Tekstil Temel Baskı

Desen Hazırlama 

Desen; bilinen, görülen, tasarlanan ve hayal edilen bir konuyu, bir kavramı, bir imgeyi, duygu ve düşünceyi, bilinçli ve kararlı bir şekilde çizgiyle anlatmaktır. Bir başka deyimle desen, çizgi ile anlatmaktır. Tasarlanan konu, çizim araçlarından faydalanılarak bir yüzeye aktarıldığında desen çizilmiş olur. Desen çiziminde tabiatta var olan, bilinen cisimler veya hayal edilen figürler kullanılabilir. 

Desen Kullanım Alanları 

Desenin kendisi kadar kullanılacağı yer de önemlidir. Bunun için; desen oluşturulurken kullanılacağı yer dikkate alınmalıdır. Örneğin; mutfak için hazırlanacak ev tekstil ürünlerinde mutfağı hatırlatan meyve, sebze, mutfak gereçleri gibi figürler kullanılabilir. Genç odası için hazırlanacak ev tekstilinde çizgi film kahramanları, yarış otomobili, futbol ile ilgili şekiller, geometrik şekiller gibi sempatik figürler kullanılabilir. Kravat ve gömlek gibi giyim tekstil ürünlerinde ise soyut ve geometrik desenler kullanılabilir. Desene bakılarak kullanılacağı yer belirlenebilir. Bazen yukarıda belirtilen kullanım yerleri düşünülerek desen tasarlanır. Bazen de bir desen çizildikten sonra nerede kullanılabileceği tasarlanır. Bu aşamada hayal edilen desen oluşturulur, sonra kullanım yeri belirlenir. 

Desen Hazırlamada Süsleme Unsurları 

Desen hazırlanırken aşağıdaki unsurlardan faydalanılabilir. 

Tabiatta var olan canlı ve cansız varlıklar, 

Geometrik şekiller, 

Türk motifleri, 

Soyut çizimler, 

Yukarıda belirtilen unsurlardan biri ya da birkaçı kullanılarak tasarlanan desen çizilebilir. 

Renklendirme 

Desenin renklendirilmesinde ana renkler ve ara renkler kullanılır. Renklendirmede şu uygulamalar yapılabilir: 

Tonlama: Aynı rengin farklı tonlarını kullanarak desen renklendirilebilir. Örneğin; bordo, kırmızı, pembe, uçuk pembe. 

Sıcak renkler: Sıcak renklerden oluşan bir renklendirme yapılabilir. Bunlar; sarı, turuncu, kırmızıdır. 

Soğuk renkler: Soğuk renklerden oluşan bir renklendirme yapılabilir. Bunlar; mavi, yeşil, mordur. 

Zıt renkler: Sıcak ve soğuk renkler aynı desende kullanılarak renklendirme yapılabilir. 

Resim kâğıdında yapılacak renklendirmelerde guaj boya, sulu boya, pastel boya kullanılabilir. 

Hazır Şablonla Parça Baskı Yapma 

Pigment Baskı Patı Hazırlama 

Baskı patı; baskıda kullanılan boyar maddelerin desene uygun bir şekilde kumaşa aktarılmasını sağlayan kıvamlı çözeltidir. Baskı patında boyar maddenin çözünmesini, kumaşa bağlanmasını ve fikse olmasını sağlayan kimyasal maddeler de mevcuttur. Pigment baskı patı hazırlarken reçete ile çalışılır. Baskı patına konulacak kimyasallar reçetedeki sıraya göre yüksek devirli bir mikserle karıştırılarak ilave edilir. Su, binder, kıvamlaştırıcı, emülgatör, amonyak bu karışımlarda kullanılır. Hazırlanan pigment baskı patına istenen renklerde pigment boyar madde ilave edilerek hazırlık tamamlamış olur. 

Baskının Yapılışı 

Baskı yapılacak kumaş, önceden yapıştırıcı sürülmüş baskı masasına, atkı ve çözgü yönlerine dikkat edilerek yapıştırılır. Ölçü alma işlemi; baskı kalıbının masaya konduğunda desenin nereye basılacağının belirlenmesi işlemidir. Kumaşın basılmak istenen yeriyle kalıbın konacağı yer, önceden baskı masası kenarlarında bulunan kılavuzlarla ölçü alınarak belirlenmelidir. Birden çok rengi olan desenlerde her renk için ayrı bir baskı kalıbı hazırlamak gerekir. Baskı patı, rakle adı verilen sıyırıcı alet ile sıyrılarak desenin bulunduğu açık kısımlardan kumaşa aktarılır. Rakle, genellikle kauçuk uçlu bir alettir. Ucu, farklı şekillerde olabilir. Desenin özelliklerine göre seçim yapılır. Yuvarlak uçlu olanlar büyük desenlerde, sivri uçlu olanlarsa küçük ve ince kontürlü desenler için seçilebilir. Baskıya başlamadan önce tüm kalıplar baskı işlemi için rötuşlanır. Çerçeve kenarlarındaki boşluklar kapatılır ve numaralandırılır. Kontürlü desenlerde kontürün en son basılacağı düşünülerek numaralandırılması gerekir. Fon; bütün desenin olduğu bölgeye renklerin daha net, baskının daha örtücü olması için beyaz örtücü pat ile yapılan baskıdır. 

