Elyaf Karışım Oranının Belirlenmesi ve Bu Oranı Etkileyen Faktörler

Karışım Elyaf ile Örülen Kazak. 

Karışım Oranının Belirlenmesi 
Farklı lif komponentlerinin belli oranlarda karışımı sonucu elde edilen karışım iplikleri, doğal olarak kendisini meydana getiren liflerin fiziksel, mekaniksel ve kimyasal özelliklerini gösterir. Değişik karışım oranlarında üretilen aynı tip ürünün özellikleri ise değişiklik gösterir. Bu sebeple optimal, yani en elverişli ve uygun karışımın oluşturulması gerekir. Optimal karışımın, tesbit edilen lifler arasında hangi oranlarda gerçekleştirilmesi gerektiği ise üründen beklenen özelliklerin bilinmesi ile elde edilebilir. Optimal karışımda bir ürünün karışım optimizasyonunda etken olan faktörleri saptanır ve bunların kötü-yeterli-iyi şeklinde değişik karışım oranları için tanımları yapılarak ürününde aranan etken faktörleri kapsayan bölge saptanır ve esas üretime geçilir. Elde edilecek üründen beklenen daha özel davranışlar varsa (bakım kolaylığı, pillingleşme davranışı, statik elektriklenme, kuruma süresi, ısı geçirgenliği, su iticilik gibi) etken faktörler içerisine dahil edilip karışım oranı daha detaylı bir biçimde belirlenebilir. Karışımı oluşturan komponentlerin pozitif özellikleri bazı durumlarda istenen neticeye istenilen şekilde etki etmezler. Bazı lifler için belli bir etken faktörü sağlamak amacıyla belli bir karışım oranı belirlenmiş ve kabul görmüştür. 

Karışım Oranını Etkileyen Faktörler 

Karışım oranı belirlenirken göz önünde bulundurulan en önemli faktör ticari amaçlar ve maliyettir. Üretim maliyetinin iplik kalitesine uyması temel kriterlerdendir. Değerli liflerden uygun fiyatta üretim yapmak imkansız olduğu için değersiz lifler karıştırılarak optimal karışım elde edilmeye çalışılır. Karışım oranı belirlenirken karışımın hangi noktada ve formda yapılacağı önem kazanır. Makine parkımız istenilen karışımı oluşturmayı engelleyebilir. Karışım homojenitesini iyi ayarlayabilmek için açık elyaf formunda gerçekleştirilen karışımlarda ekstrem karışımların (%95/5, %90/10 gibi) eldesi her zaman mümkün olmamaktadır. Aynı problem bant formunda karışım için de ortaya çıkabilir. Bir cer makinesine beslenebilecek maksimum bant sayısı belli olduğu için ekstrem karışımlar elde edilemeyebilir. Karışım ipliğinin kullanılacağı alan ve yere göre de karışım oranı farklılık gösterebilmektedir. Bu noktaya kadar belirtilen faktörler, teknolojik faktörler olarak algılanabilir. Bunların yanında oldukça önemli bir faktör de istekler ve talep durumudur. Tüm firmalar öncelikli olarak kar etmeyi ve büyümeyi göz önünde tuttuklarına göre pazar isteklerini yerine getirmek zorundadır. Örneğin günümüz şartlarında %65/35 (PES/Viskon) karışım ipliği triko (örme) sektöründe 28 Ne olarak oldukça rağbet görmektedir. Fakat unutulmaması gereken bir diğer nokta da bu karışım oranının da uzun tecrübeler sonucunda ortaya çıktığıdır. Bir iplik işletmesine tüketici tarafından istek verilirken belirtilen faktörler tahmin edildiği gibi oldukça detaylı değildir. Çok özel üretimler dışında tüketici, tedarikçiye istediği ipliğin numarasını, karışım oranı ve kullanım dışında herhangi bir özelliğini belitmemektedir. Olaya bilimsel olarak yaklaşan bir kişinin üretime geçmeden önce gözden geçirmesi gereken bazı kriterleri sıralayalım. Öncelikle değiştirilmesi mümkün olmayan, kullanılan elyaf tipine bağlı özellikler: 

