Kenevir Kumaş Nedir, Kenevir Kumaş Özellikleri

Kenevir en eski tekstil bitkilerinden biridir. 

Kenevir (hemp), insanlık tarihinde yetiştirilmiş ilk kültür bitkilerinden birisidir. Arkeolojik araştırmalar sonucunda M.Ö. 8000 yıllarına tarihlenen kenevirden üretilmiş kumaş kalıntılarına rastlanmıştır. M.Ö. 1500'lü yıllarda Anadolu'da kenevir üretimi yapıldığı bilinmektedir. Kenevir lifleri tarih boyunca tekstil üretiminde çok önemli yer tutmuş, ülke ekonomilerini şekillendirmiştir. Öyle ki 19. yüzyıl sonlarına kadar dünya üzerindeki tüm tekstil ürünlerinin yaklaşık % 80'inin ham maddesini kenevir elyafı oluşturmuştur. 20. yüzyıl başlarında gelişen teknoloji ile birlikte pamuk lifinin kullanılmaya başlanmasıyla daha ince iplikler üretilebilmiş, daha hafif elbiselerin elde edilmesi mümkün olmuştur. 

Kenevirin temel ürünü tekstil için üretilen kenevir lifidir, ancak elde edilmesi çok zahmetlidir. Kenevir, yetiştirilme amaçlarına göre (lifi, tohumu, hem lifi hem tohumu için) farklılık göstermektedir. Kenevir tek yıllık otsu bir bitkidir. Gövdesinde belirli aralıklarla boğumlar bulunmaktadır. Bu boğum aralarındaki mesafenin fazlalığı lif verimini artırmaktadır. 

Kenevir elle veya makine ile hasat edilmektedir. Kurutulmak üzere tarlalara serilmekte, kuruduktan sonra küçük demetler haline getirilerek deste yapılmaktadır. Desteler kuruyunca büyük demetler halinde tarlada dikili bırakılmaktadır. Kuruyan demetler havuzlama yöntemiyle lifin saktan ayrılması sağlanmaktadır. Diğer sak liflerinde olduğu gibi kenevir liflerinin elastikiyeti, esnekliği azdır. Kimyasal yapı bakımından ketene benzemektedir. Liften; yelken bezi, çadır bezi, halılarda çözgü ipi, dikiş ipliği, bağlama ipleri, halat, urgan, yangın musluğu hortumu gibi ürünlerin yapımında kullanılmaktadır. 

Organik ürünlerin kullanımı yavaş yavaş bir yaşam tarzı haline gelmektedir. Önceleri sağlık nedenleriyle tercih edilen organik ürünler, artık çevrenin korunması ve gelecek nesillere bozulmamış şekilde aktarılabilmesi amacıyla da talep edilmektedir. Tekstilde en çok kullanılan doğal lif olan pamuğun ve kullanımı çok olan ketenin yüksek su, tarım ilacı ve gübre ihtiyacına ve sentetik liflerin fosil yakıt kaynaklarıyla ilişkisine karşılık kenevirin, gübre ve tarım ilacına hiç ihtiyaç duymadan da yetiştirilebilmesi, toprak ve çevrenin korunabilmesi açısından önemlidir. 

Aynı miktarda üretim için pamuk iki kat daha büyük alana ihtiyaç duymaktadır. 1 kg pamuk elyafı elde etmek için 9758 lt su gerekmekte, kenevir elyafı eldesi için yalnızca 2123 lt gerekmektedir. Pamuk toprağı ve suyu kenevire kıyasla daha çok kirletmektedir. Pamuk, dünya genelinde pestisit (böcek ilacı) kullanımının % 25’ini oluşturur, kenevir pestisite ihtiyaç duymaz. 

