İplik Kopuş Metodu

İplik kopuş metodu TS EN ISO 12947-2 

Numune Kopması: 

Aşağıdaki durumların ortaya çıkması halinde, numunenin koptuğu kabul edilir: 

- Dokunmuş kumaşlarda, iki farklı ipliğin tamamen kopması, 

- Örülmüş kumaşlarda, bir deliğin oluşmasına sebep olan bir ipliğin kopması, 

- Havlı kumaşlarda, havın yavaş yavaş tamamen ortadan yok olması, 

- Dokusuz yapılarda, bir aşınmanın sonucu çapı en az 0,5 mm'ye eşit ilk deliğin oluşması. 

Prensip: 

Belirli bir yük altındaki dairesel bir deney parçası bir Lissajous deseni oluşturan öteleme hareketi ile bir aşındırma yapan aşındırıcı (standart kumaş) ile aşındırılır. Aşındırıcıyı ihtiva eden deney parçası tutucusu, deney parçası düzlemine dik olan kendi ekseni etrafında ayrıca serbestçe dönebilir. 

Tekstilde kumaşın aşınma direncinin değerlendirilmesi, deney parçalarının kütle kaybından tayin edilerek yapılır. 

Deney parçaları, deney parçaları tutucularına köpük bir destek ile monte edilir. Birim alan kütlesi 500 g/m²'den daha büyük deney parçaları köpük destek olmadan numune tutucularına monte edilir. Köpüksüz olarak, deneye tabi tutulan havlı kumaşlar ve kod kumaşları, belirli bir ön hazırlama işlemine tabi tutulurlar. 

İki aşındırma yük parametresi tanımlanmıştır. Aşındırma yükünün toplam etkin kütlesi (deney parçası tutucusunun kaidesi ve uygun yükleme parçasının kütlesi): 

İş kıyafetleri, döşemelik, yatak ve nevresim ile teknik kullanım amaçlı kumaşlar için (795 ± 7) g, (12 kPa'lık anma basıncı oluşacak şekilde) 

Döşemelik ve nevresim kumaşlar hariç, diğer ev tekstili kumaşlar ve konfeksiyon ürünü kumaşlar için (595 ± 7) g, (9 kPa'lık anma basıncı oluşturacak şekilde). 

Aşındırma deneyine, deney parçası kopuncaya kadar devem edilir. 

Muayene aralığı, deney parçasının kopması ile tayin edilir. Deney parçasındaki kopma henüz gözlenmemiş iken uygulanan aşındırma hareketinin sayısı kaydedilir. (bu aşınma hareket sayısı, deney parçası kopmadan önce geçen zamanın üst sınırı iken, aynı zamanda deney parçasında kopma oluştuğunda, aşındırma aralığının alt sınırıdır). 

Numune Alma ve Deney Parçalarının Hazırlanması: 

Laboratuvar numunesi, tekstil kumaşının özelliklerini temsil eden bir yığından seçilir. Tekstil kumaşının başından yada sonundan alınmış olan numunelerin, kumaşın özelliklerini temsil edip etmediğini kontrol edilir. 

Laboratuvar numunesi, tam kumaş genişliği boyunca alınmalıdır. 

Laboratuvar Numunesinden Deney Parçalarının Alınması: 

Laboratuvar numunelerinden deney parçası alınması işlemi yapılmadan önce, laboratuvar numuneleri düzgün yatay bir yüzey üzerinde belirtilen standart atmosfer şartlarındaki serbest hava akışına maruz bırakılarak, herhangi bir gerilme kuvveti uygulamadan en az 18 saat süreyle şartlandırılır. 

Deney parçaları, laboratuvar numunesinin tamamından, kesilmiş kenar boyunca kenarlardan en az 100 mm mesafeden alınmalıdır. Yeterli sayıda deney parçası, İstatistiki seçme kurallarına uygun olarak alınır. 

Dokunmuş kumaşlar için, her biri farklı atkı ve çözgü ipliklerini içeren deney parçaları alınır. 

Desenli yada tekstüre yüzeyli kumaşlar için deney parçalarında aşındırmaya karşı duyarlı olan desenli bölümlerin bulunduğundan emin olarak; deney parçalarının, desenin bütün karakteristik özelliklerini taşıdığına dikkat etmek gerekir. 