- Su iticilik, 

- Kir tutmazlık, 

- Statik elektriklenme, 

- Boyanabilme özellikleri, 

- Bakım kolaylığı, 

- Kuruma süresi, 

- Isı tutuculuğu, 

- Nem alma yüzdesi, 

- Hacimlilik, 

- Yüzey ağırlığına etkisi, 

- Tuşe, 

- Özgül ağırlık, 

- Uzama yüzdesi, 

- Alev alma durumu, 

- Pillingleşme, 

şeklinde sıralanabilir. Bu özellikler elyaf tipi doğrultusunda kesin eğilimler gösterecektir. Üretim sonucu ortaya çıkacak, kontrolü elimizde olan özellikler ise: 

- Mukavemet (Rkm cinsinde kuru ve yaş), 

- Düzgünsüzlük, 

- Tüylülük, 

- İplik geometrisi veya elyaf yerleşimi, 

- Görünüm, 

- Form stabilitesi, 

şeklinde sıralanabilir. Ama maalesef yukarıda belirtilen ve daha başka ilavelerde yapabileceğimiz özelliklerden çok az miktarı göz önünde bulundurularak üretim yapılmaktadır. Çünkü tüketici ihtiyacı olan ipliğin yalnızca üretim esnasında kopmamasını, yüksek randımanlı ve ucuz olmasını istemektedir. İplik üreticileri de bu özellikleri öncelikli olarak sağlamaya çalışmaktadır. Karışım ipliği üreticileri, iplik mukavemet ve düzgünsüzlüğünü belirlerken USTER firmasının tüm dünya çapında yaptıkları bir takım araştırmaları kendilerine rehber edinmişlerdir. Bu araştırmalarda çeşitli iplik tipleri için dünyanın çeşitli yörelerinde üretim yapan firmalardan (Güney ve Kuzey Amerika, Orta Asya, Afrika, Avrupa ülkeleri) mukavemet, düzgünsüzlük ve tüylülük değerleri için %5-%25-%50 ve %95'lik alanlara ayrılmış ve her bir alana giren değerler saptanmıştır. Doğal olarak yüksek mukavemeti, düzgünsüzlüğü iyi ve düşük tüylülükteki iplikler %5'lik kısma dahil olmaktadır. İplik üreticileri de %5 ile %25'lik kısma dahil olan değerleri elde etmeye çalışmaktadırlar. PES/Viskon ve PES/Pamuk karışımları baz alınarak %5-%25 kısmına dahil değerler: 

1. Mukavemet (Rkm=0,981 cN/tex): %50/50 PES/Pamuk 30Ne 22Rkm, %65/35 PES/Viskon 30 Ne 27 Rkm. 

2. Düzgünsüzlük (%): %50/50 PES/Pamuk 20 Ne 9.5, 30 Ne 10.5, %65/35 PES/Viskon 20 Ne 8.5, 30 Ne 9.5, %50/50 PES/Pamuk İnce ye Kalın yer Neps 20 Ne 0 22 70 30 Ne 2 35 80, %50/50, %65/35 PES/Vis 30 Ne 6 20 25. 

3. Tüylülük: Tüylülük ölçümleri de düzgünsüzlük ölçümleri gibi Uster tester 3 cihazında gerçekleştirilir.

%50/50 PES/Pamuk 20Ne %5, 30Ne %4.5, %65/35 PES/Viskon 30Ne %5.5 şeklindedir. 

Üretimi gerçekleştirilen karışım ipliğin istenilen şartlara uygunluğunun tespiti için: 

- Karışım oranı (kimyasal yöntemlerle), 

- Büküm miktarı, 

- Numara, 

- Düzgünsüzlük, 

- Mukavemet, 

- Tüylülük kontrolleri gerçekleştirilmeli, istenilen şartları sağlamayan iplikler ve üretimlere anında müdahele edilmelidir. 

