Kontinü Boyama Şematik Gösterimi |
Pad-dry yöntemi ya da emdirme-kurutma yöntemi (Alm. Pad-Dry Verfahren, Fr. teinture par foulardageséchage, İng. pad-dry process), boyarmadde ve/veya terbiye maddeleriyle emdirilmiş tekstil mamulünün yüksek sıcaklıklarda kurutulduğu ve bu sırada hem kurumanın hem de boyarmadde ve/veya terbiye maddesinin liflere sabitlenmesinin oluştuğu bir kesintisiz kumaş terbiye yöntemine denir.
Pad-Dry Yöntemi Uygulanması
Bu yöntem, tekstil
terbiyesi ile ilgili kaynaklarda açık en kumaş boyamada kontinü
bir yöntem olarak anlatılmaktadır. Bir başka deyişle, pad-dry
yöntemi kaynaklarda anlatılan biçimiyle uygulanmamaktadır.
İşletme yetkilileri dry kavramını, kontinü boyamada
(pad-thermosol ve pad-steam yöntemlerinde) migrasyonu önlemek için
emdirme sonrası ara kurutma adımı olarak değerlendirmektedir.
Pad-dry yöntemi; alkali+boyar madde çözeltisiyle emdirme, kurutma ve ard işlemler şeklinde uygulanır. Emdirmeden sonra yapılan
sıkmadan sonra sıcak hava ile kurutulur. Kurutma işlemi, ramöz ya
da hot-flue kurutucularda yapılabilir. Boyar madde cinsine bağlı
olarak ön kurutma uygulanabilir. Örneğin, boyar madde migrasyonu
nedeniyle ortaya çıkabilecek düzgünsüz boyamaları engellemek
için emdirme sonrası bir ön kurutma yapmak gerekebilir. Kurutma ya
hot-flue ya da ramözlerde sıcak havanın etkisine bırakılarak
yapılır. Alkali durumlarda sıcak yüzey temasıyla kurutma da
(kontakt kurutma) uygulanabilir. Bu sırasında boyar madde life
fikse olur. Burada en önemli iki sorun; boyar madde migrasyonu ve homojen kurutmama nedeniyle düzgünsüz boyamadır.
Pad-Dry Yönteminin
Tercih Edilme Sebepleri
Kontinü emdirme
yöntemleri, uzun metrajlarda kumaşın çok kısa sürelerde ve
ekonomik olarak boyanması açısından tercih edilir.
Pad-Dry Yöntemine
Uygun Boyar Madde Seçimi
Diğer emdirme
yöntemlerinde olduğu gibi pad-dry yönteminde de düşük afiniteli
boyar maddelerin kullanılması tercih edilir.
Boya Banyosunda Kullanılan Kimyasal Maddeler ve Görevleri
Reaktif boyar
maddelerle boyama
Islatıcı: Tekstil
materyalinin kısa sürede ve homojen ıslanmasına yardımcı olur.
Alkali (sodyumkarbonat
ya da sodyumbikarbonat): Ortamın pH'ını yükseltir. Boyar
maddelerin fikse olmasını sağlar. Boyar madde-lif bağının
oluşmasını sağlar (Kovalent bağ).
Üre: Boyar maddenin
çözünürlüğünü artırır, kurutma sırasında suyun
buharlaşarak uzaklaştırılma oranını düşürür. Nem çekici ve
boyar maddenin çözünmesini attırıcı etkisi vardır. Selüloz
liflerini şişirici, boyar madde moleküllerinin agregasyon
derecesini düşürücü ve düfüzyonu hızlandırıcı etki
gösterir. Boyar maddenin, verimini artırır ve liflerin içine
nüfuz etmiş boyamalar elde edilmesine yardımcı olur.
Organik oksidasyon
maddesi: Mamul üzerinde bulunabilecek pislik ve haşıl maddelerinin
boyar maddeyi indirgeme tehlikesini önler ve 2-6 g/l kullanılabilir.
Migrasyon önleyici:
Boyar madde moleküllerinin yer değiştirmesini engellemek için
kullanılır.
