 |
| Çeşitli renklerde kumaş boyaları. |
Kumaş boyama sanatı, her türlü desenin, figürün fırça ve boya yardımı ile kumaş üzerine aktarılması işlemidir. Kumaş boyama işlemi boyayı tutabilecek, naylon karışımı fazla olmayan her tür kumaşa uygulanabilir.
Kumaşı çeşitli yöntemlerle renklendirme veya üzerinde çeşitli desenler oluşturma yüzyıllar öncesinden gelen bir gelenektir. Bitkisel boyalarla renklendirme şeklinde başlayan, daha sonraları kumaş üzerine işlemelerle devam eden kumaşa farklılık kazandırma çabası, günümüzde teknolojinin de gelişmesiyle farklı bir boyut kazanmıştır. Artık desenlemeler ve renklendirmeler makineler tarafından yapılmaktadır. Bu gelişimle birlikte elde yapılan işlemeler ayrı bir değer kazanmış, bir sanat halini almıştır.
Kimya sanayinin gelişmesiyle kumaşa tatbik edildiğinde kumaşa nüfuz eden, kumaştan çıkmayan boyaların üretimine başlanmıştır. Günümüzde uygulanan kumaş boyama sanatının başlangıcı da bu boyalara dayanır. Yağlı boya tuvallerine uygulanan tonlamalar, resme boyut kazandırma işlemleri artık her türlü kumaşa uygulanabilir hale gelmiştir. Bunun yanı sıra nakış, tezhip, çini gibi sanat dallarına ait desenlerde kumaşa aktarılabilir.
Genellikle çeyizlik eşyaları, örtüleri süslemede kullanılan kumaş boyama, günlük hayatta kullanılan perdelere, abajurlara, elbiselere, çanta ve ayakkabı gibi malzemesi kumaş olan her türlü objeye uygulanabilmektedir. Nakışın zahmetli oluşunun yanında yapımı hem daha kolay, hem daha zevkli olan kumaş boyama uygulandığı zeminlere ayrı bir özellik kazandırmaktadır.
Kumaş Boyama Teknikleri
Kontur Tekniği: Kumaşa aktarılan desendeki tüm çizgi ve damarların fırçayla, taşırmadan ve kalemle çizercesine düzgün bir şekilde boyanması işlemidir. Kontur tekniği desen ne şekilde olursa olsun uygulanması gereken ilk tekniktir.
Düz Boyama: Desenin üzerinde herhangi bir tonlama veya gölgelendirme işlemi yapılmaksızın alanın aynı renkle boyanması işlemidir. Aplike, çini işi gibi desenlemelerde alanlar bu şekilde boyanır.
Tonlayarak Boyama: Boyanacak alanda, aynı renk tonlarının birbirine kaynaştırılarak uygulanması işlemidir. Bunun en kolay yöntemi ise önce zemine beyaz boyayla astarlama yapılması ve boya kurumadan rengin astar üzerine sürülerek tonlamanın kumaş üzerinde gerçekleştirilmesidir. Tonlamada amaç desene gölge ve ışık vererek boyamaya boyut kazandırmaktır.
Kumaş boyama uygulama türleri
Genelde kumaş boyama teknikleri, makine ve el nakışı desenlerinden esinlenilerek ortaya çıkarılmıştır.
Aplike uygulaması: Aplike, kumaşların deseni oluşturacak parçalar şeklinde kesildikten sonra kenarlarından kumaşa dikilerek tutturulması işlemidir. Kumaş boyamada aplike uygulaması ise aplikeyi görüntü olarak kumaş boyamaya uyarlamaktır. Desendeki alanlar düz boyama tekniğiyle boyanır, her alan ayrı ve birbirine uyumlu renklerle boyanmalıdır. Daha sonra asıl aplike görüntüsünü vermek için her alanın kenar sınırına beyaz boyayla kontur çekilir ve içe doğru aralıklı kesik konturlar çekilir. Bu işlem dikilmiş görüntüsünü oluşturmak içindir.
Çini deseni uygulaması: Türk İslam sanatlarından olan çini sanatına ait desenlerin kumaşa uygulanması işlemidir. Çini desenleri kumaşa uygulanırken çini sanatında kullanılan renkler kullanılmalıdır. Bu uygulamada düz boyama tekniği uygulanır ve her renk alanının arası yaldızla boyanır.
Kilim deseni uygulaması: Türk kilimlerinde kullanılan desenlerin kumaş üzerine aktarılması işlemidir. Kilimde kullanılan renklerin kullanılmasına dikkat edilmedir. Düz boyama tekniğiyle alanlar boyanır, bu işlem bittikten sonra her renk alanının arasına siyah boyayla kontur çekilir.
Türk işi uygulaması: Nakışta uygulanan Türk işi desenlerinin boyalarla kumaşa uygulanmasıdır. Bu uygulamada dikkat edilecek husus, desende her alanın seçilen renge göre tonlama yapılarak boyanması ve boya kurumadan kürdan veya kalın uçlu bir iğneyle nakışta çekilen pesentlerin birbirine paralel ve eşit aralıklarla çekilmesidir. Ağırlıklı olarak alan kenarlarına çekilen konturlarda yaldızlı boyalar kullanılır.
Çin iğnesi uygulaması: Nakışta kullanılan ve kumaşa aktarılan uygulamalardan biri olan bu uygulamada amaç, doğada bulunan figürlerin iki boyutlu olarak kumaşa resmedilmesidir. Boyanacak her alanda aynı renkle farklı tonlamalar yapılır, böylece ışık ve gölgeler belirginleşir. Desende uygun yerlere fırçayla uzun ve kısa atımlı kılçıklar atılarak boyut kazandırma işlemi sona erer. Renk alanlarının dışına, içinde kullanılan boyayla kontur çekilir.
