Dispersiyon boyarmaddesi, dispers ya da dağıltı boyarmaddesi (Alm. Dispersionsfarbstoff, Fr. colorant de dispersion, İng. disperse dyestuff), dericilikte mineral tabaklanmış deri ve kürklerin boyanmasında kullanılan suda çözünmeyen, yüzey aktif maddeler ile su içinde dağılan boyarmaddeye denir. Tekstilde sentetik liflerin boyanmasında kullanılan, suda çözünmeyen, boyanma süreci boyunca parçacıklarının topaklaşmadığı bir boyarmadde sınıfıdır.
Dispers boyar maddeler, hidrofobik liflere substantivitesi olan suda az çözünür özellikteki boyar maddelerdir ve genellikle sulu dispersiyonlarda uygulanmaktadır. Ayrıca dispers boyar madde buharları da hidrofobik lifler tarafından güçlü bir şekilde absorblanmaktadır. Bu durum dispers boyar madde ile baskının temelini oluşturmaktadır. Saf hâlde dispers boyar maddeler suda çözünmez ve sulu karışımlarında dispersiyon hâlde bulunur. Ancak yüksek sıcaklıklara çıkıldığında çözünme eğilimde olur. Dispers boyar maddeler piyasada sıvı ya da toz formda bulunabilir. Toz formların içinde az miktar dispersleme maddesi ve ıslatma maddesi bulunabilir. Sıvı formları ise hazır dispersiyon hâldedir. Baskı için daha uygun olanı toz formdadır.
Polyester liflerinin boyanmasında en çok kullanılan boyar madde, dispers boyar maddelerdir. Dispers boyar maddeleri, polyester lifleri üzerinde uygun haslık değerlerine ve yeterli renk paletine sahiptir. Piyasada sıvı veya toz hâlinde bulunur. Dispers boyar maddelerin suda çözünmesi diğer suda çözünen boyar maddelerin çözünmesi gibi bilinen anlamda değildir. Dispers boyar madde, polyesterin boyanması esnasında banyoda süspansiyon hâlinde bulunur. Yani boyar madde molekülleri banyo içinde çözünmeden asılı olarak kalır. Pigment boyalar gibi suda tamamıyla çözünmez durumda değildir. Dispers boyar maddeler üretilmeye başlandığında önceleri küçük moleküllü olanları bulunmaktaydı ve bunların haslıkları düşüktü. Teknolojinin gelişmesi ile yüksek haslıkları olan daha büyük moleküllü dispers boyar maddeler üretildi.
Piyasada üç ana dispers boyar madde türü vardır.
- Küçük moleküllü dispers boyar maddeler: Bu boyar maddelerle çektirme yöntemiyle boyama yapılır.
- Orta moleküllü dispers boyar maddeler: Çektirme, bazen termosol yöntemi ile boyama yapılır.
- Büyük moleküllü dispers boyar maddeler: Genellikle termosol yöntemi uygulanır. Bazen çektirme yönteminde de kullanır.
Dispers boyar maddelerin lif üzerine tutunma hızları (adsorpsiyon hızı) 80 °C’nin altında -camlaşma noktasının altında- yani çok düşüktür. 85 °C’den itibaren adsorpsiyon hızı artmaya başlar ve 100 °C’nin üzerinde ise sürekli yükselir. Dispers boyar madde seçimi yapılacak boyamanın kalitesini doğrudan etkileyen faktörlerden biridir. Bunun için kombinasyon boyamalarda kullanılan boyar maddelerin birbiriyle uyumlu olması gerekir. Reçeteyi oluştururken kullanılacak boyar maddelerin üretici firma kataloglarındaki boyar madde çekim eğrileri, haslık değerleri gibi boyama kalitesini doğrudan etkileyen unsurları birbiri ile aynı olan boyar maddeler seçilir.
0 yorum:
Yorum Gönder
Merhaba, daha kaliteli bir site için yorumlarınızı bekliyoruz.