Pigment Boyar
Maddelerin Özellikleri
Pigment boyar maddeler,
genel olarak suda ve organik çözücülerde çözünmez. Dolayısıyla
da tekstil liflerine ilgileri yoktur. Kimyasal bağlanma veya çekim
kuvvetleri ile bağlanma söz konusu değildir. Bu nedenle diğer
boyar maddelerden farklı bir renklendirme tekniği ile tekstil
mamulüne aktarılır. Genellikle pamuklu ve sentetik liflerden
yapılmış kumaşlar için kullanılır ise de tüm elyaf
çeşitlerine aplikasyonları mümkündür. Pigment boyar maddeleri
özellikle baskıda gittikçe önem kazanan bir boyar madde sınıfı
olup boyamada kullanımları sınırlıdır. Pigment boyamalarda ışık
haslığı orta ve iyi derecededir. Özellikle koyu renklerde
sürtünme haslıkları iyi değildir. Basit ve ekonomik uygulama
nedeniyle özellikle masa örtüsü, perdelik, çarşaflık, triko,
penye giysiler, ucuz döşemelik ve giysilik tüm tekstil
materyalleri için yaygın olarak kullanılır. Özel akar boya
efektleri, modaya bağlı olarak uygulanır. Pigment boyar
maddelerinin renk yelpazesi oldukça geniş ve aynı renk eldesi
daima mümkündür. Bu nedenle parti mallar arasında renk tonu farkı
olmaz. Diğer boyamalara göre basit ve ekonomiktir. Her tür life
uygulanabildiğinden lif karışımları için çok uygundur. Life
afiniteleri olmadığı için emdirme yönteminin uygulanması
kolaydır. Boyama sonunda baş- son farkı ortaya çıkmaz.
Buruşmazlık apresi ile aynı adımda uygulanabilme avantajları
vardır. Bunun yanında, kullanılan bağlayıcı mamulde sertliğe
yol açar (açık renklerde daha az, koyu renklerde ise daha fazla).
Migrasyon yetenekleri olmadığı için düzgünsüz boyama
oluşabilir. Renkte koyuluk artışı, belli bir konsantrasyondan
sonra, normal boyar maddelere oranla çok fazla boya kullanımı ile
sağlanır. Boyamaların sürtme ve mekanik yıkama haslıkları
düşüktür.
Selüloz ile Boyar
Madde Arasındaki Bağlar
Anorganik veya organik
pigmentler, tekstil lifleri için doğal olarak hiçbir afiniteye
sahip olmadığından kimyasal bağlanma veya çekim kuvvetleri ile
bağlanma söz konusu değildir. Liflere afiniteleri olmadığından
kumaşa aktarılması ve kumaş tarafından tutulması binder
(bağlayıcı) adı verilen reçineler yardımı ile olur. Daha sonra
yüksek sıcaklıklarda kondense işlemine tabi tutulur. Binder
liflere yapışan ve pigment parçacıklarının etrafını sararak
bir film tabakası meydana getiren maddedir. Binderler life daha
ziyade h-köprüleri ve fiziksel adsorbsiyon kuvvetleriyle bağlanır.
Bunun yanında reaktif grup içeren binderler life kovalent bağlarla
bağlanır. Pigment boyamalarda kullanılacak binder miktarı boyanın
konsantrasyonuna bağlıdır. Binder seçiminde dikkat edilecek
hususlar şunlardır: Boyamanın yaş haslığının yüksek olması
için pigment boyayı liflere sürekli olarak bağlayabilmelidir.
Kumaşa kazandırdığı sert tutum etkisinin mümkün mertebe en aza
indirilmesi için yeterince yumuşak ve esnek yapıda olmalıdır.
Binderin viskozitesi fulardlama için en uygun değerlere
ayarlanabilecek sıvı şekilde olmalıdır. Monomerleri, lif
üzerinde polimerleşerek çözünmeyen şekle dönüşebilmelidir.
Saydığımız bütün koşulların yerine getirildiği bir bağlayıcı
bulmak kolay değildir. Bağlayıcılar özellikleri bakımından üç
gruba ayrılır. Doğal polimer esaslı bağlayıcılar: Kazein,
tutkal ve jelatin, formaldehitle çözünmez hâle getirildikten
sonra gliserin veya glikol ilavesi ile plastikleştirilmiş hâlde
piyasada bulunmaktadır. Modifiye edilmiş doğal polimerler:
Bağlayıcı madde olarak selüloz asetat, selüloz nitrat gibi
selüloz esterleri de kullanılır. Materyali sertleştirme, life iyi
nüfuz etmeme ve pahalılık gibi sakıncaları vardır. Sentetik
reçineler ve polimerler: Bağlayıcı olarak kullanılan sentetik
reçinelerin sayısı çok fazladır. Çok iyi sonuçlar verir.
