Feretiko Nedir (Rize Bezi)

Rize bezi kumaş. 

Feretiko ya da Rize bezi (Rize fabric) kendir (kenevir) ipliğinden el dokuma tezgahlarında üretimi yapılan çözgüsü % 100 pamuk, atkısı kendir ipliği ile bez ayağı örgüsü ile dokunan geçmişi tamamen Rize kültürüne ait yöresel dokuma türüdür. Yöresel dokumacılığın en eski adı Feretiko'dur. 1960'lı yıllarda, çayın Rize’ye gelmesinden önce Rize'de hemen her evde bir Feretiko tezgahı bulunuyordu. Bugün Rize'de çay ekili olan alanlar bu tarih öncesinde iplik elde etmekte kullanılan kendirle kaplı idi. Doğu Karadeniz bölgesinde feretiko adı verilen el tezgâhlarında tarlada ekilen kenevirin dokunması suretiyle kadınlar tarafından üretilmekteydi. 

Feretiko/Rize Bezinin Tarihi 

Rize Bezi / Feretiko, Rize ve çevresinde dokunmaktadır. Rize Bezi / Feretikonun geçmişi, M.Ö. 8 - M.Ö. 6. yüzyıllara kadar eskiye dayanmakta ve İskitlere kadar gitmektedir. Osmanlı döneminde sarayda kullanılan dokumalar arasında olduğu bilinmektedir. 

Kendir bitkisinden lif çıkarma işleminin oldukça zor ve zahmetli olduğu belirten kaynaklara göre kumaş binlerce yıllık bir geçmişe dayanmaktadır. Rize de dokumacılık konusundaki ilk yazılı belgeleri ise, 1462–1463 tarihinde Fatih Sultan Mehmet tarafından Trabzon’un fethi ile açılan Osmanlılar devrinde görüyoruz. Yine Abdülaziz ölümünde (1876) arkasından çıkarılan gömlek de Rize bezinden idi. Evliya Çelebi ve Kâtip Çelebi gibi yazarların eserlerinde bahsettikleri feretiko, önemini 1950–1960 yıllarına kadar korumuş, Rize’den top top ihraç edilen dokumalar saraylarda yerlerini almakta idi. 

Rize'de çeyizlerde bulunması gereken önemli dokumalardandır. Geçmişten 1960'lı yıllara kadar, yörede her evde tezgâh vardır ve Rize Bezi dokunmuştur. Günümüzde eğitim kurumları ve yerel yönetimlerin düzenlediği kurslarda dokuma eğitimi yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır. 

Feretiko kumaş. 

Feretiko Kumaş Özellikleri 

Bezayağı dokuma örgüsü, tekniği, farklı kalınlık ya da çeşitli renkte atkılar ile desenlemeler yapılmaktadır. Yapılacak ürünün çeşidine göre farklı ende olmaktadır. Dokumada malzeme olarak kendir, pamuk, ipek kullanılmaktadır. Griden gümüşe kadar ve krem olmak üzere doğal kendir renk değerlerindedir ve gerektiğinde ağartma yapılarak elde edilen beyaz renkli kendir kullanılmaktadır. Yörede Feretiko olarak bilinen Rize Bezi; kendir çözgü ve atkı; pamuk ya da ipek çözgü ve kendir atkı kullanılarak bezayağı dokuma örgüsünde dokunmaktadır. Rize Bezi’nin en karakteristik özelliği, yüksek miktarda nem çekmesidir. Rize Bezi ipek gibi görünmesine rağmen sert tutumlu bir kumaştır. Dokumalarda ajur, ince-kalın ipliklerle oluşturulan dokusal farklılıklar ile ekstra atkılarla oluşturulan desenler görülmektedir. 

Vücudun terini emip, dışarıya atar. Terlemeden oluşan istenmeyen kokuları yok eder. Dokunuşu ve dokusu özelliğinden vücuda masaj etme, vücutta var olan elektriği atma özelliğine sahiptir. Dayanıklılığı ile dokunan bezlerden çok öndedir. Feretikonun en belirgin özelliği, yüksek miktarda nem çekebilmesidir. Bu nedenle özellikle gömlek, içlik, mendil, havlu, masa örtüsü ve çarşaf yapımında kullanılır. 

Rize yöresinin geleneksel dokumalarından olan feretiko, sağlam, doğal yapısı ve şık görünümü, yöreye has sanat anlayışını bünyesinde barındırması itibarı ile geçmişte olduğu gibi günümüzde de salonlarda, yemek odalarında masa ve sehpa örtüsü, perdeler, peşkirler ve aynı zamanda tekstil alanında yapılan kadın ve erkek kıyafetleri, el nakışı için özel sayılabilir kumaşlar ve aynı zamanda makine nakışı için kumaşlar üretilmektedir. 

Rize Bezi /Feretiko için, Rize Valiliği tarafından 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararnamenin 12. maddesi gereğince 31.03.2005 tarihinden geçerli ve tescil numarası 98 olmak üzere tescillenmiştir.