Fantazi İplikler ve Fantezi İpliklerin Sınıflandırılması

Fantazi iplikler, kumaşlarda çeşitli fantezi renk ve doku efektleri oluşturan iplikler olup, yapımlarındaki temel ilke iki ya da daha fazla ipliğin birlikte bükülürken büküm noktasına değişik hızlarda beslenmesi sonucu birbirleri üzerine değişik biçimlerde dolanmalarıdır. Bu tür efektler birden fazla fitilin iplik makinesine beslenirken değişik form ve hızların uygulandığı fantezi iplik makinelerinde, harmana farklı özelliklerde lif gruplarının çeşitli biçimlerde katıldığı ştrayhgarn tarakları yardımıyla da elde edilebilmektedir. Ayrıca özel dokuma ve örme yöntemleriyle elde edilen fantezi iplikler de vardır.

Fantezi iplikler eğirme, büküm, tekstüre, örme ve boyama proseslerinin özel bir üretimi olup kumaşın süslenme biçimini belirlemekte ve bu şekilde tekstilin yapısı ile mekanik özelliklerini değiştirmektedir. Yapılarına bilerek düzgünsüzlük katılmış olması sebebiyle, bükümlü ve basit ipliklere göre fantezi iplikler çok farklı özellikler sergilemektedir ve yalnızca estetik efektler elde edilmesi istenen alanlarda kullanılmaktadır. Fantezi ipliği oluşturan bileşenlerin sayısı ve tipi, ipliğin yapısını ve görünümünü değiştirmektedir. Bileşen sayısı 1 ile 6 arasında değişmekte, bileşenler sadece iplik olmayıp stapel lifler, filamanlar ayrıca dokusuz yüzey elemanları da olabilmektedir.

Fantezi İpliklerin Sınıflandırılması

Fantezi iplikler yapılarına göre, elde etme yöntemlerine göre, efekt verme yöntemlerine göre ve verilen efektlere göre dört farklı tipte sınıflandırılabilir.

Fantezi ipliklerin yapılarına göre sınıflandırılması

Yapılarına göre sınıflandırmada, fantezi iplikler tek katlı, efekt katlı bükümlü ve örme fantezi iplikler olarak 3'e ayrılır:

1-) Tek katlı fantezi iplikler

Tek katlı iplikler, eğirme sırasında tek kat olarak çıkan ipliklerdir. Bunların üretiminde iki prensip vardır: Ringde oluşturulan şantuk iplik elde edilmesi ve Knit the Knit prensibi.

2-) Efekt katlı fantezi iplikler

Bu tip iplikler birden fazla materyalden ve bunların katlanıp bükülmesi ile elde edilmektedir. Bu ipliklerin üretimi için farklı büküm yöntemlerine ihtiyaç vardır.

3-) Örme fantezi iplikler

Bu iplikler örme makinelerinde 2-3-4-8-10 veya 12 iğne ile RL örgü prensibinde örülen ve hacimli, dolgun örgü kazaklarının elde edilmesinde kullanılan örülmüş örme fantezi ipliklerdir. Bu ipliklerde kendi aralarında RL düz (sade) örme iplikler, RL fantezi (havlı-sakallı) örme iplikler ve RL fantezi bükümlü sakallı örme iplikler olarak üçe ayrılmaktadır.

Fantezi ipliklerin elde etme yöntemlerine göre sınıflandırılması

Elde etme yöntemleri açısından incelendiğinde, fantezi iplikler büküm ve çekim yolu ile, örme yöntemi ile ve diğer yöntemler ile üretilen fantezi iplikler olmak üzere üç gruba ayrılabilirler.

1-) Büküm ve çekim yolu ile fantezi iplik oluşturma

Fantezi büküm makinelerinde elde edilen bu yöntemde esas; ana ipliğe efekt ipliğin sarılması ve bu ikisinin bir bağlama ipliği ile sabitlenmesidir. Büküm yoluyla elde edilen fantezi iplikler, büküm makinesinde farklı boylarda ve çeşitli numaralardaki ipliklerin birbirleriyle bükülmesi sonucunda elde edilirken, çekim yoluyla elde edilen fantezi iplikler; fitil veya band olarak kullanılan ana ipliğe filament sarım sonucu elde edilmektedirler.

