Kumaşta Çekme (Kıvrım) Değerleri

Çözgü ve atkı ipliklerinin kıvrım oranı, kumaş özelliklerini direkt olarak etkileyen parametrelerdendir. Çözgü ve atkı kıvrımı; çözgü ipliği cinsine, atkı sıklığına, atkı ipliği kalınlığına ve çözgü gerginliğine bağlıdır. Atkı kıvrımı ise; atkı ipliği cinsine, çözgü sıklığına, çözgü ipliği kalınlığına ve tarak enine bağlıdır. 

İpliklere verilen bükümün derecesi, ipliğin ham veya tekstüre iplik olması ve daha önce gördüğü işlemlerde çekme değerlerinin etkiler. Ham iplik tekstüre ipliğe göre daha fazla çeker. Bobin halinde boyama yapılmış bir ipliğin kumaş boyaması veya terbiyesi esnasında çok fazla çekme olmayacağını söyleyebiliriz. İpliğe verilen 350 T/m – 450 T/m büküm değeri dokuma turu olarak bilinir. Özellikle puntasız ipliklerde liflerin birarada tutulması ve yeterli mukavemetin sağlanması için uygulanan büküm değeridir. İpliklerde büküm değeri arttıkça kumaşın tuşesi iyileşmekte ve çekme değeri artmaktadır. 

Aslında çekme kelimesi piyasada, terbiye işlemine tabi tutulan kumaşın enden ve boydan kısalması olarak bilinir. Ancak kıvrım kelimesini de çekme olarak telaffuz etmek daha pratik olacaktır. 

Çekme değerlerinin; ipliklerin cins ve numaralarına, çözgü ve atkı sıklıklarına, çözgünün tezgah üzerindeki gerginliğine ve kumaşın örgüsüne göre farklılık gösterdiğini belirtmiştik. Ancak fikir sahibi olunabilmesi için piyasada sıkça karşılaşılan, mamul kumaş eni 150 cm olan kumaşların çekme değerleri ve tarak enlerini kabaca değerlendirmek mümkündür. Örneğin; 

- Çözgüsü tekstüre polyester atkısı pamuk olan bir kumaşın, dokuma çözgü çekme değerinin % 3-4, boyama esnasında çözgü çekme değerinin % 4-5, en çekme değerinin % 6 civarında olduğunu, tarak eninin de 160 cm olabileceğini, 

- Çözgüsü likralı iplik, atkısı pamuk olan bir kumaşın, dokuma çözgü çekme değerinin % 15, boya çekme değerinin % 20, en çekme değerinin % 6 civarında, tarak eninin de 160 cm olabileceğini, 

- Çözgüsü ve atkısı harman iplik olan (pes/pamuk, pes/viskon vb.) bir kumaşın dokuma ve boya çekme değerlerinin ayrı ayrı % 5'lerde, en çekme değerinin % 9-10'larda olduğunu, 165 cm tarak enine çekilebileceğini, 

- Aynı şekilde çözgüsü ne olursa olsun atkısı likralı iplik olan bir kumaşın en çekme değerinin % 25-35 civarı tarak eninin de 185-200 cm olabileceğini söyleyebiliriz. 

Çözgü ve atkı çekmelerinin tahmin edilebilmesi için, kumaş üzerindeki uzunluğu (Lkumaş) ölçülen çözgü ve atkı iplikleri kumaştan sökülüp, üzerindeki kıvrımlar ve gerginlikler giderildikten sonra (Ldüz) tekrar ölçülür. Aşağıdaki formül kullanılarak çekme değerleri belirlenir. 

Çekme (%) = ( Ldüz – Lkumaş) / Ldüz