Yıldız Boyama Makinesinde Boyama

Yatay boyama yıldızı 

Yıldız boyama makinesi, bütün boyama makineleri içerisinde, hassas malzemeyi en fazla koruyarak çalışan boyama makineleridir. Kadife gibi, yüzeydeki hav hacminin korunması gereken kumaşlar ve ipekli gibi hassas mamuller için malzemeyi koruyarak boyamayı gerçekleştirmek amacıyla kullanılır. Diğer taraftan el emeği ve boyar madde, yardımcı madde gereksinimi en fazla olan terbiye işlemleri de yıldız boyama makinelerinde yapılır. Bu nedenle bu makineler ancak kumaşın hassaslığı nedeni ile diğer makinelerin kullanılamadığı durumlarda tercih edilmektedir. 

Yıldız Boyama Makinesi 

Dikey yıldız boyama makineleri, yatay yıldız boyama makineleri olmak üzere iki çeşittir. 

- Dikey Yıldız Makineleri 

Bu makinelerde, içlerinde flottenin bulunduğu silindirik kazanlara taşıma yıldızı yukarıdan bir ceraskal (asansörlü taşıyıcı) ile yıldızın ortasındaki aks, kazanın ortasındaki aksa geçecek şekilde dikey olarak yerleştirilmektedir. 

- Yatay Yıldız Makineleri 

Bu tip boyama yıldızlarında taşıyıcı, içerisinde flotte bulunan tekne içerisine yatay olarak yerleştirilir ve aksı etrafında döndürülerek hareket ettirilir. Burada taşıyıcının yalnızca yarısı flotte içerisinde olduğundan flotte oranı dikey sistemdekine nazaran daha kısadır. 

Kumaşı Çerçevelere Takma 

Bu makinelerde malzeme taşıyıcısı uzunluğu ayarlanabilen bir aksın iki tarafında bulunan iki tane at arabası tekerleğine benzer (Yıldız şeklinde açılan kollara da benzer.) çemberdir. Bu taşıyıcıların üzerine, helezonvari bir şekilde yerleştirilmiş ucu sivri küçük çengeller vardır. Kumaş içeriden dışarıya doğru helezon şeklinde (sarmal) düzgün bir şekilde üstten ve alttan bu çengellere teker teker takılır. Diskler arasındaki aksın boyu kumaşın enine göre ayarlanabildiğinden (40-160 cm) çeşitli enlerdeki kumaşlar her iki kenarındaki çengellere takılabilmektedir. Bu yerleştirme ve boşaltma işleminin çok zaman aldığı ve çok emek harcamak gerektiği ortadadır. Malzeme boyama sırasında bir çekme ve büzülme gösterecekse taşıyıcıya yerleştirme sırasında bunun da göz önüne alınması gerekmektedir. Yoksa kumaş ya gereksiz şekilde gerilir veya bazen çengellere takılan kısımlarda fazla gerilme sonucunda yırtılmalar olabilir. Zaten çok hassas olan bu kumaşlar, çengellere takılan noktalardan kolaylıkla yırtılabileceğinden ve çengellerin geçtiği delikler, kumaş kullanılacağı zaman rahatsız eder. Bu açıdan kumaşın kenarlarına elastiki pamuklu bantlar dikilir. Kumaş çengellere bu bantlar üzerinden takılır. Ancak bu işlemde oldukça zahmetli emek isteyen bir işlemdir. Hafif kumaşlarda, taşıyıcıdaki bütün çengellere kumaş takıldığı hâlde (200 m’ye kadar) ağır malzemelerde tabakalar arasında yeterince boşluk bırakabilmek için bazı çengel sıraları atlanarak bir yerleştirme yapılmaktadır. Bu durumda bir seferde boyanabilen kumaş uzunluğu azalmaktadır. Flotte oranı daha da uzamaktadır. 

Makinenin Çalışma Prensibi 

Dikey boyama yıldızlarında, kumaşın hareketi, ortadaki aksa bağlı bir piston ve motor yardımıyla taşıyıcı (dolayısıyla kumaş) flotte içerisinde aşağı yukarı hareket ettirilerek yapılmaktadır. Boyama yıldızlarının çoğunda dakikadaki iniş çıkış sayısı (10-60) ve iniş çıkış mesafesi (15-30 cm) ayarlanabilmektedir. Boyama yıldızlarında birinci sakıncanın, malzemenin taşıyıcıya yerleştirilmesi zorluğu olduğu yukarıda belirtilmişti. Bu zorluğu kısmen giderebilmek için bazı ağır malzemenin boyanması sırasında, malzemenin yalnız üst kenarından çengellenmektedir. Alt kenar çengellenmesinin tasarruf edildiği bu yerleştiriliş şekli için malzemenin yüzmemesi ve aşağı doğru sarkan tabakaların birbirine yapışması gerekmektedir. Boyama yıldızlarında ikinci büyük sakınca, flotte oranının çok uzun olmasıdır. Bazı durumlarda flotte oranı 1/200’e kadar çıkmakta ise de normal olarak 1/60-1/100 civarındadır. Enerji, boyar madde, yardımcı madde tüketiminin çok fazla olmasına sebep olan bu uzun flotte oranında çalışma zorunluluğu, boyama yıldızlarında çalışmanın en pahalı yöntem olmasının baş nedenidir. Klasik boyama yıldızları aslında makinedir. Bunlarda flotte durmakta kumaş hareket etmektedir. Daha düzgün boyamalar elde etmek için sirkülasyon pompaları konularak flottenin sirküle edildiği boyama yıldızları da üretilmiştir. Hans Pesch firması 1970’li yılların ortasında, taşıyıcının inip çıkma hareketi yerine ekseni etrafında dönme hareketi yapması durumunda, kumaşın daha az zorlandığını, yani daha ılıman çalışma koşullarının sağlanabildiğini tespit etmiştir. Dönüş hızı 2,5-7 dev/dk. arasında ayarlanabildiği gibi, dönüş için gerekli tahrik gücü inip çıkma hareketi için gerekli tahrik gücünden oldukça daha azdır. Dönüş hareketi yapan tiplerde kazanın içerisine kumaşın yüksekliği (eni) kadar flotte konulması yeterli olurken inip çıkma hareketi yapan eski tiplerde kumaş yüksekliğinden 30 cm daha fazla flotte konulması gerekmektedir ki taşıyıcı ve kumaş yukarı kalktığında kumaşın üst kenarı hâlâ flotte içerisinde kalsın. Flotte seviyesinin 30 cm düşürülmesi ise normalde 7500 lt olan flotte miktarının 1500 lt azalması sonucunu doğurmaktadır. Aynı firma tarafından geliştirilen BS-Combi tipi dikey boyama yıldızlarında da taşıyıcının hareketi ekseni etrafında dönme şeklindedir. Yalnız bunlarda dönüş hareketi yapan ve inip çıkma hareketi yapan tiplerinden farklı olarak flotte sirkülasyon yönü aşağıdan yukarıya doğru değil, yukarıdan aşağıya doğrudur. İlginç olan nokta, bu cihazda birçok mamulle çalışırken kazan tamamen flotteyle doldurulmadan da taşıyıcının dönme hareketi ve flottenin yukarıdan püskürtülmesi sayesinde yeterli boyama sonuçlarından sağlanabilmesidir.