Baskı Kumaş. |
Baskıda Kullanılan
Küp Boyar Maddeler
Küp boyar maddeler
karbonil yapıda boyar maddelerdir. Suda çözünmez. Elyafa
bağlanabilmesi için suda çözünür forma dönüştürülmesi
gerekmektedir.
Küp Boyar Maddelerin
Özellikleri
Baskıda kullanılan
küp boyar maddeler macun ya da sıvı formdadır. Macun ya da sıvı
şeklinde olmasının birtakım sakıncaları vardır. Düşük
sıcaklıklarda donma riski vardır, homojenlikte zorluk çıkar.
Saklandığı kapların kapaklarının açık kalması kurumalarına
neden olur. Ayrıca toz boyar maddelerden daha zayıftır. Küp boyar
maddeler karbonil yapıda boyar maddelerdir. Suda çözünmez. Elyafa
bağlanabilmesi için suda çözünür forma dönüştürülmesi
gerekmektedir. Bu çözünür hâle getirme işlemine ise küpleme
denir. Bu nedenle bu boyar maddelere küp boyar maddeleri denir.
Çözünürleştirme işlemi için küp boyar maddenin indirgenmesi
lazımdır. İndirgeme işlemi sodyum ditiyonit (sodyum hidrosülfit)
ile alkali ortamda yapılır. Alkali olarak sodyum hidroksit
kullanılır. Çözünmez formda olan boyar madde çözünür forma
dönüştürüldüğü zaman renk değiştirir. Kırmızı ve
kırmızıya çalan boyar maddeler kahverengiye, turuncu ve sarı
tonları boyar maddeler mora, mavi ve tonları boyar maddeler ise
yeşile döner. Küpleme işleminin gerçekleşip gerçekleşmediği
bu yolla anlaşılabilir. Kimyasallar azar azar ilave edilmelidir.
Eğer fazla gelirse boyar madde geri dönüşümsüz olarak
indirgenir. Küp boyar maddenin üç çeşidi vardır: Soğukta
boyayanlar (küçük moleküllü), Ilıkta boyayanlar (orta
moleküllü), Sıcakta boyayanlar (büyük moleküllü). Boyama
işlemi bittikten sonra yani boyar madde kumaşa nüfuz ettikten
sonra boyar maddenin lif içerisinde yükseltgenerek tekrar çözünmez
forma dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu işlem için hidrojen
peroksit ya da başka yükseltgenler kullanılır. Çok yaygın
olmasa da yükseltgen olarak sodyum hipoklorit ya da sodyum klorit
kullanılabilir. Küp boyar madde life hidrojen köprüleri ve polar
kuvvetlerle bağlanır.
Küp Boyar Maddelerin
Haslıkları
Küp boyar maddelerin
haslıkları yüksektir. Yıkmaya dayanıklı boyamalar elde edilir.
Renk paleti çok geniş değildir. Pamuklu materyallerin koyu renkli
renklendirilmelerinde tercih edilir.
Küp Boyar Maddelerin
Kullanım Yerleri
Küp boyar maddelerle
baskı işlemi genelde selülozik elyafa yapılır fakat polyester ve
akrilik elyafa da uygulanabilir. Küp boyar maddelerle direkt
aşındırma ve rezerve baskı yöntemleri kullanılır.
Küp Boyar Maddelerle
Baskı
Küp boyar maddelerle
yapılan baskı işleminde kullanılan kimyasallar şunlardır:
Kıvamlaştırıcı, Gliserin, Üre, İndirgen madde (rongalit C),
Baz, Islatıcı. Kıvamlaştırıcı olarak nişasta ve alginat
kullanılır. Nişastanın indirgeme özelliği olduğundan özellikle
tercih edilir. Bunların yanında kitre ve british gum kıvamlaştırıcı
olarak kullanılabilir. Gliserin yağlayıcı ve nem tutucu olarak
kullanılan bir kimyasaldır. Baskı maddesinin düzgün yayılmasını
sağlar. Nem tutma özelliği sayesinde de fikse sırasında gerekli
nemi ortama verir. Aynı özellik ürede de vardır. Küp boyar
maddenin çözünür forma geçmesi için küp boyar madde bir
indirgen madde ile indirgenmelidir ve ortamın bazik olması gerekir.
Küp boyar maddeye, sodyum karbonat ya da potasyum karbonat (potase)
varlığında yavaş yavaş rongalit C (sodyum formaldehit
sülfoksilat) ilave edilir ve maddenin indirgenmesi sağlanır.
İndirgenen boyar madde çözeltisinin içine kimyasallar tek tek
ilave edilir ve pat hazırlanır.
Küp Boyar Maddelerle
Direkt Baskı
Küp boyar maddelerle
direkt baskı tek ve iki adımlı olmak üzere iki metotla uygulanır.
