Bambu Nedir, Bambu Lif Özellikleri

Bambu lifleri. 

Bambu (bamboo), buğdaygiller (poaceae) familyasına ait, bazen birbirlerinden çok farklı görünen 1200 adet bitki türünden oluşan bambusoideae adlı alt familyayı kapsayan bitkilere verilen genel addır. Bambu, tropikal iklim bölgelerinde yetişir ve 3 - 4 yıl gibi kısa sürede olgunluğa erişir. Bambu ağacı; kağıt, mobilya, yapı, gıda, kimya endüstrisi gibi pek çok alanda kullanılan bir bitkidir. Tekstilde kullanılan bambu lifi, gelişim ve üretim itibariyle Asya kökenli olup, Moso bamboo (Phyllostachys heterocycla pubescens) olarak adlandırılan bambu cinsinden elde edilmektedir. 

Bambu, insanlara en fayda sağlayan bitkilerden birisidir, pek çok sektörde kullanım alanı bulan bu bitki türü; tekstil sektöründe de bambu kumaş üretiminde kullanılır. Bambu türleri Asya'da, Güney ve Kuzey Amerika'da ve Afrika'da bulunurlar. En büyük bambu türleri 80 cm kalınlığa ve 38 metre uzunluğa kadar varabilir. Bazı bambu türleri çok seyrek çiçek verir, bazen her 100 yılda bir, ya da daha seyrek olabilir. 

Bambu ağaçları çok hızlı büyüme özellikleri ile öne çıkarlar. 

Bambu ağaçları iki ayrı tipe ayrılabilirler: 

Bambuseae: Ağaç gibi büyüyen, odunsu bir kabuğa sahip olan, küçük ve ince yapraklar ama çok büyük çiçekler geliştiren bambular. 

Olyreae: Ot gibi büyüyen, odunsu gövde oluşturmayan ve boyları bir metreyi geçmeyen bambu türleri. 

Bambu Lifinin Üretimi 

Doğal ipliklerin ham maddesi olarak kullanılan bambu ağaçları, dilim dilim kesildikten ve doğrandıktan sonra uyarlanıp hamur şeklinde elyaf haline getiriliyor. Bambu hamuru, hidroliz-alkalizasyon ve çok fazlı ağartma işlemleri sonucu bambu bitkisinin gövdesinin ve yapraklarının inceltilmesi ve arıtılması ile oluşan bir üründür. Sonraki aşamada bambu hamuru, lif üretim prosesleri ile bambu lifi haline getirilmektedir. Üretilen lifler, çeşitli makinelerde teknik işlemlerden geçirilerek ipliğe ve kumaşa dönüştürülüyor. Bambu lifinin üretim prosesinin viskon lifine büyük ölçüde benzerlik göstermektedir. 

Bambu kumaş üretim aşamaları. 

Bambu lifinin dayanımı ve stabilitesi oldukça yüksek olup, incelik ve beyazlık dereceleri viskona büyük ölçüde benzerlik göstermektedir. Bambu lifinin fiziksel özelliklerinin pamuk ile benzer olduğu ancak bambu lifinin enine kesitinin boşluklu bir yapıda olması nedeniyle nemi oldukça hızlı bir şekilde emip buharlaştırması ile pamuğa göre üstündür. Viskon ile karşılaştırıldığında amorf bölge oranının daha yüksek olması nedeniyle daha fazla nem absorblamaktadır. 

Bambu Lifinin Özellikleri 

Bambu lifi doğal antibakteriyel özelliği, biyolojik olarak ayrışabilme, yüksek oranda nem tutma kapasitesi, yumuşaklık ve parlaklık, UV ışınlarını kırma gibi özellikleri sayesinde tekstilde geniş bir kullanım alanı bulmaktadır. Bambu 21. yüzyılın elyafıdır ve gelecekte kullanımının daha büyük oranlara ulaşacağı tahmin edilmektedir. 