2-) Örme yöntemi ile fantezi iplik oluşturma

Örme yöntemi ile fantezi iplik oluşturma, iğne salınımlı düz konstrüksiyonlu çözgülü örme makinelerinde veya yuvarlak örme makinelerinde yapılmaktadır.

3-) Diğer yöntemler ile fantezi iplik oluşturma

Tekstüre yöntemi, Knit the Knit (Örme-sökme) prensibi ve havalı sistem ile fantezi iplik oluşturma olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır.

Fantezi ipliklerin efekt verme yöntemlerine göre sınıflandırılması

Efekt verme yöntemlerine göre sınıflandırmada, fantezi ipliklerin oluşumu direkt ve indirekt yöntem olmak üzere ikiye ayrılır:

1-) Direkt yönteme göre fantezi ipliklere efekt verme

Bu yönteme göre fantezi ipliklere efekt verme işlemi doğrudan fantezi büküm makineleri üzerinde gerçekleştirilmektedir. Bu yöntemde efekt oluşumu 4 farklı şekilde olabilmektedir: Çekim değiştirerek, ilave efekt materyal beslenerek, farklı bant besleme yöntemiyle, lineer materyal ilavesiyle. Bu yöntemlere göre efekt vermek fantezi büküm makinelerinde, ring büküm makinelerinde ve yeni iplik eğirme teknolojilerinden faydalanarak bunlara ilave aparatların eklenmesiyle yapılabilmektedir.

2-) İndirekt yönteme göre fantezi ipliklere efekt verme

Bu yöntem normal iplik elde edilmesi sırasında fantezi büküm makinelerinde gerekli düzenlemeleri yaparak oluşturma esasına dayanmaktadır. Genelde ring iplik makinelerinde uygulanmakta olup, Open-end Rotor (açık-uç) iplikçiliğinde de uygulanabilecek efektlerdir. Bu efektlerin yapım yerleri; ring iplik makinesi, harman hallaç, tarak makinesi, cer makinesi, fitil makinesidir. Yapım yöntemi ise; bant besleme, nope serpiştirme, boyama ve şardonlama gibidir.

Fantezi ipliklerin verilen efektlere göre sınıflandırılması

Verilen efektlere göre sınıflandırmada, fantezi iplikler kontrolsüz ve kontrollü efekt iplikleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kontrolsüz efekt ipliklerde ek bir iplik, sürekli olarak ana ipliğe ya aynı anda, ya da daha yüksek bir hızla beslenmektedir. İki hız arasındaki fark efekti meydana getirmektedir. Kontrollü efekt ipliklerde, hem ana iplik, hem de efekt ipliğin besleme hızında işlem yapan bir çok kontrol sistemi bulunmaktadır. Bu kontrol sistemleri ile materyalin yığılma noktaları belirlenmekte ve işlem belirli bir yerde gerçekleştirilmiş olmakta efekt önceden programlanabilmektedir. Bu iki grup da, kendi içlerinde iplik efekti ve eğirme efekti olmak üzere alt gruplara ayrılmaktadır. Büküm yolu ile fantezi iplik eldesi olan iplik efektinde fantezi iplik, doğrudan farklı boy ve numaralardaki ipliklerin birbirleri ile bükülmesi sonucunda elde edilmektedir. Çekim yolu ile fantezi iplik eldesi olan eğirme efektinde ise fantezi iplik, fitil veya bantların çekim sisteminden geçirilerek üzerilerine filament sarılması sonucu elde edilmektedir. Fantezi ipliklerin verilen efektlere göre sınıflandırılması aşağıda verilmiştir.

1-) Kontrolsüz Efekt İplikler

a-) Kontrolsüz iplik efektleri

- Bukle iplik

- Lup iplik

- Dalga ipliği

- Kıvrım ipliği

- Frote iplik

- Muline iplik

b-) Kontrolsüz eğirme efektleri

- Dalga ipliği

- Frize iplik

- Eğirme lup ipliği