 |
| Araba lastiğinin ana maddesi kauçuktur. |
Lastik, ham kauçuğun işlenmesiyle elde edilen esnek maddeye denir. Tabii veya suni kauçuk, kükürtle vulkanize edilerek lastiğe dönüştürülür. Lastiğin elde edilmesi sadece vulkanizasyonla gerçekleşmez. Bu esas işlemin yanında kauçuğa katılan katkı maddeleri de büyük önem taşır. Çünkü lastiğin geniş bir kullanılma alanı olup, bu sahaların gerektirdiği özellikler de farklıdır. Mesela bir araba lastiği ile su hortumu farklı özelliklere sahiptir.
Lastiğin imal sürecinde rol oynayan ana maddelerden başlıcaları doğal ve sentetik kauçuktur. Doğal kauçuk, günümüzde halen tropik ormanlarda yetişen özel ağaçların gövdelerinin çizilerek, ağaçların gövdesinden damlalar halinde süzülen sıvılardan elde edilmektedir.
Lastiğin ayakkabıcılıkta ve konfeksiyon eşyasında kullanılmasıyla başlayan lastik sanayii, motorlu taşıtların gelişmesinden sonra önem kazandı. Lastiğin özelliklerini geliştirmek için, içine başka maddeler konulmaya başlandı. Bu işlemlere genel olarak vulkanizasyon denir. Çinko oksit ve kurşun oksit ilavesiyle vulkanizasyon hızlandırılır. Çeşitli boyar maddelerle renkli lastikler imal edilir. Havanın etkisine karşı uzun ömür kazandırmak maksadıyla, antioksidan adı verilen fenoller, aminler ve bazı tuzlar konulabilir. Özellikle araba lastikleri için sağlamlığı arttırmak maksadıyla amorf karbon eklenir. Yumuşaklık vermek için stearik asit gibi maddeler ilave edilir.
Makine kayışları ve basınca dayanıklı hortumlar yapmak için, sağlam kumaşlara çeşitli kimyasallar emdirilir. Yanmayı önlemek için de lastiğe amyant konur. Otomobil lastiklerine, yine sağlamlığı arttırmak için naylon iplikler katılır. Lastik, kauçuğa göre daha esnek bir üründür. Daha fazla uzar. Kolay kopmaz ve mekanik sağlamlığı daha çoktur. Isı ve elektriği iletmez. Organik sıvılarda pek çözünmez. Kimyevi maddelere karşı dayanıklı olup, havada kalmayla da bozunmaz. Çeşitli lastiklerin özellikleri kükürt nispeti ve diğer katkı maddelerine göre farklıdır. Mesela % 3-5 nispetindeki kükürt bulunan lastikler çok esnek ve yumuşak olup, kükürt oranı arttıkça sertlik artar. % 30-50 arasında kükürt bulunduğunda sert lastik elde edilir. Buna ebonit denir ve akümülatör kutuları, tarak, düğme vb. eşya yapımında kullanılır.
 |
| Lastik yapısı. |
Lastik hangi katmanlardan oluşur, lastik bileşenleri nelerdir, lastik parçaları şu şekildedir:
1- Hava sızdırmayan sentetik kauçuk tabaka; Bu tabaka lastiğin içinde bulunur ve iç lastik yerine geçer.
2- Karkas Katı; Karkas, kauçuğa yapışık çok sayıda paralel ince tekstil telden oluşur. Bu teller lastik yapısının kilit bir unsurudur ve lastiğin basınca karşı direnç gösterebilmesini sağlar. Bir otomobil lastik karkası içinde, her biri 15 kg’lık bir kuvvete karşı direnç gösterebilecek yaklaşık 1400 tel vardır.
3- Turn-up; Rolü, jantın çekiş ve frenleme etkilerini zeminle temas yüzeyine aktarmaktır.
4- Topuk teli demeti; lastiğin janta oturmasını sağlar. Kopma riski olmaksızın 1800 kg’a kadar dayanabilirler.