Boyar Maddenin Yapısı
Pigmentler, bağlayıcı
denilen sentetik reçineler ile kumaşa bağlanır. Suda
çözünmediklerinden sudaki yağ veya yağdaki su emülsiyonlarında
ince dağılmış şekilde uygulanır. Her iki hâlde de pigment yağ
fazında bulunur. Emülsiyon kumaşa aktarıldıktan sonra bozunur ve
pigment elyaf üzerinde düzgün dağılmış olarak kalır. Pigment
boyar madde olarak suda çözünmeyen azoik boyar maddeler, küp
boyar maddeler, anilin siyahı, ftalosiyaninler kullanılır. Azoik
pigmentlerin çoğu, elyaf üzerinde oluşturulan boyar maddeler
gibidir. Fakat elyaf üzerinde oluşturulan boyar maddelerde
komponentlerin seçimi sınırlı olduğu hâlde bunlarda böyle bir
sınırlama yoktur.
Boyar Maddelerin
Çeşitleri ve Boyama Yöntemleri
Pigmentler; organik,
anorganik ve metalik olmak üzere üçe ayrılır. Flüoresan boyar
maddeler de flüoresan etkisi yapan pigmentlerdir. Organik azo
pigmentleri, genel olarak, anorganik pigmentlerden daha iyi sürtme
haslığına sahiptir. Çok iyi parlaklık verir. Çoğunun alkali
dayanımı iyidir. Ancak bazı organo metalik pigmentlerin düşük
alkali dayanımı baskı için olumsuzluk oluşturur. Pigment boyar
maddeler ile boyama, çektirme ve emdirme yöntemine uygun olarak
yapılabilmektedir. Fakat suda çözünmediğinden ve life
afiniteleri olmadığından emdirme yöntemleri için son derece
uygundur. Pigment boyamada; Kumaşın ön terbiye işlemlerinin çok
iyi yapılmış olması gerekir. Aksi hâlde yetersiz ve düzgünsüz
temizlenmiş mamulde, lekeli ve abrajlı boyama tehlikesi meydana
gelir. İyi bir yakma işlemi yapılmış olmalıdır. Çünkü
havlar zemine göre daha açık boyanacağından düzgünsüz boyama
izlenimi verir. Homojen kurutulmuş olması gerekir. Yaş olan
kısımlar daha az flotte alacağından daha açık boyanmış
bölgeler oluşturacaktır.
Çektirme Yöntemine
Göre Boyama
Pigment boyar maddenin
life afinitesi olmadığı için çektirme yöntemine uygun değildir.
Ancak pigmentin gerekli afiniteye sahip olabilmesi için onu
katyonaktif hâle getiren yardımcı maddeler uygundur. Pigment boyar
maddelerle çektirme yöntemine göre boyama, dikilmiş giysilerin
boyanmasında özellikle önem taşır. Bu amaçla aşağıdaki
aşamalar izlenerek boyama yapılır: Ön işlem (mordanlama),
Boyama, Binderle muamele, Ön kurutma, Fikse.
Emdirme Yöntemine Göre
Boyama
Pigment boyar
maddelerle boyama kontinü metoda göre; emdirme – kurutma –
fikse şeklindedir. Pigment boyar maddelerin elyafa afinitesi
olmadığı için emdirme yöntemleri için son derece uygundur. Baş
son farkı problemi yoktur boyamadan sonra yıkama işlemlerine gerek
duyulmaması, makine parkı, zaman, enerji, su, atık su açısından
pigmentlere özel bir avantaj sağlamaktadır. Boyamada kullanılacak
binder miktarının kataloglarda belirtilen miktarda kullanılması
ve kondense temperatürü ve süreye bağlı kalınması önemli bir
faktördür. Emdirme flottesine; Pigment boyar madde, Binder ve
gerekiyorsa katalizör, Apre maddesi, yumuşatıcı konulmaktadır.
Kullanılan maddeler ayrı ayrı kaplarda hazırlanır ve binderin
bulunduğu çözeltiye süzülerek ilave edilir.
Akar Boya
Pigment akar boyama
yöntemi, ülkemizde 1980’li yıllarda başlayan bir moda akımıdır.
