Pamukluların Direkt Boyar Maddeler ile Boyanması

Pamuklu elbiselerin günlük hayatta geniş bir kullanım alanı bulunmaktadır. 

Direkt Boyar Maddelerinin Tanımı ve Özellikleri 

Direkt boyar maddeler, selülozik liflerin boyanmasında herhangi bir ön işlem gerektirmeden doğrudan boyama yapılabilen boyar maddelerdir. Direkt boyar madde molekülleri çözelti içinde topluluklar hâlinde bulunabilir. Boyar madde moleküllerinin her birine monomer denir. Guplaşmış hali de agregat olarak adlandırılır. Direkt boyar madde molekülleri elyaf yüzeyine tutunurken agregat halde, lif içerisine yayılırken monomer halde olmalıdır. Boyar madde molekülleri hangi sıcaklıkta monomer hale dönüşüyorsa; o sıcaklıkta boyama yapar. 

Direkt Boyar Maddelerle Pamuk Boyamada Kullanılan Maddeler 

Su: Boyama banyosunda kullanılacak işletme suyu yumuşak (metal iyonları içermeyen su) olmalı veya boya banyosu içine su sertliğini giderici maddeler konulmalıdır. Suya sertlik veren ağır metal iyonları boyamayı olumsuz yönde etkiler. 

Tuz: Tuz katkısı boyar maddenin elyafa ilgisini arttırır. Tuz, boyar maddenin lif üzerinde homojen dağılımını sağlar ve boyar madde moleküllerinin kumaşa yönlenmesini sağlar. 

Alkali (baz): Zayıf bir alkali olan soda; direkt boyar maddenin çözünmesini, boyama banyosunda çözünmüş olarak kalmasını ve boyamanın düzgün bir şekilde yapılmasını sağlar. Ortamın pH'ını ayarlayarak selüloz makro moleküllerinin bazik ortamda aktif hale geçmesini boyar madde ile lif arasında bağ oluşumunu sağlar. 
Oksidasyon maddeleri: Bazı direkt boyar maddeler, kaynama sıcaklığında ya da pH 7’nin üzerinde uzun süre muamelesinde nüans değiştirir. Hatta bazıları tamamen bozunur. Bu durum boyar maddenin kolayca parçalandığı ve indirgendiği anlamına gelir. Oksidasyon maddelerinin eklenmesiyle bunun önüne geçmek mümkündür. 

Ard İşlemler ve Haslıkların Değerlendirilmesi 

Direkt boyar maddelerin yaş haslıkları orta, ışık haslıkları düşüktür. Boyama sonrası haslıklarının geliştirilmesi için haslık arttırma işlemleri yapılır. Haslık arttırma işlemlerinde en çok kullanılan maddeler şunlardır: 

1.Reçete: % 1-3 Bakır sülfat, % 2 Asetik asit (% 40’lık), Sıcaklık: 60 - 70 °C, Süre: 30 dk., Potasyum dikromat ile haslık arttırma işlemi (yıkama haslığı). 

2.Reçete: % 2-3 Potasyum dikromat, % 2-4 Asetik asit (% 30’luk), Sıcaklık: 70 - 80 °C, Süre: 30 dk., Bakır sülfatla ve potasyum dikromat ile haslık arttırma işlemi (yıkama ve ışık haslığı arttırma).