Aşınma dayanımı, aşınma mukavemeti ya da abrasyon (Alm. Abrasionsfestigkeit, Fr. résistance à l'abrasion, İng. abrasion resistance), tekstil ve mamul deri yüzey yapısının belirli koşullar altında oluşan sürtünmeden dolayı yıpranmaya dayanıklılığına denir. Abrasyon (aşınma dayanımı), tekstil materyalinin bir başka materyale sürtünmesi ile kumaştaki iplik ve liflerin kumaş yüzeyinden dışarı çıkması sonucunda kumaş yüzeyinde meydana gelen aşınma veya eskimeye karşı direnme yeteneğidir.
Özellikle dokuma kumaşlar için geçerli olan abrasyon, kopma mukavemetinin yanı sıra tekstillerin dayanıklılığını karakterize eden en önemli fiziksel özelliklerden biridir.
Kumaşlarda kullanılan ipliklerin özellikleri ve kumaşın dokuma özellikleri, örgü türü aşınmayı etkilemektedir. Örneğin; uzun ve düzgün yüzen saten gibi kumaşlar sürtünme işlemi ile pürüzlenip kopabilir. Ayrıca yumuşak tüylü kumaşlar, havlı veya flok kumaşlar kolayca aşınır. Tekstil veya diğer ürünlerin aşınma dayanımının ölçülmesi çok karmaşıktır. Aşınma dayanımı; liflerin mekaniksel özellikleri (elyaf uzunluğu gibi), iplik yapısı, kumaş konstrüksiyonu, tipi, çeşidi, elyaf, iplik ve kumaş üzerinde kalan kimyasalların miktarı gibi pek çok faktörden etkilenmektedir.
Kumaşın aşınması bir çok şekilde ortaya çıkmaktadır:
- Düz aşınma
- Esneme veya bükülme aşınması
- Kenar aşınması
- Sürtünme ile renk atması
a) Düz Aşınma: Elyafın düzgün bir yüzey ile sürtünmesidir. Kumaşın düz aşınması; giyim, kir ve leke çıkarma, yıkama yada kuru temizleme sırasında meydana gelebilir.
Düz aşınma genellikle havlı, flok kumaşlarda dışa çıkan elyaf uçlarının sürtünmeye maruz kaldığı durumlarla ilgilidir. Kumaş yüzeyindeki hav kısmının dökülmesi şeklinde oluşur. (Örneğin; konfeksiyon ürünü kumaşlarda; koltuk altı, dirsek ve basenlerde oluşan aşınmalar. Döşemelik kumaşlarda daha çok kullanılan kısımlarda meydana gelir.)
b) Esneme veya Bükülme Aşınması: Kumaşın boyarmadde haşıl veya apresinin; esneme, giyim, yıkama yada kuru temizleme sırasında katlanma, bükülme etkisiyle aşınarak kumaştan ayrılması olayıdır.
Bu aşınma dirsek, diz, kol altı, iç bacak ve kalça bölgelerinde meydana gelmektedir. Kumaş yüzeyinde aşınma izi, renk açılma izi gibi bir eskime izi oluşmaktadır.
c) Kenar Aşınması: Kenar aşınması giyim esnasında meydana gelen ve giyside yaka, manşet, ön kapama, etek ucu, cep kapağı ve cep ağzı boyunca ortaya çıkan bir aşınmadır.
d) Sürtünme ile Renk Atması: Kumaşın belirli bir kısmında aşınma etkisi ile oluşan renk değişimidir. Çok bileşenli karışımlarda sürtünme sonucunda farklı şekilde renk atmasında genellikle aşağıda belirtilen nedenlerden birisi etkili olmaktadır.
- Kumaşta bulunan liflerin farklı yapıları ve dolayısıyla boyarmadde alımının da farklı olması,
- Liflerin renk tonunun tutmadığı durumlar,
- Tamamlanmamış boyarmadde nüfuzu gibi olayların söz konusu olduğu durumlar.
Söz konusu sebepler tek elyaflı kumaşların aşınma ile renklerinin atması durumunda da geçerlidir.
 |
| Martindale aşınma ve boncuklanma test cihazı. |
Aşınma Dayanımının Tespiti
Aşınma testi ya da sürtünme testi (Alm. Scheuerprüfung, Fr. essai d'abrasion, essai d’usure par frottement, İng. abrasion test; abrasion testing), lif-lif, iplik-iplik kumaş-kumaş ya da bunların birbirleriyle ve diğer yüzeylerle arasındaki göreli hareketi sırasındaki sürtünme ve dayanma özelliklerini ölçen teste denir.
Aşınma tayini, giysi ve kumaşların elyaf, iplik ve kullanılan kimyasal madde sonucu meydana gelen incelme, tüylenme gibi kalitesinin azalmasına sebebiyet veren aşınmanın gözlemlenebilmesi amacıyla yapılan test yöntemidir. Aşınma dayanımının tespitinde Martindale cihazı en fazla tercih edilen cihazdır. Bu cihazda BS 5690:91 veya ASTM- 04966:89 TS EN ISO 12947 - 1, 2, 3, 4, standart metotlarına göre testler yapılmaktadır. Bu standartlar; kumaşın önceden belirlenmiş basınç altında birbirlerine göre dairesel lissajous hareketi yaparak aşınmasını içermektedirler. Aşınma direnci;
- İplik kopuşunun gözlendiği andaki devir sayısı,
- Belirli bir devir sayısından sonraki hav dökülmesi ve ağırlık kaybı,
- Belirli bir devir sayısından sonraki renk değişimine göre belirlenmektedir.
İlgili standartlar: TS EN ISO 12947-2, TS EN ISO 12947-3, TS EN 530, ASTM D 4966, ASTM D 4970, BS EN 13770.
3 yorum:
kumaş aşınımı malzemenin türüne de bağlıdır
Kumaşlarda kullanılan ipliklerin özellikleri ve kumaşın dokuma özellikleri aşınma direncini etkileyebilmektedir.
Aşındırma ya da aşınma testi malzeme mühendisliğinde (Alm. Verschleissfestigkeitsprobe, Abrasionsversuch, Fr. essai de résistance à l’usure, essai d'abrasion, İng. abrasion test), belirli bir süre bir aşındırıcının etkisinde tutulan malzemenin ağırlığında, boyutlarında, parlaklığında meydana gelen değişikliklerin ölçülmesi ile o malzemenin aşınmaya direncini göreceli olarak belirleme testidir.
Yorum Gönder