Boyanan mevcut tekstil lif karışımları: 

Karışımlar Miktar (Kg*1000000) ve Oranı(%) 

Polyester/Pamuk 3350 - % 58.4, 

Polyester/Viskos 1170 - % 20.4, 

Selüloz karışımları 545 - % 9.5, 

Polyester/Yün 410 - % 7.1, 

Yün/Akrilik 80 - % 1.4, 

Diğer sentetik lifler 75 - % 1.3, 

Diğer pamuk karışımları 65 - % 1.1, 

Nylon/Yün 45 - % 0.8, 

Toplam 5740 - % 100, 

Bir substrat tipi olarak, Polyester/Selülozikler, üç ana sentetik tiplerinin tümünden daha fazla miktardadır ve pamuğa göre ikinci sıradadır. Diğer tüm pamuk ya da viskos harmanları, hem Polyester/Pamuk hem de Polyester/Viskosdan daha az önemlidir. Karışım materyalleri işlemede toplam lifin (% 20'den daha fazlası) ortalama oranın üzerinde işlenmesi ve karıştırılması, gelişen ya da gelişmekte olan ülkelerde kurulan kompleks ya da sofistike tekstil endüstrisinden kaynaklanmaktadır. Asya Pasifik bölgesinde bu tablo bazı yerlerde % 40'ı geçer. (Tayland, Malezya ve Endonezya) Bazı yerlerde ortalamanın üzerindedir. (Avustralya, Burma, Çin, Hong Kong, Japonya, Kore, Filipinler, Singapur ve Tayvan) Güney Afrika, Kanada, Amerika, Meksika ve Brezilya karışım liflerinin ortalama oranının üzerindeki diğer üreticilerdir. Çoğu Avrupalı tekstil endüstrileri, karışımları % 10-20'sini işler. (ülkeler: Almanya, Portekiz, Yunanistan, İspanya, Bulgaristan, Romanya ve Polonya) İngiltere tekstil endüstrisi ise % 17.5'e sahiptir. Ama oranlar Polyester/Yün tarafından oluşturulur. (U.K. karışımlarının % 42'si ve Nylon/Yün (% 16), ortalamanın üzerindedir.) 

Beyaz tişört. 

Lif Karışımlarının Gelişmesinin Sebepleri: 

1. Ekonomi: Daha ucuz substratla karışım yapılması ile pahalı lifin seyreltilmesi. 

2. Dayanıklılık: Kırılgan lifin kullanım süresini uzatmak için daha dayanıklı komponentle birleştirme. 

3. Fiziksel Özellikler: Her iki lif komponentinin, karıştırılmasıyla istenilen performans karakteristiklerine ulaşılarak avantaj elde edilebilir. 

4. Renk: Multi renk içeren kumaş ya da yeni giysilerin dizaynının geliştirilmesi. 

5. Görünüş: Üniform olarak aynı renge boyanmış, görünüşü, parlaklığı, kıvrımı ya da numarası farklı ipliklerin kombinasyonunun kullanılmasıyla çekici görünüş elde edilmesi. 

Günümüzde giysiliklerde kullanılan bazı lif karışım yüzdeleri: 

Tişört-Body-Bluz (bayan giyim) 

- % 90 viskon 

- % 10 lycra 

-------

- % 97 viskon 

- % 3 lycra 

-------

- % 80 pamuk 

- % 15 viskon 

- % 5 lycra 

-------

- % 55 pamuk 

- % 40 viskon 

- % 5 elastan 

--------

- % 50 pamuk

- % 50 poliester 

--------

- % 55 ramie 

- % 26 pamuk 

- % 16 nylon 

- % 3 spandex 

---------

- % 47 poliester 

- % 47 viskoz 

- % 6 elastan 

--------

- % 94 pamuk 

- % 6 spandex 

--------

- % 87 poliester 

- % 13 lycra 

--------

Kazaklar

- % 97 akrilik 

- % 3 lycra 

-------

- % 85 poliakrilik 

- % 15 yün 

--------

- % 80 yün 

- % 20 poliamid 

--------

- % 60 yün 

- % 20 angora 

- % 20 nylon 

---------

- % 70 akrilik 

- % 30 nylon 

-------- 

- % 30 yün 

- % 70 akrilik 

Gömlekler

- % 70 viskon 

- % 30 linen 

--------

- % 80 pamuk 

- % 20 poliester 

--------

Pantolonlar 

- % 92 pamuk 

- % 8 lycra 

---------

- % 85 pamuk 

- % 15 poliamid 

---------

- % 70 pamuk 

- % 30 poliakril 

Montlar-Kabanlar-Paltolar 

- % 50 yün 

- % 30 poliamid 

- % 20 angora