5- Yanaklar, esnek kauçuktan oluşan yanaklar, karkasa zarar verebilecek darbelere karşı lastiği korur (örneğin kaldırıma çarpma). Sert kauçuk kısım, lastik ile jant arasındaki bağlantıyı sağlar. 6- Sırt kuşakları; Çok ince fakat çok dirençli çelik tellerden oluşur ve çapraz şekilde birbiri üzerine yapışır. Tellerinin birbirleri ile kesişmesi, deforme olmayan üçgenler oluşturmaktadır. Üçgenleme olarak adlandırılan bu kısım, sert sırt kuşaklarını oluşturur.
7- Koruyucu Kuşaklar; Bu kuşaklar, yüksek hızda sabit profilini korur ve böylece ısınmaları azaltır. Merkezkaç kuvvetinin etkisiyle gerilmemek için sırt kuşağına dik gelen, genellikle naylon tel veya tellerin bir araya geldiği kuşaklardan oluşmaktadır.
8- Sırt Bandı; sırt kuşaklarının üzerinde bulunur. Lastiğin desenini bulunduran bu kısım yol ile temasta olacaktır. Sırt bandı zeminle temas yüzeyinde, çok önemli kuvvetlere karşı direnç göstermelidir. Sırt desenini oluşturan karışım, her türlü yolda zemine tutunabilmeli, eskimeye ve aşınmaya karşı dirençli olmalı ve düşük seviyede ısınmalıdır.
Taşıt Lastikleri Nasıl Yapılır
Lastik esnek olduğu için, tekerleğin karşılaştığı darbelerin etkisini azaltır. Tekstil iplikleriyle (pamuk, naylon vs.) veya çelik tellerle örülen bir iskelet, suni lateks, kauçuk veya sentetik reçinelerle kaplanır. Bu çatı üzerine, tekerlek sırtına gelen, yanında yapışmayı çoğaltıcı dişler bulunan bir lastik tabakası geçirilir. Eskiden iç lastiğin delinmesini önlemek için, bu lastik tabakası üzerine tel ve kauçuktan yapılmış ek bant konurdu. Günümüzde iskeleti çelik telden ve kord bezinden yapılan lastiklerin tabanı çok az şekil değiştirmektedir ve ömürleri daha uzundur. Taşıtlarda kullanılan lastikler dolma ve havalı olmak üzere iki kısma ayrılır. Dolma lastikler ilk olarak 1881'de Londra'da kullanılmaya başlandı. Çok sert olan bu lastikler zamanla önemini kaybetti ve yerini havalı lastiklere bıraktı. Günümüzde fabrikalarda kullanılan taşıyıcılarda ve traktörlerde kullanılmaktadır. Havalı lastik ilk olarak 1845'te İngiltere'de kullanılmaya başlandı. Bu lastik, bozulmayan bir dış lastik ile, havanın dışarı kaçmasını önleyen kauçuk bir iç lastikten meydana geliyordu. 1950'lerden sonra iç lastik kullanılmayan dublex lastikler kullanılmaya başlandı. Ülkemizde lastik sanayinin; 1927'de yürürlüğe giren Teşvik-i Sanayi Kanunu ve 1929'da kabul edilen Gümrük Korumaları Kanunu ile önü açıldı ve gelişmeye başladı. 1932'de İstanbul'da bir İsveç firmasının yardımları ile ilk lastik fabrikası kuruldu. Türkiye'de otomobil lastik sanayi 1954'teki Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu ile büyük bir gelişme gösterdi. Bu kanunun ardından Pirelli, Goodyear, Uniroyal lastik fabrikaları kuruldu. Bunların ihtiyacı karşılamaması üzerine 1978'de Lassa Lastik Sanayii bir süre sonra da devlete ait Kırşehir'de Petlas Lastik Fabrikası kuruldu.
7 yorum:
ülkemizde yerli malı petlas var; 'havada karada petlas' şeklinde sloganları bile var, savaş uçağının lastiğini bile yapıyorlarmış, yol yardımda iyi diyorlar
yazlık ve kışlık türleri olan otomobil ayakkabısına denir. ha bir dört mevsim lastik diye bir şey çıkarmışlar.
