Tuman, elbise, vücudu belden aşağı topuklara kadar örten ve bacaklar için iki paçası bulunan ve ten üstüne giyilen bir iç çamaşırı; tasrih ile iç donu, ayrıca ton da denilir. TDK'ya göre tuman sözcüğü, şalvar anlamında olan bir sözcüktür.
Tuman, Türkçe’de ağızlardan gelen bir kelime olup genellikle "don" ya da "şalvar" anlamında kullanılır. Tuman kelimesi, geniş bir etimolojik geçmişe sahiptir ve farklı Türk lehçelerinde ve bölgelerde çeşitli anlamlara bürünmüştür. Ayrıca, pantolon ve eteklik gibi farklı giyim eşyalarını ifade etmek için de kullanılabilir.
Tuman Kelimesinin Kökeni
Tuman kelimesinin kökeni Farsça "tunbān" sözcüğüne dayanmaktadır. Bu kelime, kısa iç donu veya güreşçilerin giydiği deri şalvar anlamında kullanılmaktadır. Farsçadan Türkçeye geçmiş olan bu kelime, Türk lehçelerinde ve halk ağzında küçük varyasyonlarla yaşamaya devam etmiştir. Ayrıca Kürtçede de "tȗman" olarak kullanılır. Türkçe’de bu kelime, özellikle halk ağzında, farklı anlamlarla çeşitlenmiştir. Örneğin bazı bölgelerde tuman "pantolon", bazı yerlerde ise "eteklik" olarak anlam kazanmıştır.
Tuman Kelimesinin Farklı Bölgelerdeki Kullanımı
Tuman kelimesi, Türkiye’nin farklı bölgelerinde halk dilinde yaygın şekilde kullanılmaktadır:
Don ya da şalvar anlamı: Karadeniz’den Güneydoğu Anadolu’ya kadar geniş bir coğrafyada kullanılır. Örneğin, Trabzon, Erzurum ve Malatya gibi illerde halk arasında "don" ya da "şalvar" anlamında sıkça dile getirilir.
Pantolon: İzmir ve Afyon gibi şehirlerde, tuman kelimesi "pantolon" anlamında kullanılmaktadır.
Eteklik: Iğdır ve Kars gibi bölgelerde "eteklik" anlamına gelir.
Nem ya da çiy: İçel (Mersin) yöresinde "nem" veya "çiy" anlamını taşır.
Duman: İçel’in Silifke ilçesi gibi bazı yerlerde "duman" anlamında kullanılır.
Tuman Kelimesinin Edebiyatta ve Folklorda Kullanımı
Tuman kelimesi, Türk halk edebiyatında ve şiirlerinde de kendine yer bulmuştur. Karacaoğlan'ın şu dizeleri, kelimenin halk kültüründeki önemini ve estetik bir obje olarak algılanışını ortaya koymaktadır:
Ayağına giymiş telli yemeni
Kaldıralım aralıktan gümânı
Ak topuk üstüne atlas tumanı
Döker gider yaylasına bir gelin
Bu dizelerde, tuman, bir giysi eşyası olarak zarafet ve güzellik sembolü haline gelmiştir.
Günlük Hayatta Tuman Kullanımı
Tuman kelimesi günümüzde eski sıklığında kullanılmasa da özellikle kırsal bölgelerde ve yaşlı nesil arasında hâlâ yaygındır. Kelimenin halk ağzındaki varyasyonları, yerel lehçelerin zenginliğini gösterir.
1 yorum:
Teoman han, bazı kaynaklarda Tuman Han olarak geçiyor.
Yorum Gönder
Merhaba, daha kaliteli bir site için yorumlarınızı bekliyoruz.