Varyant ve Hazırlanışı 

Baskıya hazırlanmış şablonlarla planlanan renkler değiştirilerek farklı renk kombinasyonlarıyla baskı yapılmasına varyant hazırlama denir. Kullanılan renkler değiştirilirse aynı desenin farklı renklerde görünüşü yani varyantı hazırlamış olur. 

Baskının Fiksajı 

Yapılan baskıların kalıcı olmasını, yıkamayla rengin akmasını önlemek için baskı sonrasında, fikse edilmesi şarttır. Baskıların fiksajı 3 değişik şekilde yapılmaktadır: 

Buhar fiksajı, 

Kuru ısı fiksajı, 

Yaş fiksaj. 

Baskıların fiksaj yöntemi, baskı yapılan mamulün cinsine ve kullanılan boyarmaddeye göre seçilir. Fiksaj işlemi, fikse makinelerinde gerçekleştirilir. 

Baskının Yıkanması 

Basılan ve fikse edilen mamullerin üzerinde bulunan kimyasal maddeleri uzaklaştırmak, dış etkenlere karşı (yıkama, sürtme, ışık haslığı vb.) dayanıklılığını artırmak ve renk tonlarının son hâlini görebilmek için yıkama işlemine tabi tutulması gerekir. Yıkama işlemi, genellikle sabunlama ve durulama şeklinde yapılır. Sadece pigment boyar maddelerle yapılan baskı sonrası yıkama işlemine ihtiyaç duyulmaz. Diğer tüm boyar maddelerle yapılan baskılardan sonra yıkama yapılması gerekir. Yıkama işlemi, yıkama makinelerinde kumaş açık en formundayken yapılmalıdır. 

Bağlama Batik Nedir 

Batik Baskı: Mamulün beyaz kalması istenen kısımlarının bağlanarak boyar madde banyosuna atılması, sonrasında bağlanan yerlerin açılarak değişik efektli desen elde edilmesi şeklinde yapılan özel baskıya batik baskı denir. Batik baskı çeşitleri 3 tanedir, batik baskı aşağıdaki değişik yöntemlerle yapılır: 

Bağlama batik, 

Tuzlu batik, 

Mumlu batik. 

Batik Baskının Yapılışı 

Bağlama batik yapılacak mamul, boyanmadan beyaz kalması istenen yerlerinden çeşitli maddelerle (mandal, madeni para, bilye vs.) sıkıca bağlanır. Bağlamak için kullanılacak ipliği seçerken mamul ile aynı cins elyaftan olmamasına dikkat edilmelidir. 

Örnek batik baskı uygulaması: 

Kumaş cinsi: % 100 pamuklu kumaş, 

Bağlama: Sentetik iplikler, 

Uygulama reçetesi: 

Flotte oranı: 1/30, 

% 1- 5 direkt boyar madde, 

20 g/lt sodyum sülfat, 

2- 5 g/lt soda. 

Bağlanmış mamul, boyama flottesine atılarak gerekli ısı ve sürede boyanır. Yardımcı kimyasallar ve boyar madde ilave edilen banyoda 40 °C'de 15 dakika çalışır, 20 dakikada 90 °C'ye çıkılır. 90 °C'de rengin koyuluğuna göre 60 - 120 dakika çalışılır, banyo soğutularak işlem bitirilir. Kumaş, daha sonra 60 °C'lik suyla durulanır. Soğuk durulama yapılır, 0,5 g/lt sabunla 20 dakika 60 °C'de yıkama yapılır. Yıkamadan sonra tekrar ılık ve soğuk durulama yapılır. Kurutulur ve ütülenir. Kumaş, kullanıma hazır hâle gelmiş olur. Boyama işlemi tamamlanan mamul farklı renklerle de boyanacaksa değişik yerlerinden tekrar bağlanır ve diğer renk için hazırlanmış boyama flottesine atılır. Tek renkte batik yapılacaksa boyama işlemi biten mamulün bağlı yerleri açılır. Kumaşın bağlı ve sıkışık kalan yerleri boyama çözeltisini çekmediğinden veya az çektiğinden kumaş açıldığında bazı yerler açık renkte ve beyaz görünür. Kumaşın bağlanmamış kısımlarıysa çözeltinin tam rengini almış olur. Batik baskıda amaç, bu boyama farklılıklarını deseni oluşturacak şekilde meydana getirebilmektir.