 |
| Haneyi kareyi çırmıhtı kumaş. |
Çırmıhtı dokuma, Malatya ilinin Yeşilyurt ilçesinde dokunmaktadır. Yeşilyurt ilçesinin eski adı Çırmıhtı’dır. Çırmıhtı dokumalarının yöredeki geçmişi, 16. yüzyıla kadar dayanmaktadır. 16. yüzyılda Malatya Tahrir Defterleri’nde, pamuklu dokumacılığın yaygın olarak yapıldığı 116 haneli Karye-i Çırmuhtı/Çırmuhtı Köyü’nden boyahane ve dokumacılık vergisi tahsil edildiği kaydedilmiştir. Pamuklu dokumacılık Çırmıhtı’da çok yaygındır. Malatya ili Çırmıhtı ilçesi, özel müteşebbislerin kurduğu iplik fabrikası ve dokuma atölyeleri yanı sıra 1930’da Sümerbank Mensucat Fabrikası üretiminin faaliyete geçmesiyle de meşhur olmuştur. 1940-1960 yıllarında Malatya imalat sanayinin en eski ve en gelişmiş sektörü dokumacılık olmuştur. Ayrıca 1980’li yıllarda Türkiye’nin çadırlık kumaş/branda bezi ihtiyacının yüzde sekseni burada dokunmuştur. Çırmıhtı dokuması, çözgü ve atkısı pamuk, bezayağı dokuma örgüsünde, siyah-beyaz renklerde ve küçük ekose desenli olarak dokunmaktadır. Ayrıca Haneyi Kareyi Çırmıhtı ve Damalı Mahrama olarak da adlandırılmaktadır. Çırmıhtı dokumalarının desenlerinde Anadolu’da çatmalı/damalı/kareli/ekose gibi isimleriyle bilinen geometrik motifler dokunmaktadır. Dokuma üzerinde desen oluşturmada, çözgüler 12 beyaz + 12 siyah olacak biçimde hazırlanmaktadır. Çırmıhtı Dokuması, dış giyim, etek, şalvar yapımında kullanılmaktadır.
Osmanlı Döneminde, çırmıhtı adıyla anılan nahiye, cumhuriyet sonrasında İsmet İnönü’nün Malatyalı olmasından ötürü "İsmet Paşa" adını almış; 1957 yılında Demokrat Parti zamanında da Yeşilyurt adını alarak Malatya’nın ilçesi olmuştur. Çırmıhtı’da 18. yüzyılda el dokuması tezgâhlarda başlayan dokuma serüveni cumhuriyet tarihinin sembol işletmelerinden Malatya Bez ve İplik Fabrikası’nın (Mensucat) 1939’da faaliyete geçmesiyle hız kazanmıştı. 1940-1960 yılları arasında Çırmıhtı’da evlerin alt katlarında yaklaşık 1400 tezgâh çalışmaktaydı. 1980’li yıllarda ise Türkiye’nin çadırlık kumaş ihtiyacının yüzde seksenini Çırmıhtı karşılamaktaydı. Sonraki yıllarda üretimin düşmesi ve pazarlamanın zorlaşmasıyla giderek azalan dokuma, 2003 yılında fabrikanın satılması ve kapanmasıyla gücünü kaybetti ve çoğu tezgâhta üretim durdu.
0 yorum:
Yorum Gönder