Kenevir elyafı. pamuktan dört kat daha dayanıklıdır. Kenevir, 14 yıl boyunca toprağa zarar vermeden ve üretim miktarı azalmadan aynı toprakta üretilebilmektedir. Ayrıca kenevirin lif verimi çok fazladır. Bu durum kenevirin organik ürün eldesi için uygunluğunu göstermektedir. Kenevir bitkisi yabani otları öldürmekte ve sonraki ürün için zengin bir toprak yapısı bırakmaktadır. 

Kenevir kumaş sağlıklı ve organik olmasıyla öne çıkar. 

Kenevirden Lif Elde Edilmesi 

Tekstil  endüstrisinde  cannabis  sativa  türü  kenevirin  erkek  eşeyli  bireyleri  lif  eldesi  için  kullanılır. Bitkinin  boğumlu,  uzun  bir  sakı  vardır  ve  gövde  kesitinde  farklı  kategoride  lifler  mevcuttur.  Primer lifler  tekstil  kullanımına  uygundur  ve  bu  lifler  kabuk  kısmında  bulunur,  sürgen  dokudan  meydana gelirler.  Bitkinin  büyüme  sürecinde  lif  sayısı  değişmez  fakat  lifler  uzar.  Boğumlar  arasındaki  mesafe  lif uzunluğunu  belirler,  lif  kalınlığı  gövdenin  altına  doğru  artar.  Kenevir  lifleri  lif  demetlerinden  oluşur  ve her  bir  lif  hücresi  20-35  mikrondur.  Parlak  olan  kenevir  lifleri  sarı–kahverengidir  ve  lifin  enine  kesiti poligonaldir. 

Liflerin karakteristik özellikleri bitkinin hasat dönemine göre değişiklik göstermektedir. Bu sebeple istenen lif kalitesinde ürün elde etmek için doğru hasat döneminin seçilmesi önemlidir. Kenevir bitkisinin hasadı sonrasında saplardan liflerin ayrılması işlemi keten lif eldesi yöntemleriyle benzerlik göstermektedir. Saplardan liflerin ayrılması işlemi için mekanik ayırma, çiğde bekletme, havuzlama, kimyasal işlem ve enzim uygulama gibi yöntemler mevcuttur. Burada yapılan işlem, saplardaki odunsu bölümlerin uzaklaştırılması ile liflerin ortaya çıkarılmasıdır. Hasadı yapılan ve tohumları ayrılmış olan kenevir saplarından lif elde etmek için temelde 3 farklı yöntem uygulanmaktadır; biyolojik havuzlama yöntemi, mekanik yöntem, kimyasal yöntem. 

1-) Biyolojik Havuzlama Yöntemi 

Bu işlemde kenevir sapları tarlalara serilerek mikroorganizmaların etkisine bırakılır. Yüksek nem içeriğine sahip bölgelerde, ilkbahar ile sonbahar mevsimlerinde yapılan bu işlem ile sıcaklık ve rutubetin etkisiyle mantarların çoğalması kolaylaşmaktadır. En az 1,5 aylık zaman diliminde gerçekleşen bu yöntemde çürüme olayı yavaş gerçekleştiğinden, yumuşak tutuma sahip ve ince lifler elde edilmektedir 

2-) Mekanik Yöntem 

Kenevir bitkisinin sapları kırılıp ezilmek suretiyle lifli bölgeleri ve odunsu kısımları birbirinden ayırarak lif eldesini sağlayan yöntemdir. Bu yöntem, havuzlama yöntemiyle karşılaştırıldığında daha hızlı ve daha ekonomik bir yöntem olmasına rağmen elde edilen lifler daha sert olmaktadır. Hücreler arası pektinin mekanik yolla giderilmesi mümkün olmadığı için mekanik yöntem, tekstilde kullanılan liflerin üretimi için uygun değildir. 

