Yünlü Mamüllerde Ağartma ve Optik Beyazlatma

Pamuk tişörtlerde olduğu gibi yünlü ürünlerde de beyazlığın uzun süre korunması istenir. 

Yünlü Mamullerin Ağartılması 

Yünlü mamuller, genellikle koyu renklere boyandığından ağartma işlemine gerek duyulmamaktadır. Ancak beyaz kullanılacak trikotajlara, açık renklere boyanacak kumaş ve trikotajlara ayrıca baskı yapılacak kumaşlara ağartma işlemi yapılır. Yünlü mamullerin ağartılması indirgen ve yükseltgen maddelerle yapılmaktadır. Yünlü mamullerin beyazlatma işleminde yaygın olarak hidrojen peroksit kullanılır. Ayrıca sodyum hidrosülfit ve potasyum permanganat ile de beyazlatma yapılmaktadır. Bu yöntemlerin dışında geçmişte uygulanan ancak günümüzde uygulama alanı kalmamış yöntemler de mevcuttur. Yün lifleri, harmandan önce boyanıp renkli iplik olarak dokunan kumaşları oluşturduğunda renkli iken de beyazlatma yapılabilir. Bu beyazlatma sonucunda renklerin derinliği artar özellikle çok açık renkli kumaşların renklerinde canlılık meydana gelir. Yün elyafının hassas olması nedeniyle yükseltgen ve indirgen maddelerle yapılan beyazlatmalar sırasında banyoya elyaf koruyucu madde ilave etmenin faydalı olduğu bilinmektedir. 

İndirgen Maddelerle Ağartma 

Yakın zamana kadar indirgen maddelerle ağartma yaygın olarak kullanılırken hidrojen peroksit ağartmasının artması nedeniyle uygulama alanı azalmıştır. Daha çok beyazlatma sonrası sararmaların az görülmesi nedeniyle tercih edilir. Geçmişte kullanılan birçok indirgen madde, günümüzde terk edilmiş; sodyum hidrosülfit ile yapılan ağartmalar tercih edilmeye başlanmıştır. Sodyum hidrosülfitin hava oksijeninden etkilenerek hidroliz olması nedeniyle bu maddenin yerine aynı esasta ancak güç hidroliz olan ve yüksek sıcaklıklara dayanan (blankit) tipleri kullanılmaktadır. Beyazlatma banyosunda 0,5- 1 g/lt ıslatıcı bulundurulması düzgün ve çabuk ıslanmayı sağlar. Dolayısıyla düzgün bir beyazlatmaya yardımcı olur. Beyazlatma banyosunun pH'ı formik asit ile 3-4'e ayarlanır. Banyo oranı 1:30'a kadar çıkabilir. Bu şekilde yapılan beyazlatmalar sonucunda beyazlatma derecesi oldukça iyidir. 

Beyazlatma sonunda taşar yıkamadan sonra elyaf üzerinde kalan sodyum hidrosülfit artıklarını uzaklaştırmak gerekir. Bu nedenle 1- 2 g/lt hidrojen peroksit ile 1- 2 g/lt amonyum asetat bulunan banyoda 40 °C'de 15 dakika çalışılır. Durulanır ve çıkarılır. 

Yükseltgen Maddelerle Ağartma 

Yün beyazlatmasında yaygın olarak kullanılan yükseltgen madde hidrojen peroksittir. Bunun dışında kalan potasyum permanganat vb. yükseltgenler kullanım alanını yitirmiştir. Hidrojen peroksit ile elde edilen beyazlık, yün terbiyeciliğinde etkili ve yeterli bir beyazlık olarak yerini almıştır. Hidrojen peroksit ile yapılan beyazlatmaların sonrasında bir indirgen madde ile beyazlık derecesi artırılabilir. Hidrojen peroksit ile yapılan beyazlatmalar; hem asidik hem de bazik ortamda yapılabilir. Ancak genellikle bazik ortamda yapılan tercih edilmektedir. 

Bazik Ortamda Ağartma 

Beyazlatma genellikle çektirme yönteminde uygulanır. Bazik ortamda yapılan beyazlatmalarda pH'ın önemi büyüktür. pH 9'un üzerine çıkmaya başladığında elyafın zarar görme riski artar. Hidrojen peroksit ile yapılan beyazlatmalarda pH 10'un üzerine çıkmamalıdır. Aksi takdirde yün lifi mukavemetini büyük ölçüde kaybeder. pH ayarlaması için başlangıçta amonyak da kullanılabilir. Ancak beyazlatma esnasında banyodaki sodyum tetrapirofosfat pH'ın dengelenmesini sağlar. pH'ın beyazlatma esnasında 8 - 9,5 arasında olması gerekir. Hidrojen peroksit ile yapılan beyazlatmalardan sonra yünün üzerindeki alkali ve peroksit artıkları iyi bir şekilde uzaklaştırılmalıdır. Aksi takdirde kurutma ve depolama sırasında sararmalar görülür. Beyazlatma banyosuna ayrıca peroksidin parçalanıp ayrışmasını engelleyecek bir peroksit stabilizatörü ilave edilmelidir. Beyazlatma işleminin düzgün ve istenilen nitelikte olması için yıkama özelliği de olan bir ıslatıcı ilavesi gerekir. 

Asidik Ortamda Ağartma 

Hidrojen peroksidin asidik ortamda beyazlatılması sırasında keçeleşme tehlikesinin daha az olması, daha kısa sürede uygulanabilmesi ve karışımların beyazlatılmasında da daha verimli olması nedenleriyle tercih edilebilir. Asidik ortamda hidrojen peroksit ağartmasında flottenin pH'ı 5,5-6 olarak ayarlanır. Bu ayarlama banyo içine ilave edilen prestogen W ile sağlanır. Bu maddenin görevi, banyo içinde çözündüğünde hidrojen peroksidi stabil hâlde tutmak ve aktive etmektir. 

Optik Beyazlatma 

Optik beyazlatıcılar (floresan maddeler) renksiz maddeler olup kumaşa çektirilmiş hâlde ultraviyole ışığını (300–430 nm) absorbe etmekte ve göze 400–500 nm'de mavi flüoresan ışık olarak yansıtmaktadır. Böylece insan gözünün gördüğü spektrum bölgesinde yansıtılan ışık miktarını artırarak gün ışığında tekstil ürünlerinin istenmeyen sarımsı görüntüsünü giderir. Böylece materyalin parlaklığının göz kamaştırıcı bir beyazlığa dönüşmesini sağlar. Yünlü mamullerin optik beyazlatması, herhangi bir ağartma sonrasında (Örneğin, hidrojen peroksit ağartması) yeni bir banyoya alınarak yapılır. İçinde optik beyazlatıcı bulunan yeni banyo ile 60 dakika çalışılır.