Tek adımlı yöntem:
Bu yöntemde rongalit C ile potase birlikte basılır. Baskıdan
sonra hemen havasız ortamda doymuş buhara tabi tutulur. 5-10 dakika
bekletilir. Rongalit C 80 °C’de bozunur. Bu yüzden pat içerisinde
yeteri kadar bulunmalıdır. Buharlamaya geçmeden önce açık
havada kumaş bekletilirse rongalit C hava oksijeninden etkilenerek
bozunur. Bu da küp boyar maddenin vaktinden önce yükseltgenmesine
neden olur ve boyama işlemi gerçekleşmez. Buharlamadan sonra boyar
madde, çözünmez forma geçmesi için hemen bir yükseltgenme
banyosuna alınmalıdır. Bu işlem için sodyum bikromat ve sodyum
perborat gibi yükseltgen maddeler içeren banyoda asidik ortamda
muamele edilir. Ardından su ile çalkalama ve kaynar sabunlama
yapılır.
İki adımlı yöntem:
Tek adımlı yöntemde indirgenme işlemi için kullanılan
kimyasalların bozunma riski bir dezavantaj olduğundan iki adımlı
yöntem geliştirilmiştir. İki adımlı yöntemde yükseltgen madde
baskı patı içerisinde değil ayrıca farklı bir çözelti hâlinde
fularda uygulanır.
Küp Boyar Maddelerle
Aşındırma Baskı
Küp boyar maddeler
renkli aşındırma baskısı için en uygun boyar madde grubudur.
Zemini boyanmış selülozik elyafın aşındırma baskısında
alkali ortamda indirgen maddelerle yapılır. İndirgen maddelerde
zarar görmeyen küp boyar maddeleri renkli aşındırmada
kullanılacak en uygun boyar maddedir. Ancak gerçek renk boyar
maddenin oksitlenmesi yani yükseltgenmesinden sonra çıkar.
Uygulama açısından tek adımlı ve iki adımlı yöntemler
kullanılır.
İki adımlı yöntem:
İki adımlı yöntemde aşındırma baskısının içerisinde küp
boyar maddenin indirgenmesini sağlayıcı kimyasallar haricî olarak
fularda uygulanır.
Küp Boyar Maddelerle
Rezerve Baskı
Küp boyar maddelerle
rezerve baskı ancak renkli rezervede rezerve patı içerisinde
uygulanır. Rezerve patı içerisinde zemin boyar maddenin kumaşa
bağlanmasını engelleyecek bir kimyasal olmalıdır. Bu maddenin
basıldığı yerlere daha sonra uygulanacak olan boyar madde
(reaktif boyar madde) bağlanmaz. Zemin boyar maddesi genellikle
fularda uygulanır fakat baskı şeklinde uygulandığı da
görülmüştür.
Baskının Fiksajı
Küp boyar maddeler
suda çözünmeyen kimyasallardır. Life uygulanabilmeleri için önce
suda çözünür hâle gelmelidir. Suda çözünür hâle getirme
işlemine indirgenme denir ve bu işlem indirgen maddelerle olur. Bu
maddelerin en çok kullanılanı sodyum formaldehitsülfoksilat
(rongalit C), sodyum ditiyonittir. Bu yükseltgenme reaksiyonu bazik
ortamda olmalıdır. Bunun için kullanılan en yaygın baz sodyum
karbonat, potasyum karbona veya sodyum hidroksittir. İndirgenen
boyar madde suda çözünür forma geçtiği için lif içerisine su
ile birlikte kolayca nüfuz eder. Lif içerisine nüfuz etmiş boyar
maddenin içeride sabit kalabilmesi için tekrar çözünmez forma
dönüşmesi ve bağ yapması gerekir. Bu çözünmez forma dönüşme
işlemine indirgenmenin tersi işlem olan yükseltgenme denir.
Yükseltgenme işlemi bir yükseltgen madde ya da hava oksijeni ile
sağlanır. Hava oksijeni çoğu kez yetersiz kaldığı için tercih
edilmez. Yükseltgen madde olarak sodyum perborat, sodyum bikromat ya
da hidrojen peroksit kullanılır. Fulard sistemlerinde kumaşa
emdirilir, soğuk bekletme yöntemi ile bekletilir ya da
kurutucularda kurutulur.
Baskı Sonrası Ard
İşlemler
Baskı işlemlerinden
sonra ard işlem olarak mutlaka bir yıkama işlemi olmalıdır.
Yıkama işleminin amacı kumaş üzerinde fikse olmamış fazla
boyar maddenin uzaklaştırılmasıdır. Bu sırada bir miktar daha
boyar madde kumaş ile bağ yapar. Bu işlem hem yıkama hem de
sürtme haslıklarını iyileştirir.
Işık Kabininde Renk
Kontrolü
Küp boyar maddenin
ışık kabininde kontrolü D65 gün ışığı lambası altında
yapılır. Gün ışığı lambası güneş ışığına benzetilerek
yapılan yapay ışık kaynağıdır. Bu ışıklar altında yapılan
tüm değerlendirmeler sübjektif olarak yapılır. Sayısal bir
sonuç elde edilemez. Sayısal bir değerlendirme isteniyorsa
reflektans spekrofotometresi kullanılmalıdır fakat en hassas
gözlemcinin insan gözü olduğu da unutulmamalıdır. Müşterinin
talebine göre de TL84 lambası (mağaza lambası) altında da ölçüm
yapılabilir.
0 yorum:
Yorum Gönder