Orijinal Noel Baba ile çok farklı olan modern Noel Baba imajını Coca Cola'ya borçlu. |
Noel Baba, Noel arifesini Noel'e bağlayan akşam geç saatlerde ve gece evlere gizlice girerek çocuklara hediye bıraktığına inanılan; günümüzde kır saçlı, uzun kır sakallı, sevimli, koca göbekli, tonton birisi olan, beyaz kürkten tüyleri olan kırmızı bir cübbe giyen ve aynı malzemeden bir kukuleta takan bir portre çizer. Aslında gerçek bundan çok farklıdır; kalın ve kürklü bir elbise içinde tasvir edilmesinin aksine Noel Baba kar bile yağmayan bir şehir olan Antalya'da doğmuş ve yaşamıştır.
Asıl adı Saint Nicholas (Aziz Nikolas) olan, İngilizce'de Santa Claus, dilimizde ise Noel Baba olarak bilinen Hıristiyan azizidir. Nikola, Klaus, Papa Noel, Aziz ve Baba isimleri ile benimsenmiş olup, efsanevi şekilde Noel Baba karakteri günümüze kadar ulaşmıştır. Noel Baba'nın klasikleşen görüntüsünü, yani kırmızı elbiseli olarak bilinen imajını, 1840 doğumlu karikatürist Thomas Nast'ın oluşturduğu bilinmektedir.
Aslında ihtiyacı olanlara yardım etmesiyle bilinen Aziz Nicholas 243 yılında Patara kentinde doğup (günümüzde Antalya'nın Demre ilçesi) Hıristiyan papazıdır. Denizcilerin ve çocukların azizi olan Nicholas'ın ölümüyle Demre'de (Myra) Noel Baba Kilisesi yapılmıştır.
Nikola'nın öldüğü gün 6 Aralık (5 Aralık gecesi) Aziz Nikola Günü olarak kutlanmakta (Hollanda, Belçika, Almanya başta) ve o gün çocuklara hediyeler dağıtılmaktadır. Daha farklı bir dini figür olan ve bu sebeple Noel'den ayrı kutlanan Aziz Nikola Günü aynı zamanda Noel Baba efsanesinin de özünün temelini oluşturmaktadır.
Modern Noel Baba Görünümünün Oluşturulma Süreci
Günümüzde bildiğimiz Noel Babayı (Santa Claus), 19. yüzyılın başlarında ortaya çıkaran, Hollanda kökenli bir New York'ludur. 1700'lerin sonlarında New York'taki noeller, bol miktarda alkol alındıktan sonra çıkan bolca kavganın olduğu, kaos içeren olaylardı ve size verilebilecek tek noel hediyesi ise suratınızın ortasına yiyeceğiniz bir yumruktan fazlası değildi.
New Yorklular daha ayık ve barışçıl bir kutlama yapmaya karar verdiler ve 1804'te antikacı John Pintard, tarihi bir topluluk kurdu ve şehrin hayırsever yeni sembolü olarak 4. yüzyıldaki Antalya'da yaşayan Aziz Nicholaos'ı yani bildiğimiz Noel Baba'yı; çocukların koruyucu azizi olup ve onlara hediye vermesiyle meşhur olan Aziz Nikola'yı seçtiler.
Bu kültür çorbasında eksik kalan parçalar Avrupa'dan gelen göçmenler tarafından tek tek tamamlandı. Noel Baba'nın hediye getirmesi geleneği, İskandinav Mitolojisindeki tanrı Odin'e dayandırıldı. Odin, uçan atı Sleipnir ile avlanmaya gittiğinde, çocuklar Sleipnir için çizmelerinin içine havuç ve saman koyup şöminenin yanına asarlardı. Odin'in bu iyilik karşılığında çocuklara hediye ve şekerlemeler getirdiğine inanılırdı. Zamanla bu gelenek Avrupalı göçmenler vasıtasıyla Amerika'ya ulaştı. Çizme yerine büyük çoraplar kullanılmaya başlandı ve bu gelenek Noel'e dahil oldu.
Orta Çağ boyunca Avrupa'da ve özellikle Hollanda'da, 6 Aralık 343 St Nicholas'ın ölüm tarihidir ve o günden bu güne kadar 5-6 Aralık'ta hediye verme geleneği Hollanda’da hâlâ en önemli olay olduğu yaygın olarak gözlemlenmektedir.
John Pintard bu geleneği aldı ve nüfusun büyük bir kısmının Hollandalı olduğu hatta şehrin adının New Amsterdam olduğu dönemde, New York'taki Noel kutlamalarına Sinterklaası (Santa Claus kısaltması) ekledi. Ancak Aziz Nicholas’ın tersine Santa Claus hediyeleri sadece iyi çocuklara verecekti.
