 |
| Baskı tişört. |
Direkt Boyar Maddeler
İçin Baskı Patında Bulunması Gereken Maddeler ve Görevleri
Direkt boyar maddelerle
baskı; düşük yaş haslıkları ve yüksek substantivite sonucu
ard işlemler sırasında kumaşta beyaz ve açık renklerin
kirlenmesine neden olduklarından yaygın değildir. Baskı patında
bulunan maddeler; boyar madde, kıvamlaştırıcı , çözücü
madde, alkali, köpük kesiciler ve sudur.
Boyar madde
Moleküler yapısı
bakımından diazo ve poliazo boyar maddeleridir, yaş haslıkları
çok iyi değildir. Ancak bazı tiplerinin ışık ve yaş haslıkları
yüksektir. Bu tipleri dekorasyon amaçlı kumaşların ve viskonun
baskısında kullanılabilir. En önemli özellikleri suda kolay
çözünmeleri ve elyaf tarafından özel bir işleme gerek
duyulmadan alınabilmeleridir. Bu sınıf boyar maddelerin elyafa
karşı substantivitesi iyidir. Ucuz olmaları, uygulamanın
basitliği, elyafa hiçbir şekilde zarar vermemesi ve geniş bir
renk yelpazesine sahip olması avantajlarıdır. Direkt boyar
maddeler kimyasal yapı bakımından azo grubundadır. Azo grubundaki
kimyasal maddelerin ekolojik olarak kullanımı yasaktır. Bu nedenle
günümüzde direkt boyar maddelerle baskı yapılmamaktadır.
Kıvamlaştırıcı
Direkt boyar maddelerle
birlikte baskıda kıvamlaştırıcı olarak nişasta eterleri,
keçiboynuzu eteri, kitre, yüksek viskoz alginatlar kullanılır.
Bunlar baskı sonrası kolayca kumaştan uzaklaştırılır.
Emülsiyon patları nadiren kullanılır.
Çözücü madde
Baskıda kullanılan
direkt boyar maddeler toz hâldedir. Toz hâlde olan boyar maddeler
pat içine direkt olarak ilave edildiğinde topaklaşmaya neden olur.
Bu nedenle çözünürlüğü artıran maddeler ile çözüldükten
sonra baskı patına ilave edilmelidir. Çözücü maddenin görevleri
şunlardır: Boyar maddenin çözünmesini sağlar, fiksajı
kolaylaştırır. Higroskopik (nem verici) özellik göstererek lifi
şişirir ve difüzyonu artırır. pH ayarlayıcısı olarak tampon
görevi yapar. Baz ortamın bazikliğini sağlar. Alkalinin görevi;
ortamın pH’ını ayarlayarak selüloz makro moleküllerinin bazik
ortamda aktif hâle geçmesini boyar madde ile lif arasında iyonik
bağ oluşumunu sağlar. Baz olarak selüloz ve selüloz esaslı
mamullerde soda (Na2CO3) ve disodyum fosfat (Na2HPO4) kullanılabilir.
Oksidasyon maddeleri
Baskı yapılmış
kumaş üzerinde bulunabilecek ve fiksaj sırasında oluşabilecek
indirgen etkilere karşı boyar maddenin korunması için zayıf
oksidasyon maddesi kullanılır. Zayıf bir oksitleyici madde olan
ludigol, boyar maddeyi indirgen etkilerden korur. Ludigol, boyar
maddeden önce bozulur ve böylece boyar maddeyi korur.
Köpük kesiciler
Pat hazırlama
sırasında meydana gelecek köpüğün önlenmesi için pata ilave
edilir. Patın içinde kalacak hava kabarcıkları zayıf baskılara
neden olur. Bu nedenle pata köpük kesici maddelerin ilave
edilmesinde yarar vardır.
Su
Sert sular viskozite
kaybına neden olur. Bu nedenle sert su kullanılmamalıdır.
Direkt Boyar Maddeler
İçin Baskı Patı Reçetesi Tanzimi
Direkt boyar maddelerle
baskı patı reçetesi oluştururken öncelikle kullanılacak
kıvamlaştırıcı belirlenmelidir. Tek başına nişasta eteri
kullanılarak ya da diğer kıvamlaştırıcılarla kombine edilerek
de baskı patı hazırlanabilir. Kullanılacak kıvamlaştırıcı
konsantrasyona göre patın içindeki kıvamlaştırıcı miktarı
değişmektedir. Örneğin % 8’lik nişasta eteri kullanılacaksa
bu kıvamlaştırıcıdan 350 g alınması gerekirken % 12’lik
konsantrasyondaki nişasta eterinden 500 g alınmalıdır. pH değeri
10 - 11 olacak şekilde alkali miktarı belirlenir. Alkali olarak
soda ve sodyum difosfat birlikte kullanılabilir. Genellikle soda ve
sodyum difosfat aynı miktarda kullanılır. Çözücü miktarı 150
g’a kadar alınabilir. Boyar maddeyi indirgen etkilerden korumak
için 5–20 g kadar oksitleyici madde pata konulmalıdır. Küçük
miktarda köpük kesicinin patta bulunması baskı patından dolayı
oluşabilecek hataları önlemek için gereklidir.
Direkt Boyar Maddeler
İçin Baskı Patı Hazırlama
Nişasta eteri
konsantrasyonuna uygun şekilde su ile 1400 devir/dakika hızla
karıştırılarak hazırlanır. 6-8 saat şişmeye bırakılır.
Disodyum fosfat su ile çözünür ve süzülerek kıvamlaştırıcıya
ilave edilir (1400 devir/dakika hızla). Oksitleyici madde ve köpük
önleyici kıvamlaştırıcıya ilave edilir (1400 devir/dakika
hızla). Boyar madde üre ve çözünmeye yardımcı madde ile
birlikte karıştırılır (1400 devir/dakika hızla). Soda su ile
çözündürülerek ve boyar maddeye süzülerek ilave edilir (1400
devir/dakika hızla). Kıvamlaştırıcı ve boyar madde ile
hazırlanan kimyasal maddeler karıştırılır (2800 devir/dakika
hızla).
0 yorum:
Yorum Gönder