Maraş işi uygulaması: Nakışta yaldızlı iplerle işlenen, kabartmalı bir görüntüye sahip Maraş işi desenlerinin kumaş boyamaya uygulanması işlemidir. Özel bir karışım olan kabartma boyası, işleme başlamadan önce kumaş üzerindeki desene fırçayla uygulanır. Kuruması ve kumaşa iyice işleyebilmesi için bir gün bekletilir. Daha sonra kumaş tersinden düşük ısıda ütülenir. Ve bu işlemle istenen alanın kabarması sağlanmış olur. Kabarmanın sorunsuz olması için boyanın eşit miktarda sürülmesine dikkat edilmelidir. Kabartma işlemi bittikten sonra kabartılan alan yaldızlı boya ile boyanır.
Şablon uygulaması: Şablon her tür boyama işleminde kullanılan bir baskı türüdür. Kumaş boyarken de uygulanabilen bu işlem diğer kumaş boyama işlemlerinden farklı olarak stencil fırça ve süngerle yapılmaktadır. Detaylı desenlerin kullanılmadığı bu uygulama da öncelikli işlem desenin şablona aktarılmasıdır. Hazırlanan şablon boyanacak kumaş üzerine konur, boyaya batırılan stencil fırça ve süngerle atılan darbelerle desen renklendirilir.
Beyaz iş uygulaması: Makine nakışı uygulamalarından biri olan beyaz işin kumaşa boyalarla uygulanmasıdır. Kabartma boyası ile beyaz iş desenlerinin hatları boyanır ve tersinden ütülenir. Nakış oymalarının görüntüsünü verebilmek içinse arada kalan boşluklar, ahşap rengi bir kumaş boyasıyla boyanmalıdır.
Boyutlu boya uygulaması: Desene boyut kazandıran bu uygulamada fırça kullanılmaz. Kumaş boyalarının bir türü olan tüp boyalarla, kumaşa çizilen desen taslağı üzerine sıkarak kontur çekilir. Boyanın taşmamasına dikkat edilmelidir.
Kumaş Boyamanın Yapılışı
Kumaş boyama uygulamasının ilk aşaması kumaşın hazırlık aşamasıdır. Önce kumaşa uygulanacak boyanın kalıcı olması için kumaşın yıkanarak apresinin alınması ve ütülenmesi gerekir. Daha sonra yapılacak ürünün ebatları tespit edilir ve kumaş gereken ebatta kesilir. Uygulanacak desenin önce parşömen kağıdı ve kurşun kalemle kopyası alınır, daha sonra parşömen kağıdından kumaşa aktarılır. Ve desen boyanmaya başlanır. Kumaş organze ve ipek gibi hassas bir kumaşsa desenin kopyası kumaşın altına iğne ile sabitlenir ve o şekilde desenin ana hatları boyanmaya başlanır. Açık renkli ve kalın bir kumaşsa desenin kopyası tersinden yumuşak uçlu bir kalemle çizerek kumaşa aktarılmalıdır. Kopyadan kumaşa aktarılan taslakta koyu renkli ve kalın çizgiler varsa desen üzerindeki renklerde olumsuz sonuçlara sebep olabilir.
Kumaşın hazırlık aşaması bittikten sonra boyama işlemine başlanır. Kumaş düz bir alana yerleştirilir. Kumaşın altındaki zemine boya geçmemesi ve kumaşa fazla gelen boyayı emmesi için boyanacak kısmın altına karton konulmalıdır. Desende kullanılacak boyalar birbirleriyle renk uyumu oluşturulacak şekilde belirlenir. Boya kutuları boyamaya başlamadan önce çalkalanmalı, kıvamında olmayan boyalara az miktarda su veya inceltici katarak uygun kıvama getirilmelidir. Desende uygulanacak tekniklere göre boyama şeklide değişmektedir. Çini işi, aplike gibi herhangi bir tonlama gerektirmeyen uygulamalarda istenen renk direkt olarak uygulanır. Tonlama gerektiren Çin iğnesi gibi tekniklerde ise kullanılacak rengin altına beyaz renk astar boya sürülmesi gerekir. Boyama, kumaş üzerine çizilen desen örneği dışına taşırılmadan yapılmalıdır. Yeni boyamaya başlayanlar için önce küçük bir kumaşta denemeler yaptıktan sonra asıl ürüne geçmek faydalı olacaktır. Boyanacak alan geniş ise kalın fırça, dar bir alan ise ince fırça kullanılır. Kontur çizilirken yine ince fırça kullanılmaktadır. Bulanık bir görüntü oluşmaması için fırça darbeleri, boya tatbik edilirken hep aynı yönde atılmalıdır. Her farklı renge geçişte fırça su ile temizlenmelidir.
Kumaş boyamada teknik ve uygulama sayısının fazla olması ve tümünün uygulanışının birbirinden farklı olması sebebiyle kumaş boyama teknikleri ayrı bir başlık altında anlatılmıştır.
Hangi teknik uygulanmış olursa olsun, boyama işlemi bittikten sonra boyanın kumaşa iyice nüfus etmesi ve yıkandığında boyanın akmaması, deforme olmaması için kumaş tersinden beş dakika kadar ütülenir. Böylelikle boyama işlemi bitmiş olur.
0 yorum:
Yorum Gönder