Bu noktada, Sancte Claus'un resimleri - örneğin, sanatçı Alexander Anderson tarafından Pintard'ın 1810'daki St Nicholas Günü yemeği için çizdiği gibi - hala siyah beyazdı ve kesinlikle kilise papazı gibi giyinmişti. Bu resimde St Nicholas'ı şöminenin yanında bir karede bazı uykulu çocuklar ve şöminenin yanında asılı çoraplarla gösteriyordu.
Sancte Claus, 1823 yılında Troy Sentinel'de anonim olarak yayınlanan bir şiirde "Aziz Nicholas'tan Bir Ziyaret" ile kısa sürede ortaya çıktı. Bu şiir, daha çok "Noelden Önceki Gece" olarak biliniyor ve modern Noel Baba kavramını oluşturuyordu.
Bu şiir ren geyiğini de bu işin içine eklemiştir
- Yani evin tepesine kadar uçtular
Oyuncak dolu kızağı ve Aziz Nicholas da
Başından ayağına kadar kürk giymişti ve elbiseleri kül ve is ile lekelenmişti;
Sırtına attığı bir oyuncak yığını,
Ve çantasını açan bir seyyar satıcı gibi görünüyordu.
Gözleri - nasıl da parladılar! gamzeleri, ne kadar da neşeli!
Yanakları gül gibiydi, burnu kiraz gibiydi!
Küçük ağzı yay gibi yukarı çekilmişti,
Çenesindeki sakalı kar kadar beyazdı;
Kütük piposunu dişleri arasında sımsıkı tuttu,
Ve duman, kafasını bir çelenk gibi çevreledi;
Geniş bir yüzü ve
Küçük yuvarlak;
Güldüğünde, jöle dolu bir kase gibi titreyen göbeği vardı.
Şimdiki görüntüsünden çok farklı olan gerçek Noel Baba (18. yüzyılda yapılan bir Rus kilise ikonu) |
Ancak henüz kırmızı giyinmemişti ve klasik bir yeşil, sarı veya kahverengi tonda elbise ile görünmesi daha olasıydı, ancak kırmızı hariç pek çok başka renk de yer alıyordu.
Hayatı boyunca muhtemelen hiç kırmızı elbisesi olmayan Noel Baba'ya kırmızı elbise giydirme geleneği, 1870'lerde kırmızı takım elbise ve şapka, beyaz kürk astar ve tokalı siyah kuşak tanıtan Amerikalı karikatürist Thomas Nast ile başladı. Nast, 20 yılı aşkın bir süre boyunca Harper's Weekly için Noel Baba'nın değişik renklerde sayısız çizimini yaptı ve onu ilk kez yeşil renkte canlandırdı. 1881'deki o yeşil Noel Baba görüntüsü hızla resmi bir portresi gibi kullanılan bir şey oldu.
JC Leyendecker ve Norman Rockwell'in, özellikle de 1920'lerde Saturday Evening Post için kapaklarındaki çizimlerinde her ikisi de Nast'ın ortaya koyduğu yeşil renkli çizimleri temel aldı ancak Noel Baba'yı selefinden daha doğal bir şekilde canlandırarak insancıllaştırmaya çalıştı.
Ancak günümüzdeki kırmızı cübbeli olan ve kesinleşen imgesi, yine de ticarileşmenin ürünüydü. Coca-Cola, kış satışlarını artırmak istedi ve "Susuzluk Mevsim Bilmez" başlıklı bir kampanyada Noel Baba'nın kola içicisi olarak gösterme fikrini reklamlarında kullandı. 1920'ler boyunca Noel Baba görüntülerini kullandılar.
1931'de, İskandinav mirasına sahip Amerikalı bir sanatçı olan Haddon Sundblom'a 1931 de bir resmini yaptırdıklarında halkın gerçekten ısınacağı bir reklam ürettiler.
Sundblom, idealize edilmiş bir Noel Baba'yı yarattı - büyük bir mide, yüzü kızarık, küçük yuvarlak gözlüklerle; o kadar neşeli ve güldürüyordu ki, yaşlı adam bir adam için bu yorucu olmalıydı. Coca cola, Noel Baba figürüne kendi renklerini yansıtan kırmızı kıyafet giydirerek, elinde coca cola şişesiyle başlattığı reklam kampanyasıyla satışlarında epey artış sağladı. Bunun yanında da Noel Baba artık kırmızı kıyafetiyle anılır olmaya başlandı. Sundblom, 1960'ların ortalarına kadar Coca-Cola'nın Noel reklamlarını yapmaya devam etti ve kola içen Noel babaların bir daha asla kırmızıdan başka bir şey giymedi.
3 yorum:
adamlar resmen kendilerine tarih ve kültür icat etmişler
koko kola yani kokain kolanın reklam yüzü için oluşturulan yalancı noel baba figürü
Yeni yıl, Noel Baba ve kırmızı kıyafeti olmadan düşünülemiyor. Peki, Noel Baba neden kırmızı giyer bunun tarihsel bir gerçekliği var mı? gibi sorularım cevaplandı :) tşk
Yorum Gönder