Tuz (Glauber tuzu ya da
sodyum klorür): Flottede üre bulunduğu durumlarda, ara kurutma
sırasında oluşabilecek migrasyonu engeller. Boyama esnasında life
boyar madde iyonu değil, boyar madde molekülü absorbe edilir.
Dissosiyon sabiti (iyonlaşma sabiti) büyük olan boyar maddelerin
bulunduğu banyoya tuz ilavesi ile iyonlaşma sabiti azalacağından
çekimi artırır. Yani boyar madde molekülünün iyonlaşması ne
kadar az olursa boyama dengesi o kadar lif tarafına kayar.
Fulard Sıcaklığı ve
Önemi
Pad-dry yönteminde
emdirme flottesinin sıcaklığı 25–30 °C arasındadır.
Fulard Hızı
Bütün emdirme
sistemlerinde fulard hızı, terbiye işleminin sonucunu doğrudan
etkileyen bir faktördür. Pad-dry uygulamalarında da fulardın
hızı, yapılan terbiye işleminde kumaşın alacağı flotte
miktarına göre (pick-up) ayarlanır.
Pad-Dry Yöntemine Göre
Boyama
Pad-Dry yöntemine göre
yapılacak boyamalarda dikkat edilmesi gereken hususlar şöyledir:
Sıkma % si Hesabı
Silindirlerin sıkma yüzdesi değeri için diğer emdirme yöntemlerinde dikkate alınan bütün
noktalar ve hesaplamalar pad-dry yöntemi için de geçerlidir.
Sıkma Silindirlerinin
Basınç Ayarı
Sıkma silindirlerinin
basıncı, kumaş üzerinde pick-up değeri kadar flotte kalacak
şekilde sıkılmak üzere ayarlanır.
Dakikadaki İlave
Miktarının Ayarı (Debi Ayarı)
Fulard teknesine, bütün
açık en emdirme yöntemlerinde olduğu gibi flotte seviyesi hep
aynı kalacak şekilde besleme yapılır.
Fulard Makinesindeki
Çalışma Ayarı
Pad-dry uygulamalarında
pick-up değerine göre belirlenen fulard hızı, flotte besleme hızı
ve sıkma silindirlerinin basınç değerleri kontrol panolarından
ayarlanır. Uygulamanın sonuna kadar ayarların değiştirilmemesi
standart bir üretim için zorunludur.
Kurutma ve Fiksaj
Bu yöntemde, kurutma
süresi uzun tutularak boyar maddenin fikse olması sağlanır.
Kurutma süresi kurutma temperatürüne, kumaşın cinsine ve
kurutucunun kapasitesine göre ayarlanır. Kurutma, reaktif boyamada
100-140 °C'de 6–8 dakika 1,5-2 dakika süreyle yapılır. Kurutma
fiksaj için 45-60 sn. uzatılır. Hot-flue kullanılıyorsa en
yüksek renk verimine ulaşmak için nem içeriğini en an % 15-20
olacak şekilde ayarlamak şarttır. Boyamada diklortriazinil boyar
maddeleri kullanılıyorsa hot-flue kurutucudan geçiş zamanı,
103–105 °C'de en az 2–5 dakika civarında olmalıdır. Kurutucu
içerisinde nem olup olmadığı mutlaka tespit edilmelidir. Kumaşın
tamamen kuruması (tüm nemin giderilmesi) için gereken zaman, boyar
madde-lif reaksiyonunun tamamlanabilmesi için gereken süreden daha
uzun olmalıdır. Çünkü boyar madde-lif reaksiyonu için rutubet
esastır. Reaksiyonunun tamamlanması sağlandığında işlem görmüş
kumaşın üzerinde % 15 kadar nem kalmasına izin verilebilir.
