetilselüloz) pamuk esaslı ipliklerin haşıllanmasında, yapay haşıl maddelerinden polivinilalkol ve poliakrilat ise polyester ve naylon gibi sentetik ipliklerin haşıllanmasında kullanılır. CMC ve sentetik esaslı haşıl maddeleri yıkama esnasında kolaylıkla kumaştan giderilebilirken nişasta suda çözünmez bir yapıya sahiptir. Hem uygulama hem de uzaklaştırma açısından sorunlu olmasına rağmen, halen sıradan pamuklu bezlerde uygulama alanı bulmaktadır. Suda çözünen haşıl maddeleri, uygun bir ıslatıcı ilavesi ile, yıkama işlemi yapılırken aynı makinede ekonomik olarak giderilebilir. Ancak, nişasta haşılı için, enzimler (amilaz enzimi) yardımıyla ayrıca bir haşıl sökme işleminin yapılması gerekmektedir. 

Haşıllama işlemi aynı zamanda ipliklerin kimyasal özelliklerinin korunmasına yardımcı olur. İpliklerin üzerindeki elyaf uçlarının iplik üzerinde kalmasına sebep olarak lif döküntülerini de azaltmaktadır. 

Haşıllama işleminin amaçları: 

Haşıllamanın esas amacı dokuma işleminin yapılması sırasında çözgü kopuşlarını ortadan kaldırmak veya en aza indirmektir. Diğer amaçları ise: 

- Çözgü ipliğine mukavemet kazandırmak, 

- Çözgü ipliğine elastikiyet kazandırmak, 

- Çözgü ipliğine kayganlık kazandırmak, 

- Statik elektriklenmeyi önlemek. 

- Çözgü ipliğinin yüzeyindeki lifleri iplik gövdesine yapıştırmak, 

- Çözgü ipliğinde düzgün ve esnek bir film tabakası oluşturmak, 

- Çözgü ipliği cinsine göre gereken nemi ipliğe kazandırmak, 

- Dokuma sırasında ipliklerin birbirlerine sürtünerek pamuklaşmasını önlemek, 
- İmal edilecek olan kumaşın cinsine göre; çözgü makinesinde çözgüsü yapılan çözgü leventlerinin birleştirilerek tek bir levent hâline getirmek, 

- Çözgü ipliklerini dokuma levendine optimum ve eşit gerginlikte sarmak, 

- Dokuma makinesinin randımanını ve kumaş kalitesini artırmak için çözgü ipliğinin özelliklerini iyileştirmek gibi nedenlerle haşıl işlemi çözgü ipliklerine uygulanır. 

Kumaş dokunması tamamlandıktan sonra, daha sonra uygulanacak olan işlemlerin (boyama, apre vb.) düzgün yapılması için haşılların yıkama vb. yöntemlerle uzaklaştırılması (haşıl sökme) gerekir. 

Bknz » Kumaştan Haşıl Sökme Yöntemleri Nelerdir