Yüzey Aktif Madde Nedir, Yüzey Aktif Madde Özellikleri

Yüzey aktif madde ya da sürfaktan (Alm. oberflächenaktiver Stoff, Tensid, Fr. agent de surface, composé tensio-actif, surfactif, İng. surface-active agent; surfactant; tenside), kimyada bir sıvının gaz-sıvı, sıvı-sıvı ya da sıvı-katı sınır yüzeyindeki gerilimi azaltan maddelere denir. Tensit veya yüzeyetkin madde ismi de verilen, molekül yapılarında suyu seven ve suyu sevmeyen kısımlar bulunan, deri ve tekstil yardımcı maddelerinde ıslatıcı, yıkama maddesi, asıltı oluşturucu gibi amaçlarla kullanılan bileşiklerlerdir. 

Yüzey aktif madde suda veya sulu bir çözeltide çözündüğünde yüzey gerilimini etkileyen (çoğunlukla azaltan) kimyasal bileşikler olup, yüzey aktif maddeler aynı zamanda iki sıvı arasındaki yüzeylerarası gerilimi de etkiler. Yüzey aktif maddenin İngilizce karşılığı olan surface active agent sözcüklerinin harflerinden oluşan bir kısaltma olan surfactant (surfaktan) kelimesi de yüzey aktif madde yerine kullanılır. Su içerisinde kendi kendine "oto-organize" olabilen yüzey aktif maddeler suyu seven (hidrofilik) ve suyu sevmeyen (hidrofobik) kısımlardan oluşur. 

Yüzey aktif maddeler (sürfaktanlar) parçacık teknolojisinde prosesin özeliğine göre, katı sıvı sistemlerinde sıklıkla kullanılırlar. Parçacıkların yüzey yükünü değiştirdikleri gibi, bir çok süreçte parçacığın büyüklüğüne bağlı olarak çökmeyi önleyebilirler. Sürfaktanlar baş ve zincir olmak üzere iki kısımdan oluşur. Baş kısmı polar veya iyonik olup hidrofilik karakter gösterir. Zincir kısmı (lineer veya dallanmış hidrokarbon veya florokarbon) bir hidrokarbondur ve hidrofobik özeliğe sahiptir. 

Yüzey Aktif Madde Çeşitleri 

Sürfaktanlar bu yapısal birimlerin sonucu olarak arayüzeylerde adsorplanırlar. Sürfaktan adsorpsiyonu genellikle sistemin yüzey veya arayüzey özelliklerini değiştirir. Bazı yüzey aktif olayları: dispersiyon, ıslatma, adsorpsiyon, sıvı asıltı yapma ve sıvı asıltıyı yok etme, köpükleştirme ve köpük kırma, hidrofobik ve hidrofilik yapma vs. Sürfaktantlar içerdikleri baş gruplarına göre sınıflandırılırlar: 

Anyonik sürfaktantlar: molekülün aktif kısmında negatif yük taşırlar, ör. C12H25SO4 -Na+ Sodyum dodesil sülfat (SDS). 

Katyonik sürfaktantlar: molekülün aktif kısmında pozitif yük taşırlar, ör. C12H25N +Me3Br- Dodesiltrimetilamonyum bromür (DTAB). 

Amfoterik sürfaktantlar: çözeltinin pH’sına bağlı olarak molekülün aktif kısmında ya negatif ya da pozitif yük taşırlar. 

İyonik olmayan sürfaktantlar: herhangibir yük taşımazlar, ör. Triton X-100. 

Zincir Baş Adsorpsiyon Mekanizmaları (sürfaktanlar): 

- İyon Değişimi, 

- İyon Çiftleri, 

- Asit-Baz Etkileşimi, 

- π Elektronlarının Polarizasyonuyla, 

- Dispersiyon Kuvvetleriyle, 

- Hidrofobik Bağlanmayla adsorpsiyon gerçekleşir.