Deney parçalarının çapı 38 + 0,5 mm olmalıdır. Aşındırıcı kumaş en az 140 mm çapında veya 140 mm eninde ve boyunda olmalıdır. Dokunmuş yün keçe tabanın çapı 140 + 0,5 mm olmalıdır. Numune tutucunun köpük tabanının çapı 38 + 0,5 mm olmalıdır. 

Yardımcı Malzemelerin Kullanma Ömrü: 

Aşındırıcı kumaş her deneyden sonra yenilenmelidir. 50,000'den fazla aşındırma sürtme hareketini içeren aşındırma deneylerinde, aşındırıcı kumaş her 50,000 sürtme hareketinden sonra değiştirmek gerekir. 

Her aşındırma deneyden sonra, keçe kirlenmeden ve aşınmadan dolayı olan bozulamaya karşı gözden geçirilmelidir. Keçede kirlenme veya bozulma olmuşsa, keçe değiştirilmelidir. Keçenin her iki yüzü de kullanılabilir. 

Aşınma deneyinde köpük kullanılan her deney için yeni bir köpük parçası kullanılmalıdır. 

Aşındırma Deneyi İşlemi: 

Bilinen geleneksel kumaşlar için, aşındırıcı sürtme hareketinin sayısı deney serilere uygun olarak seçilir ve gerekli olduğu durumlarda deney parçalarının ön hazırlık işlemi ve hazırlama işlemi de maddelere uygun olarak tamamlanır. Aşındırma cihazı çalıştırılır. Seçilen sürtme hareketi sayısına ulaşıncaya kadar aşındırma işlemine ara verilmeden devam edilir. 

Deney parçası tutucu ile bu tutucu ile monte edilmiş deney parçası, dikkatlice ipliklerin hasar görmemesine veya bozulmamasına dikkat edilerek deney cihazından alınır ve deney parçasının bütün alanı herhangi bir kopmaya karşı kontrol edilir. Bu aşamada henüz numunede herhangi bir kopma olmamış ise cihazdaki tutucular değiştirilir ve bir sonraki deney aralığına geçilir. Deneye devam edilir ve numunede kopma gözleninceye kadar düzenli aralıklarla değerlendirme yapılır. Deney parçası bir büyüteç ile kontrol edilir. 

Sürtme hareketinin sayısı 50,000'i aşıyor ise, aşındırıcıyı yenilemek için her 50000 sürtme hareketinden sonra veya gerekiyor ise daha evvel deneye ara verilir. Ara verme işleminin, 50000 sürtme hareketinden önce olması durumunda deney parçası tutucuları ile bu tutucuya monte edilmiş deney parçalarının hasar görmemeleri için dikkatlice deney cihazından çıkarılır. 

Not: İyi bilinmeyen (geleneksel olmayan) kumaşlarda, her bir kumaşın kopma gözleninceye kadar her 2000 sürtme hareketinden sonra işleme ara verilerek kontrol edildiği bir ön deneyin yapılması tavsiye edilir. 

Bütün deney parçalarında tanımlanan numune kopması oluşuncaya kadar aşındırma deneyine devam edilir. Deney parçasında tüylenme (hav topakçıkları) oluştuğu gözleniyorsa aşağıdaki işlemlerden biri uygulanır: 

Deneye devam edilir. Ancak bu durum deney raporunda belirtilir. 

Tüylenmeler kesilir ve deneye devam edilir. Bu durum deney raporunda belirtilir. 

Sonuçlar: 

Her deney parçası için, numune kopmasının oluşturduğu deney aralığı belirlenir. Elde edilen tek tek deneylerden zemin dokusu ve aşındırma deseninin ortalaması ve gerekli olduğu yerlerde ortalamanın güven sınırları hesaplanır. 

Gerekiyor ise izlerdeki değişim ISO 105-A02'ye göre değerlendirilir. 

Not: Sıradan özelliklerden yararlanarak, tekstil malzemelerinin İstatistiki değerlendirmesi yada gözle muayenesi için gereken bilgi ISO 5725'ten alınabilir.