Reaktif boyamada çözücü olarak üre kullanılması reaksiyonun
gerçekleşmesine yardımcı olur. Üre, suyun kaynama noktasını da
yükselterek kurutma sırasında suyun buharlaşma hızının
azaltır. Bunun sonucunda, nemli kumaş üzerindeki boyar maddenin
daha uzun süre çözeltide kalması da sağlanmış olur. Hatta
bütün su buharlaştıktan sonra bile, kalan ürenin çözücü
etkisi nedeniyle, boyar madde kumaş üzerinde çözünmüş durumda
kalır. Böylece fikseden önce boyar maddenin lifin içlerine
girmesi sağlanır. Ancak uygulama bu şekilde yapıldığında
kurutmanın silindirli kurutucularda değil, yavaş ve daha düzgün
kurutma yapan konveksiyon esasıyla çalışan kurutucularda
yapılması gerekir. Kontinü emdirme tesislerinde bulunanlar bu tür
kurutuculardır. Çalışmanın dikkatle yapılması gerekliliğine
rağmen, buhar ısıtmalı silindirli kurutucularda (baraban) fiksaj
için yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlarda oldukça yüksek
fiksaj verimleri elde edilir. Ancak aşırı ısınma sonucu ortaya
çıkan beneklenme ve iki yüzlülük (ters-yüz migrasyonu) sorununa
dikkat edilmelidir. Yüzeyi kabartma desenli kumaşlarda yoğun
migrasyon problemleri nedeniyle silindirli kurutucularda çalışılamaz.
Barabanlar, basit konstrüksiyonlu kumaşlar için kullanılır.
Silindir yüzey sıcaklığı 105 °C iken ortalama ağırlıktaki bir
kumaşın sıcaklığı yaklaşık 70 °C'de kalır. Böyle olunca da
kumaş, kurutucu-yüey temas zamanının içinde uzun bir süre belli
bir nemlilikte kalır. Kuruluğa erişildiğinde de kumaşın
sıcaklığı yükselir. Böylece boyar madde-elyaf reaksiyonu
gerçekleşir. Reaksiyon tamamlanmadan kumaşın tam kurumamasına
dikkat edilmelidir. Pad-dry yöntemiyle polyester mamuller de
boyanır. Bu çalışmada polyester kumaş, içinde 25–30 °C arasında flotte bulunan fulardda emdirilir. Sıkılan kumaş daha
sonra IR kurutucuya gelir. Bu kurutucularda infrared ışınlar
kumaşın enine göre ayarlanarak her noktasına eşit miktarda ısı
verilmesi sağlanır. IR kurutucudan çıkan kumaş barabanın
bulunduğu bölüme gelir. Barabanların ilk bir ya da iki silindiri
teflon kaplı ve sıcaklıları 110 °C'dir. Bu silindirlerin teflon
olmasının nedeni, kumaşın sıcak silindirlere değdiği anda
yapışmasını önlemektir. Geri kalan silindirler de krom kaplıdır
ve sıcaklıkları ise 110 °C civarındadır. Sıcak silindirlerden
çıkan kumaş soğutma silindirlerinden geçirilerek roliklere
sarılır.
Son İşlemler
Reaktif boyamada
kumaşlar, kurutucudan (fikseden) çıkar çıkmaz yıkama işlemine
tabi tutulur. Aksi hâlde alkali varlığında ışık etkisi ile
anormal hızlı bir solma ortaya çıkabilir. Ard işlemler
genellikle açık en kontinü yıkama makinelerinde yapılır. Kumaşa
sırayla; soğuk durulama, sıcak durulama, kaynama derecesinde iki
kez sabunlama, iki sıcak durulama, iki soğuk durulama uygulaması
yapılır. Son durulama flottesine boyar madde fiksaj maddesi
eklenebilir. Polyester kumaşın pad-dry yöntemiyle boyaması
yapıldıktan sonra thermosole fikse olmak için gönderilir. Eğer
boyanan karışım (Pes/viskon ya da pes/pamuk karışımı) kumaş ise
polyester boyandıktan sonra ara yıkama (redüktif yıkama) yapılarak
ikinci elyafı boyanmak üzere sevk edilir. Karışım değilse fiske
sonrası redüktif yıkama ve kurutma ile işlem bitirilir.
0 yorum:
Yorum Gönder