Küpleme (Alm. Verküpen, Fr. cuvage de colorant, İng. vatting), küp boyarmaddesinin sodyum hidroksit ve indirgen madde yardımıyla suda çözülür duruma getirilmesi.
Küpleme potansiyeli ya da loyko potansiyeli (Alm. Küpenpotential, İng. vat potential), küp pigmentinin küplenmesi yani loyko şekline dönüşmesi için söz konusu olan redoks potansiyeli.
Küp boyar maddeleri karbonil boyar maddelerin en önemli sınıfıdır. Karbonil yapıda küp boyar maddelerin birinci özelliği suda çözünmemeleridir. Elyafa bağlanabilmesi için suda çözünür forma dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu nedenle boyamada yapılacak ilk işlem küp boyar maddesinin suda çözünür duruma getirilmesidir. Bu çözünür hâle getirme işlemine ise küpleme ya da küpeleme denir. Bu nedenle bu boyar maddelere küp boyar maddeleri denir. Çözünürleştirme işlemi için küp boyar maddenin indirgenmesi lazımdır. Çözünür duruma getirme bazik ortamda (örnek: sudkostik), indirgen madde yardımıyla (örnek: hidrosülfit) yapılır. İndirgeme işlemi sodyum ditiyonit (sodyum hidrosülfit) ile alkali ortamda yapılır. Alkali olarak sodyum hidroksit kullanılır.
Çözünen boyar madde ile lif boyanır ve sonra yapılan yükseltgeme (oksidasyon) sonucunda liflerin içerisinde suda çözünmeyen boyar maddeler hâline gelir. Çözünmez formda olan boyar madde çözünür forma dönüştürüldüğü zaman renk değiştirir. Kırmızı ve kırmızıya çalan boyar maddeler kahverengiye, turuncu ve sarı tonları boyar maddeler mora, mavi ve tonları boyar maddeler ise yeşile döner. Küpleme işleminin gerçekleşip gerçekleşmediği bu yolla anlaşılabilir.
0 yorum:
Yorum Gönder