 |
| Ağabani/abani kumaş seccade. |
Abani, eskiden sarık, bohça, seccade, kundak, elbise, yorgan yüzü vb. yapımında kullanılan, zemini üzerine açık turuncu ipekle dallı nakışlar işlenen bir çeşit beyaz kumaşa denir. Ağabani ya da ağbani ismiyle de bilinir; çözgüsü ipek, atkısı pamuktan bezayağı dokumasıdır.
Ağabani kumaş tarihi kayıtlara göre; Bursa, Denizli çevresi ve İstanbul’da dokunmuştur. 16. yüzyıl ortalarına ait bir terekede ağabani tülbente ait kayda rastlanmıştır. 1835 gümrük defterleri kayıtlarında "Nevzuhur ağabani-i Hind" yani yeni ortaya çıkan Hint ağabanisi kumaşının adı dikkati çekmiştir. Ancak Hint kumaşlarının ithalatının pahalıya mal olması bunların taklitlerinin yapılmasına sebep olmuştur. Bursa'da bunların üç değişik şekilde taklitlerinin yapılığı anlaşılmıştır: Birincisi, kumaşın yerli tezgahlarda dokunmasıdır. İkincisi, orijinal dokumanın deseni doğrudan bezayağı beyaz pamuklu üzerine işlenir. Üçüncü yol, sarı ve beyazla dokunmuş ağabani kumaş üzerine zincir işi tekniğinde işleme yapmaktır. Günümüze ulaşan bazı örneklerde, yol yol desenli pamuklu kumaşının yolları arasında dönüşümlü zincir işleme tekniğinin rulo baskı olarak uygulanmış olduğu görülmüştür. 1883 yılı Bursa Salnamesi'nde ağabaninin deseni: ufacık dallı ve yollu desen şeklinde bilgi verilir. Ağabani'yi esnaf ve tüccar takımı giyerdi. Bursa ağabanisi ünlüydü. Halil İnalcık; "East Indina Company kayıtlarında "açabani" (atchabannies) olarak adı geçen kumaşın muhtemelen ağabani olduğunu, Bengal'de yapılarak 19. yüzyılda Türkiye’ye ithal edildiğini" söylemiştir.
Ağabani dokumalarda çözgü ipek, atkı pamuktur. Ağabaniler bezayağı ile Bilecik kadifesi gibi iki kişinin karşılıklı çekerek mekik atana yardım etmesi suretiyle dokunur. Ağabani dokumalarda renk olarak beyaz (kırık beyaz) zeminli, dalları safran sarısı rengi kullanılmıştır. Zemini beyaz, dalları safran rengi desenleriyle karakteristiktir. Türkçede ağbani sarık olarak bugüne kadar yaşamıştır. Şifalı bir bitki olan safran boyacılıkta da kullanılır ve altın sarısı bir renk verir. Bugün Ege Bölgesinde özellikle Denizli ve çevresinde ağabani benzeri bu dokumaların Bursa ağabanilerinden kaynaklandığı düşünülür. Ufacık dallı ve yollu, çiçekli, beyaz zemin üzerine safran sarısı ipekle desen verilen kumaş, sarık ve kaftanlarda düz veya diyagonal yollar halindedir. Yorgan, yastık, bohça da ise bordürlü, merkez ve köşelerde kapalı kompozisyonlar oluşturulmuştur. Ağabani kumaşın mevcut örneklerine bakarak, sarık, yorgan yüzü, sedir yastığı, bohça, bebek kundağı ve kadın elbisesinde malzeme olarak kullanıldığını söyleyebiliriz.
0 yorum:
Yorum Gönder