Dünya'nın en hızlı büyüyen bitkisi rekorunu elinde bulundurmaktadır. Günde 90 cm. kadar büyüyebilir. Uzakdoğu'nun bambu ormanlarından toplanan bambu kamışları hamur haline getirilip, daha sonra liflere ayrıştırılır ve kasar işlemleri uygulanır. Başka hiçbir selülozik elyaf, elde edilen bambu elyafın verdiği doğallığı, yumuşaklığı ve serinliği verememektedir. Bu özellikler bambu lifinin ipek ve kaşmir ile mukayese edilmesine neden olmaktadır. Kendiliğinden anti bakteriyel, doğa dostu olan bambu elyafından yapılan kumaşlar merserize işlemi gerektirmez. Tüm bitkisel ve selülozik elyaflarla aynı boyayı alır. Yazın terleme ve koku yapmaz. 

- Doğal anti-bakteriyel ve hipoalerjik olması: Bambu lifi, yapısındaki "Bambu kun" isimli madde nedeniyle doğal antibakteriyel özellik taşımaktadır. Karışım ipliklerde bambu lifinin yer alması son ürünün anti-bakteriyel özelliğini olumlu yönde etkilemektedir. Karışımlarda bambu lifinin miktarı arttıkça daha iyi anti-bakteriyel özellik elde edilir; yeterli seviyede anti-bakteriyel özellik elde etmek için karışım ipliklerde % 70 oranında bambu lifinin yer alması önerilmektedir. 

Antimikrobiyal tekstil ürünleri; antimikrobiyal maddenin lif çekimi esnasında eklenerek lifin polimer yapısı içerisine hapsedilmesi veya bitim işlemleriyle tekstil mamulüne aktarılması ile elde edilmektedir. Lif çekim teknolojisinde antimikrobiyal madde, polimer ya da lif çekim çözeltisi içine düseden geçirilmeden önce ilave edilmektedir. Katkı maddesinin özellikleri lif çekim koşulları (partikül çapı, ısı ve kimyasal dayanımı, polimerle herhangi bir etkileşimlerinin olmaması) ile uyumlu olmalıdır. Lif dışına yerleşen antimikrobiyal maddelerin uzaklaşmasının ardından iç kısımda bulunan antimikrobiyal maddeler migrasyonla lif yüzeyine çıkmaktadır. Bitim işlemleri ile antimikrobiyal etki sağlanması için uygulanan en yaygın yöntemler püskürtme, emdirme ve kaplamadır. Ancak bitim işlemleri ile sağlanan bu özelliklerin yıkama dayanımları düşük olduğundan kalıcılıkları sınırlıdır. Halbuki antimikrobiyal maddelerin lif çekimi adımında eklenmesiyle üretilen mamuller kullanıma uzun süre dayanıklı olmakta, hatta bazılarında antimikrobiyal özellik mamul ömrü boyunca korunmaktadır. Bu şekilde üretilen liflere antimikrobiyal lifler adı verilmektedir. Bambu lifi doğal antibakteriyel olma özelliği nedeniyle antimikrobik özellik kazandıran kimyasal maddeler kullanılmadığından deride alerjik oluşumlara yol açmamaktadır 

- Çevre dostu olması ve biyolojik olarak ayrışabilme özelliği: Bambu lifinin üretim aşamalarında çevre kirliliğine sebep olacak prosesler yer almamaktadır. Elyaf üretiminde kullanılan çözücülerin tamamına yakını geri dönüşebilir özelliktedir. Doğal selülozik lif olmasından dolayı mikroorganizmalar ve güneş ışığı tarafından toprakta tamamıyla ayrışır. 

- Vücutta oluşan teri emmesi ve serinlik hissi vermesi: Bambu lifinin enine kesitinde çok miktarda mikro boşluk ve çukurların yer almasından dolayı (paralel olmayan mikro-yapısından dolayı) yüksek seviyede nem tutma özelliğine ve hava geçirgenliğine sahiptir. 

- Yumuşaklık: Kaşmir ve ipek tuşesine oldukça yakın seviyede yumuşaklığa sahiptir. 

- Parlaklık: Bambu lifi doğal bir parlaklığa sahiptir ve bu nedenle merserizasyon işlemi gerektirmemektedir. 

- UV ışığı kırma özelliği: Bambu lifi UV ışınlarını kırarak bu ışınların insan vücuduna zarar vermesini önlemektedir. 

- Düşük kopma dayanımı (mukavemet): (Yaş mukavemeti kuru mukavemetinin % 60’ı kadardır) Yapılan birçok araştırmada bambu lifinin tekstil uygulamaları açısından bambu lifinin mukavemeti düşük olduğundan dolayı bambu lifinden Ne 8 - Ne 60 aralığındaki numaralarda iplik üretilmesi önermektedir. 50s-60s aralığındaki numaralarda % 100 bambu ipliği üretildiğinde katlama yapılması gerekir. 