Araba lastikleri hangi maddeden yapılır? Lastiğin ham maddesi nedir? Araç lastiği neden yapılır? Paket lastiğinin ham maddesi en çok nerelerde bulunur? Kauçuk ana maddesi nedir? diye soruyorsunuz da tekerlekler neden bu ham maddeden yapılıyor neden kauçuk diye sormuyorsunuz. En iyi kauçuk çünkü dayanımı çok iyi uzun ömürlü ve araba lastiği için bilinen en iyi malzeme çünkü.
lastik tarihi, araba lastikleri nasıl imal edilir, lastik nedir, araba lastiği nasıl yapılır, araba lastiği, lastik tekerleklerin ham maddesi nedir, lastikler neyden yapılır,
Araç tekerleklerinin daima siyah renkte olması; bütünüyle, boya teknolojisi ile alakalı bir durumdur. Başka bir deyişle; lastiklerin rengini zevkler veya estetik kaygılar değil, teknoloji belirliyor.
Tekerleğin iki ana hammaddesi vardır. Bunlardan ilki, kauçuktur. Kauçuk ağacından yapılan doğal kauçuk ve petrolden elde edilen suni kauçuk, kullanım alanına göre uygun oranlarda lastik hamuruna katılır. Tekerleğin içindeki toplam kauçuk miktarı %60 ila 80 arasındadır. Kauçuk, tekerleğe esneklik verir ve sürtünme katsayısını yükseltir. Doğal kauçuk kahverengidir. Suni kauçuk ise beyaz, sarı, kahverengi yahut şeffaf olabilir.
İkinci ana hammadde ise, is'tir. Bildiğimiz, yanma neticesinde ortaya çıkan is yani. Bacalarda biriken kurum denilen madde yani. Malum, simsiyah renkte ve çabuk bulaşan, çok kötü bir tozdur is! Herhangi bir elbisenize temas ederse ya o elbiseyi tamamen siyaha boyamak, ya da çöpe atmak gerekir. Tekerleğin içinde %20 ila 40 arasında is bulunur.
İs'in esas görevi, lastiğe aşınma direnci vererek ömrünü uzatmaktır. Fakat tekerleğin sürtünme katsayısını, yani yer tutma yeteneğini de azaltır. Örneğin içine is eklenmemiş tekerlek, fren yapıldığında arabayı anında durdurur. Amma velakin, bu şekilde de ömrü yalnızca 10-20 kilometre olabilir. İçine aşırı is katılmış tekerlek ise çok sağlam ve dayanıklıdır ama, ancak havaalanı genişliğindeki caddelerde bariyerlere çarpmadan viraj alabilir. (Formula yarışlarında niye sürekli lastik değiştirildiği, şimdi anlaşılmıştır sanırım.)
Günümüz teknolojisi ile yapılan hiçbir boya, is ile başa çıkabilecek denli güçlü değildir. Tekerlek hamuruna ne kadar renkli boya atılırsa atılsın, tekerlek yine de siyah olarak kalır. Kaldı ki, kompozisyonu bozacağından, tekerleğin içine boya vb. ek maddeleri fazlaca katmak da pek mümkün değildir.
Ve son bir not: Çocuk bisikletlerinin renkli tekerlekleri istisnadır. Öteki taşıtlara kıyasla çok daha az yüke ve aşınmaya maruz kaldığı için, is yerine daha az etkili ancak boyanabilir katkı maddeleri kullanılabilir.
Tekerleğin dünyada ilk bulunduğu yer olan Anadoludur. Tekerleği bulan kullanılan ilk tekerlek Sümerler tarafından icadından bugüne dek 5000 yıldan fazla zaman geçmiştir. Bugün kullandığımız lastik tekerleğin ham maddesi olan kauçuk 19. yüzyıl sonundan itibaren kullanılmaya başlanılmıştır. ilk nerede bulundur ilk ne zaman bulundu ilk kim kullandı ilk kim buldu soruları böylece tarafımca cevaplandı.
Lastik yapısı nasıldır derseniz hemen hemen bütün havalı lastikler aynı mantıkla yapılır.
Yorum Gönder