3-) Kimyasal Yöntem 

Kenevirden lif üretimi için uygun olan enzim metodundan sonraki en uygun yöntemdir. Saplardan ve çöplerden arınmış, temiz, eşit uzunlukta lifler elde edilir. Bu yöntemde önce kenevir sapları kesilir ve alkali banyoda belirli basınç altında pişirilir. Bol su ile yıkanıp çalkalanarak pektin maddesinden arındırılır. Sonrasında kurutulan kenevir lifleri, pamuk ve benzeri liflerle karıştırılarak iplik elde edilir.  Ancak günümüzde, soğuk veya sıcak havuzlama yöntemleri yeniden değerlendirilmekte olup, bazı noktalarda kenevir lif üreticileri tarafından bir takım sakıncaları olduğu söylenmektedir. Çünkü havuzlama esnasında sudaki oksijen oranının fazla miktarda azalması ve işlem sonrası organik maddeler içermesi, çevre kirliliği açısından zararlı görülmektedir. Çevre kirliliğine duyarlı olan ülkeler bu unsurları göz önünde bulundurarak araştırmalarını yoğunlaştırmışlardır. Özellikle Fransa ve Hollanda, kenevirle ilgili geliştirdikleri yeni üretim yöntemlerini, tekstil ve kâğıt üretim sanayisinde uygulamaktadırlar. 

Kenevir Kullanım Alanları 

Kenevir bitkisi 

- İlaç yapımında, 

- Kağıt yapımında, 

- Yakıt yapımında (biyoyakıt), 

- Tüm tekstil ürünlerinde, 

- Otomotiv sektöründe, 

- Petrokimya uygulamaları, 

- Kozmetik ve sabun yapımında, 

- Elektrik üretiminde, 

- İnşaat sektöründe, 

- Yem sanayisinde, 

- Yağ yapımında, 

- Asfalt ve yol yapımında kullanılmaktadır. 

Kenevir yaygın olarak kağıt, tekstil, inşaat, izolasyon, tarım, kompozitler, otomotiv, tıp, vb. alanlarda  kullanılan lifli gövdesi için yetiştirilmektedir. Uzun lif yapısı sayesinde, fantazi iplik çalışmalarına, özel dokumalara, tuvallere ve özgün çalışmalara uygulanabilir. Kenevir lifleri için umut verici bir uygulamalardan biri düşük yoğunluklu ve iyi mekanik özelliklere bağlı olarak yalıtım ürünlerinin ve elyaf takviyeli kompozitlerin üretimidir. Verimliliği ve selüloz içeriği yüksek olduğundan kenevir, aynı zamanda enerji ve biyodizel üretimi için ilginç bir malzemedir. 

Sürdürülebilirlik açısından bakıldığında kenevir liflerinin üretiminde yüksek su tüketiminin olmaması, gübre ve tarım ilacına ihtiyaç duymadan yetiştirilebilmesi gibi nedenlerle toprak ve çevrenin korunmasını amaçlayan organik tarım üretimi için uygundur. Kenevir, ürün rotasyonuna uygun bir bitki olduğundan yabani otları yok ederek sonraki ürün için zengin bir toprak yapısı bırakmaktadır. Ek olarak 1 dönümlük kenevir, 25 dönümlük orman kadar oksijen üretebilmektedir. Dünyada endüstriyel kenevir lifleri, mukavemet, dayanıklılık, yalıtım ve ultraviyole ışınlara karşı direnç gibi farklı özellikleri ile ilginç bir sürdürülebilir malzeme olarak kabul edilmektedir. Kenevir liflerinin zirai alanlarda potansiyel kullanımının, toprak eğimlerinin ve düzenli depolama sahası sistemlerinin onarımı için sürdürülebilir bir çözüm sağlayacağı düşünülmektedir. Çevresel etki konusundaki büyük ihtiyaç ve farkındalık göz önünde bulundurularak, kenevirin performansı ve geri dönüştürülebilirliğiyle farklı disiplinlerdeki uygulama çalışmalarına uyumluluğu son zamanlarda mühendislik ürün tasarımında daha yüksek önceliğe sahip olmasına neden olmaktadır. 

Kenevir araba. 