Akar boyama prosesi, pigment boyaların sürtme ve mekanik yıkama
haslığının düşük olması dezavantajından yola çıkarak
geliştirilen bir boyama- yıkama şeklidir. Akar boya efekti elde
edebilmek için pigment boya ile boyanan tekstil mamulünde
kullanılan binder miktarının boya miktarına orantılı olarak
azaltılması ve bu şekilde boyanması gerekmektedir. İstenen efekt
derecesine ve renge bağlı olarak pigment boyamaya kıyasla daha
düşük oranlarda binder, kumaşa aplike edilir. Böylece daha
sonraki yıkamalarda, fikse olmamış boyanın akmasıyla tekstil
mamulü üzerinde istenen efektler elde edilmektedir. Akar boyamanın
özelliği, boyama sonrası tekstil mamulünün son kullanıcıya
ulaşmadan önce yıkanması gerekliliğidir. Yıkama kumaş hâlinde
veya konfeksiyondan sonra parça yıkama şeklinde gerçekleştirilir.
Bunun için uygulanan reçeteler ve özellikle yıkama metotları
işletmeden işletmeye farklılık gösterebilmektedir.
Pigment Boyar Maddeler
ile Boyama
Emdirme Yöntemine Göre
Boyama
Boşaltıldıktan sonra
kumaş kurutulur ve fikse edilir ya da direkt olarak ramöze alınarak
kurutma ve fiskesi aynı zamanda gerçekleştirilir.
Banyonun pH’ı
Pigment boyar maddeler
ile boyamada boya banyosunun pH’ı kullanılan boyar maddeye göre
değişir. Boyar maddenin kataloğunda belirtilen şartlarda boyama
işlemi gerçekleştirilir.
Kullanılan Kimyasallar
ve Görevleri
Binder: Pigment boyar
maddenin life tutunmasını sağlar.
Katyonik mordan: Bazı
durumlarda binderin kumaşa yapışması için bazen de binder mordan
içeren çözeltilerde kullanılır.
Kırık önleyici:
Boyama flottesinde köpüklerin oluşmasını önlemek amacıyla
kullanılır. Eğer köpük oluşumu engellenmezse köpüğün
patlaması sonucunda o bölgede bulunan boyar madde dağılacağından
hatalı boyama olur.
Asetik asit:
Nötralizasyon amacıyla kullanılmaktadır.
Kırık önleyici:
Genelde çektirme yöntemiyle yapılan boyamalarda kumaşta
kırıkların oluşmasının önlenmesi amacıyla kullanılır.
Kumaşta kırıklar olduğu takdirde kırık olan yer ile kırık
olmayan yerler aynı miktarda boyar madde çekmeyeceğinden abrajlı
boyama olur.
Islatıcı: Mamulün
sıvı emme yeteneğini artırmak amacıyla kullanılır.
Dispergatör: Boyar
maddenin çözelti içerisinde homojen dağılmasını sağlayan maddelere dispergatör denir.
Emülgatör: Çözeltinin
homojenliğini sağlar.
Çökmeyi önleyici
kıvam maddesi: Boyama sırasında boyar maddenin çökmesini önler.
Boyama Banyosu
Kontrolleri ve Numune Alma
Programlanan boyama
makinelerinde işlem süresince sıcaklık, pH kontrolleri yapılmakta
ve işlem basamakları takip edilmektedir. Programlar, boyama
makinesinin kontrol panelinin hafızada tutularak aynı ton
boyamalarda tekrar edilebilirliğini maksimum düzeyde tutmaktadır.
Numune kontrolü, emdirme yöntemiyle yapılan boyamalarda boyama
sonunda fikseden çıkan kumaştan bir parça alınarak çektirme
yöntemiyle yapılan boyamalarda ise numune boyama kazanında boyanan
numunenin kontrolü ile yapılmaktadır.
Boyar Maddenin Elyafa
Fiksesi
Pigment boyar maddeler
ile boyanmış kumaş ön kurutmadan sonra hot-flue, ramöz, kondense
makinesi veya silindirli kurutucudan biri ile kondense (polimerize)
edilir. Bu amaçla fikse işlemi; 160 °C’de 3–5 dakika, 180
°C’de 1,5–2 dakika veya 200 °C’de 30 saniye olacak şekilde
yapılır. Fikse için tercih edilecek sıcaklık makine ve proses
özelliğine göre belirlenir.
Boyama Sonrası Ard
İşlemler
Pigment boyar
maddelerle boyama işlemlerinde diğer boyar maddelerle yapılan
boyama işlemlerine göre kullanılan kimyasal madde çok daha az
olduğundan ve kullanılan kimyasal maddelerin fikse esnasında
sıcaklığın etkisiyle gaz formuna dönüşerek uzaklaşmasından
dolayı boyama sonrası ard işlemlere ihtiyaç duyulmamaktadır. Bu
nedenle su, atık su, yıkama maddesi, enerji ve zamandan tasarruf
pigment boyar maddelerin en büyük avantajlarıdır.
0 yorum:
Yorum Gönder