Bambu Lifinin Kullanım Alanları 

Bambu ağacı; gıda maddesi, inşaat ve yapı malzemelerinde, mobilya sanayinde, peyzaj mimarlığı, kimya sanayinde, ilaç üretiminde, kağıt üretiminde, park ve bahçe düzenleme, ev eşyaları yapımında, çeşitli müzik aletleri yapımında kullanılır. Uzun süredir yapı malzemesi, mobilya, dekorasyon, aksesuar ürünlerinde ve yüksek performanslı kompozit malzemelerde kullanılan bambu bitkisinin tekstil ürünlerinin üretiminde kullanılmaya başlanmıştır. Bambu ağacı çeşitli işlemlerin ardından iplik haline getirilir. Bambu iplikler; dokuma ve örme teknikleriyle kumaş haline getirilir. Bambu ağacından elde edilen kumaşlar; erkek, bayan iç ve dış giyim, çorap, battaniye, havlu, bornoz, tıbbi giyim, ev tekstilleri, gıda ambalajları, yatak çarşafları, nevresim, perde gibi ürünlerin üretiminde kullanılır. 

Bambu lifi hazır giyim ve ev tekstili ürünlerinin yanında jeotekstil ürünlerinde, endüstriyel kumaş ve filtrelerde, kord bezi üretiminde, otomobillerde, inşaat tekstillerinde, tıbbi tekstil ürünlerinde ve havacılık sektöründe kullanılmaktadır. Bambu lifi ayrıca hafiflik ve yüksek performans açısından metallere alternatif olan bugünün yüksek teknoloji ürünü kompozit malzemelerin üretiminde kullanılmaktadır. Bambu lifi ayrıca sıvı filtrasyonu, toprak stabilizasyonu ve erozyonu önleme amacıyla kullanılan jeotekstil ürünlerinden hava ve suyu temizleyen filtrasyon malzemelerine, sulardan ve sulak arazilerden petrolün ayrılması için tasarlanan özel emici materyallere kadar çevre korumasını sağlayan pek çok üründe kullanılmaktadır. 

- Erkek ve kadın iç ve dış giyim ürünleri: Bambu lifi, vücutta oluşan teri anında emmesi, serinlik hissi vermesi, parlaklığı, yumuşaklığı ve dökümlülüğü gibi özelliklerinden dolayı erkek ve kadın dış giyim ürünlerinde kullanılabilmektedir. Bunların yanında doğal anti-bakteriyel özelliği iç giyim ürünleri ve çoraplarda kullanılmaktadır. UV ışınlarını kırma özelliği de özellikle yazlık giysiler için uygundur. 

- Hijyenik ürünler ve tıbbi tekstil ürünleri: Bambu lifi doğal anti-bakteriyel özelliğinden dolayı bandaj, maske, hastane giysileri, gıda ambalajları gibi pek çok hijyenik ürün ve tıbbi tekstil ürünleri için kullanılmaya elverişli olarak görülmektedir. Doğal anti-bakteriyel özelliğinden dolayı bambu lifinden elde edilecek hijyenik ürünlerde kimyasal antimikrobik madde ilavesi gerektirmediği için ciltte alerjik oluşumlara yol açmamaktadır. Özellikle bambu lifinden yapılan nonwoven ürünler viskon lifinden üretilen nonwoven ürünlere büyük ölçüde benzerlik göstermektedir. Ayrıca bambu lifinin doğal antibakteriyel özelliği sayesinde hijyenik bez, koruyucu tampon ve bez, ağız maskesi ve gıda ambalajı gibi hijyenik ve tıbbi ürünler alanında geniş bir uygulama alanı bulmaktadır. 

- Ev tekstili: Nem absorbsiyonun yüksek olması, yumuşaklık ve anti-bakteriyel özelliği bambu lifinin havlular için uygun bir elyaf olmasını sağlamaktadır. Yatak çarşafı, nevresim, battaniye gibi çeşitli ev tekstili ürünlerinde kullanılan bambu lifi UV ışınlarını kırması özelliği ile perdeler için de elverişlidir.