Gövdesi kenevirden üretilen otomobillerin dayanıklılığı, çelikten üretilenlere göre on kat daha fazla dayanıklıdır. 1930'larda Henry Ford, kenevir liflerini kullanarak, biyolojik alaşım maddelerinden, bir araba prototipi geliştirmiştir. Reklamı yapılıp, dayanıklılık özelliği ön plana çıkarılan bu araçlar, politikalar gereği seri üretime geçirilememiştir. 

Tekstilde Kenevir Kullanımı 

Tarihsel olarak kendir ya da çedene adı da verilen kenevir tekstil kullanılan endüstri bitkisidir. Lifleri parlaktır, sarı ve kahverengidir. Kenevir lifi, pamuktan, ketenden daha dayanıklı ve kaba olması dolayısıyla; ip, halat, sicim, kınnap, urgan, balık ağı, çuval, yelken ve çadır bezi, kese, dayanıklı malzeme üretimi, banknot gibi özel kâğıt üretiminde kullanılırken ince liflerse yazlık ve iç giyimde kullanılmaktadır 

Kenevir kumaşından yapılan elbiseler, doğal yapısı itibariyle yazın serin kışın ise sıcak tutma özelliğine sahiptir. En güçlü doğal kumaş olan kenevir kumaşları ile yapılan elbiseler yıkanarak kolayca temizlenme özelliğine sahip olup diğer bitkisel, sentetik kumaşlara ayrıca deri kumaşlarla kıyaslandığında çok daha dirençli bir yapıya sahiptirler. Kenevir liflerinden elde edilmiş kumaştan imal elbiseler UV ışınlarına karşı yüksek dirence sahiptir. Bu ise gece ve gündüz kuşatma altında olduğumuz yüzlerce elektronik cihazın yaydığı zararlı dalgaları ve manyetik alanı engelleyen kumaşlar ve bu kumaşlardan yapılan elbiselerin üretilebileceği anlamına geliyor. Kenevir kumaşından yapılan elbiseler anti bakteriyel özelliği vardır mantar veya diğer deri hastalıklarının oluşumuna vücudu diğer kumaş çeşitlerine oranla önemli derecede korur. Kenevir lifinden elde edilmiş kumaştan yapılan elbiseler ve ürünler biyolojik olarak parçalanabilir ve tamamen organiktir. 

% 100 kenevir lifinden elde edilmiş kumaştan çok farklı ürünler yapılmaktadır örneğin kenevir ayakkabılar günümüzde mevcut ürünlerden yapılan ayakkabılara göre ham madde üretim maliyetleri çok daha az ve çevreye etkileri açısından zararsızdır. 

Kenevir bitkisinin üretim sürecinde kimyasal atık olmadığından bu sayede havaya, karaya ve suya ayrıca buralarda yaşayan canlılara herhangi bir zararı bulunmamaktadır. 

Pamuğun en büyük dezavantajlarından biri, onu yetiştirmek için kullanılan kimyasal tarım ilaçlarıdır. Dünya genelinde pamuk üretimi için kullanılan küresel pestisit miktarı (kimyasal tarım ilaçları) toplam kullanımının yaklaşık % 25'ini oluşturmaktadır. Bu kimyasallar, pamuktan elde edilen kumaşlar aracılığı ile vücuda temas ettiğinde insan sağlığı açısından ciddi zararlı etkilere sebebiyet vermektedir. 

Kenevir içerikli kumaş üretim yönteminin avantajları arasında; 

- Kenevirin kullanılması ile diğer ham maddelere nazaran çevreye daha az zarar verilmesidir. 

- Üretim esnasında zararlı atık oluşumunun azaltılmasıdır. 

- Termal konfor özelliği ile iyi derecede nem yönetimi sunan kumaş elde edilmesidir. 

- Kenevir içerikli kumaşlar uyku kalitesini de artırmasıdır. 

- Daha dayanıklı kumaş elde edilmesidir.