Şile Bezi Nedir, Şile Bezi Özellikleri

Şile bezi. 

Şile bezi, eskiden el tezgahlarında günümüzde ise otomatik makinelerde dokunan, çoğunlukla üzeri işlenerek gömlek, bluz gibi hafif giysiler ve örtü vb. yapımında kullanılan, seyrek dokunmuş, buruşuk görünümlü ince pamuklu bir kumaş türüdür. Geçmişte yoğun olarak İstanbul'un Şile ilçesinde el tezgahlarında dokunduğu için Şile bezi olarak anılmaktadır. 

Şile bezi, 20/1 numara pamuk ipliği ile dokunduktan sonra Karadeniz'in tuzlu sularında yıkanır, kireç kaymağı yapılır ve kumsalda (yazın) kurumaya bırakılarak kum tanelerinin dokuma yüzeyine işlemesi sağlanmaktadır. Bu sayede dokumanın gözenekleri açılarak tende ferahlık hissi yaratır ve terlemeyi engellemektedir. 

Şile bezi, özel kıvrımlı ipliklerden elde edilir. İlk aşamada kelep denilen ipler, bakır kazanlardaki çiriş isimli özel bir hamur karışımına atılır ve kaynatılır. Soğuyan kelepler sırıklar üzerinde kurutulur ve üzerindeki hamur kalıntılarından arındırılır. Şile bezi özel ahşap dokuma tezgâhlarında dokunur. Bu tezgâhlar yaklaşık olarak bir metre genişliğindedir ve çözgü levendi, masura, tarak, mekik gibi birçok özel parçası bulunur. Şile bezinin hatasız bir şekilde dokunması için bu özel tezgâhların kullanılması şarttır. 

Şile bezi üretiminin en ilgi çekici ve karakteristik aşaması, kumaşın deniz suyu ile yıkanması ve Şile kumsallarına serilerek kurutulmasıdır. Kumda bulunan iyot ve kuvars kumaşa özel yapısını verir. Kurutulan şile bezleri dikilme aşamasına geçer. Şile bezi tekstil ürünlerine dönüştürülmeden önce işlenerek süslenir. Hesap işi adı verilen özel Şile bezi işleme teknikleri kuşaktan kuşağa aktarılmaya devam etmektedir. 

Şile bezi işlemesinde kullanılan bazı özel motifler arasında, Gazi Sofrası, Sümbüllü Çatlak, Kartopu, Zülüf Tarağı gibi örnekler bulunur. Şile bezinden yapılan giyim ürünlerinde bu güzel motifler, renkli işlemeler tercih edilirken ev tekstili ürünlerinde ise saçak bağlama ve kenarları tığ ile işleme gibi teknikler tercih edilir. Masa ve sehpa örtüleri, perdeler en çok tercih edilen şile bezi ev tekstili ürünleridir. 

Şile Bezinin Tarihçesi 

Şile Bezi'nin tarihi Osmanlı Türklerinin Şile’ye yerleşmesine kadar dayanmaktadır. 14. yüzyılda Şile ve çevresine yerleşen Manavlar (Anadolu’ya ilk yerleşen Türkler) keten malzemeli el dokumaları ile ünlenmiştir. Bünyesinde birçok kültürün izlerini taşıyan Şile Bezi, özellikle Manav ve Rumların kültürlerinin ve dokuma deneyimlerinin ortak bir ürünüdür. 

Nakış işlemeli şile bezi kırmızı bluz. 

Şile Bezinin Özellikleri 

Şile bezinin kendine has dokusu ve görünümü vardır. Şile bezi, doğal beyaz renkte pamuk ve keten malzemeler ile normal bükümde pamuk ya da keten çözgü ve çözgüye göre daha bükümlü pamuk ya da keten atkı kullanılarak bezayağı dokuma örgüsüyle dokunmaktadır. Bazı örneklerde ipek malzeme de kullanılmıştır. 

Şile bezi vücutta ter tutmaması, ütü gerektirmemesi ve sağlıklı, pamuklu bir kumaş olması sebebiyle yaz aylarında kullanım için çok uygundur. Yüzde yüz pamuklu ve lifli bir yapısı olan Şile bezinden yapılan elbiseler, gömlekler en sıcak günlerde bile serin kalmanızı sağlar. Şile bezi bu eşsiz niteliklerini özel üretim sürecine borçludur. 

Şile Bezi'nin en karakteristik özelliği; dokuma işlemi bittikten sonra kaymaklama adı verilen bezlerin kireç kaymağında bekletilmesi ve ardından Karadeniz’in az tuzlu nitelikteki suyunda yıkanması ve kumların üzerinde kurutulmasıdır. Kumaşların incelik ve kıvraklık gibi farklı niteliklerine göre aldıkları isimler melez bez, bürümcük bez, kasterli bez ve ham bez'dir. Şile Bezi'nin desensiz ve desenli olmak üzere iki farklı çeşidi vardır. Desenli Şile bezleri, dokuma sırasında renkli desen iplikleri ile desenlenmektedir. 

Şile bezi beyaz elbise. 

Şile Bezi Kullanım Alanları 

İstanbul’un Şile ilçesinde üretilen ve dünya çapında bir ünü bulunan Şile bezi, giyim ürünleri ve ev tekstilinde kullanılır. Dünyanın dört bir yanından moda meraklıları bu kumaşın büyüsüne kapılarak ülkemize alışverişe gelir. 

Şile Bezi, yağlık, peşkir, çevre, mendil, uçkur, sofra örtüsü, bohça, yatak örtüsü ve çeşitli büyüklükte örtüler, gömlek, don/şalvar, iç çamaşırı, entari ve başörtüsü olarak kullanılır. Kendine özgü, ince ve pamuklu yapısı, kıvrımlı dokunuşu ve yollu desenleri ile bilinen şile bezinden; gömlek, elbise, peçete, bluz gibi ürünler yapılmaktadır. 

Şile bezi için, Şile Bezini Yaşatma Koruma ve Geliştirme Derneği tarafından 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 26.08.2014 tarihinden itibaren korunmak üzere Türk Patent'ten 272 nolu mahreç/coğrafi işaret alınmıştır.